Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

Moylarni tozalash jarayonida tanlovchi erituvchilardan

foydalanish

Moy fraksiyalari uglevodorodlarning har xil sinflari va geterosiklik birikmalarining

aralashmalaridan   iboratdir.   Uglevodorodlarning   fizik   xossalari   ularni   ma’lum

sinflarga   mansub   ekanligiga   va   molekulyar   massalariga   bog‘liqdir.   Geterotsiklik

uglevodorodlarning   fizik   xossalari   boshqalardan   farqli   bo‘lib,   ular   har   xil

haroratlarda har xil tezlikda eriydilar.

Saylovchi  (yoki  selektiv)  erituvchilar  deb  shunday  suyuq   moddalarga   aytiladiki,

ular   ma’lum   haroratda   neft   mahsulotlari   aralashmasidan   faqat   tutilgan

komponentlarni   ajratib   olish   maqsadida,   bu   jarayonda   boshqa   uglevodorodlarni

eritmasdan va ularda erimasdan qoladigan moddaga aytiladi.

Tozalash maqsadlari uchun shunday erituvchilar tanlab olinadiki, ular bir-biridan

keskin farqlanadigan erkin haroratda har xil moddalami eritadigan bo’ladi.

Ba’zan   erituvchilar   uglevodorodlarni   yaxshi   eritadi   va   keraksiz   komponentlar

eritmalardan cho’ktirilib, osongina ajratiladi. Shu prinsipga asosan smola-asfaltenli

birikmalar (deasfaltlab) va qattiq uglevodorodlar ajratib (denarafinlab) olinadi.

Erituvchilarni   selektivligi   ideal   emas,   ya’ni   erituvchi   fazalardan   birini   to‘liq,

ikkinchisini   qisman   eritadi.   Masalan:   fenol   polisiklik   aromatik   uglevodorodlarini

yaxshi va shu bilan birga moyning uglevodorodlarini eritadi. Shuning uchun fenolni