Neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi

1.7.§. Benzin distillyatini ikkilamchi haydash

Benzin distillyatini ikkilamchi haydash qurilmasi neftni qayta ishlash zavodlari tarkibiga mustaqil jarayon ko’rinishida yoki mujassamlashgan qurilmalar bir qismi ko’rinishida bo’ladi. Zamonaviy zavodlar qurilmalarida benzin distillyatini ikkilamchi haydash orqali undan qisqa fraksiyalarni olish uchun mo’ljallangan. Bu fraksiyalar keyingi jarayon katalitik riforming uchun xomashyo sifatida ishlatiladi, buning natijasida individual aromatik uglevodorodlar-benzol, toluol, ksilollar yoki biroz yuqori oktanli benzin olinadi. Aromatik uglevodorodlar ishlab chiqarishda xomashyo benzin distillyati qaynash temperaturalariga ko’ra quydagi fraksiyalarga bo’linadi: 62-85⁰C (benzol), 85-115(120)⁰C (toluol) va 115(120)-140⁰C (ksilol).

Benzin distillyatini ikkilamchi haydash qurilmasidagi texnologik jarayon tizimi quyidagi 5-rasmda keltirilgan. Benzin distillyatini keng qamrovli fraksiyasi (qaynash temperaturasidan to 180⁰C gacha) 37-nasos yordamida 28, 31 va 34-issiqlik almashtirgichlar orqali haydalib, birinchi zmeevikli pechga (4), so’ngra 3-rektifikatsion kolonnaga beriladi. Bu kolonna bosh mahsuloti qaynash temperaturasi 85⁰C gacha fraksiya 5- havoli va 6- sovitkichdan o’tib, 7-yig’gichga tushadi. Hosil bo’lgan kondensatning bir qismi 8-nasos yordamida 3-kolonna yuqorisida “to’yintirish” uchun qolgan qismi esa 9-kolonnaga beriladi. Sirkulyatsion flegma (85-180⁰C fraksiya) yordamida 3-kolonna pastki qismidagi issiqlik ta`minlanadi. U 2-nasos yordamida 4-pech orqali 3-kolonna pastki qismiga beriladi. 3-kolonna pastki qism qoldig’i 1-nasos bilan 20-kolonnaga yuboriladi.

Bosh fraksiya (q.b- 62⁰C) 9-kolonna yuqorisidan ajratilib, 10-havoli sovitkichda kodensatsiyalanadi, so’ngra 11-suvli sovitkichda sovitilgan kondensat 12-yig’gichga to’planadi. Bu erdan kondensat 13-nasos yordamida rezervuarga, bir qismi esa 9-kolonnaga to’yintirishga qaytariladi. Qoldiq mahsulot – 62-85⁰C fraksiya 9-kolonna pastki qismidan 16-nasos yordamida chiqarilib, 26-issiqlik almashtirgichdan va 29,30-sovitkichlardan so’ng rezevuarga jo’natiladi. 20-kolonna yuqorigi mahsuloti sifatida 85-120⁰C fraksiyasi olinadi, qaysiki u 21 va 22 – sovitkichlardan o’tib, 23-yig’gichga tushadi. Kondensatning bir qismi 20-kolonna yuqori qismiga “to’yintirish” uchun bir qismi esa 24-nasos yordamida qurilmadan rezervuarga chiqariladi. Ksilol fraksiyasi (120-140⁰C) 25-bug’latuvchi (streping) kolonnasi pastki qismidan 27-nasos yordamida 31-issiqlik almashtirgichda sovitilib, 32 va 33-sovitkichlardan so’ng rezervuarga chiqariladi.

20-kolonna pastki mahsuloti 140-180⁰C dagi fraksiya bo’lib, u 17-nasos yordamida 34-issiqlik almashtirgichda sovitilib, 35 va 36-sovitkichlardan so’ng rezervuarga chiqariladi.

9 va 20-rektifikatsion kolonnalardagi bug’latish seksiyalari uchun kerakli issiqlik 14 va19-qaynatgichlar orqali ta`minlanadi. Tashqi 25-bug’latuvchi kolonnada 16-qaynatgich hizmat qiladi. Qaynatgichlarda issiqlik tashuvchisi bsuv bug’i hisoblanadi. Har bir rektifikatsion kolonnada 60 tadan tarelka mavjud.

Asosiy jihozlardagi temperatura va bosim quyidagicha bo’ladi: