Neft va gaz1

1.4. Mexanik hisoblash
Neftni qayta ishlash korxonalarining qurilmalarida boradigan
jarayonlarning parametrlari turlichadir. Asosiy ekspluatatsiya
parametrlariga harorat, bosim va muhitning kimyoviy xossalari
kiradi. Shuni hisobga olish kerakki, texnologik jihozlar ishchi
muhit bilan kontaktda bo‘ladi. Jarayonning keng interval
oralig‘idagi parametrlarida muhitning fizik-kimyoviy xusu-

---

12
siyatiga bog‘liq bo‘lgan holda kuchli agressiv ta’siri ko‘zga
tashlanadi.
Jihozlar ekspluatatsiya davomi (vaqti)da mustahkam va
ishonchli bo‘lishi kerak, portlash hamda o‘tga nisbatan xavfsizliligi,
uzoq vaqt to‘xtovsiz ishlashi va yuqori mahsuldorligini ta’minlash
kerak. Bular neftni qayta ishlash (NQI) korxonalarining jihozlariga
qo‘yiladigan talablarni yanada ko‘paytiradi. Jihozlarning ishonchli
(aniq) hisoblanishi quyidagi shartlar asosida bajariladi: 1) u
to‘laligicha texnologiyaga mos kelsa; 2) ishchi parametrlariga to‘g‘ri
kelsa; 3) konstruksiyaning butunligini, uning uzel va qismlarini
yaroqliligiga muvofiqligi; 4) avariyasiz ishlashni ta’minlasa.
Jihozning ishini ma’lum aniq parametrlar chegarasida
bajarilishini avtomatik boshqarish va texnologik jarayonni berilgan
parametri (ish tartibi), signalizatsiya, himoya klapanlari
o‘rnatilishi yordami bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun
jihozning ishonchliligi uning konstruksiyasi va ekspluatatsiya
jarayoni davomida unga ko‘rsatiladigan xizmat bilan belgilanadi.
Konstruksiyaning ishonchliligi mexanik hisob yordamida amalga
oshiriladi. Jihozni tayyorlash uchun shunday konstruksion
materiallar olinadiki, to‘xtovsiz ishlash (ekspluatatsiya) muddati
davomida sifati buzilmaydi va shu aniq jarayon normalariga muvofiq
bo‘ladi.
Konstruksiya jihozning uzoq vaqt ishlashini ta’minlash kerak,
ya’ni ekspluatatsiya davomida va qabul qilingan xizmat ko‘rsatish
sistemasida (ta’mirlash), minimal darajada mumkin bo‘lgan
ishonchliligini saqlash kerak. Lekin jihozning mustahkamligini
konstruktiv usul bilan (devorining qalinligini oshirish, mashina
va valning diametrini oshirish) yoki yuqori sifatli konstruktiv
material qo‘llash bilan amalga oshirilsa, uning tannarxi ortib
ketadi, bu esa hamma vaqt o‘zini oqlamaydi. Shuni esda tutish
kerakki, neftni qayta ishlash texnologiyasi takomillashib turganligi
sababli texnologik qurilmalar va butun komplekslarni qayta
jihozlash kerak bo‘ladi. Bu holda jihozlarning ishonchini
yo‘qotganligi uchun yaroqsiz deb toðilmaydi, balki u ma’naviy
eskirgan deb hisoblanadi.
Shuning uchun jihozlarning loyihaviy uzoq muddat ishlash
shartlari belgilanganda har bir jihozning texnologik va konstruktiv
kelajak talabiga javob berishi (ustuvorligi) hisobga olinadi.

---

13
Jihozning konstruksiyasi uni tayyorlashda oson bo‘lishi,
transportirovka (tashish-tushirish) qilishda, montajda va
ta’mirlashda qulay bo‘lishi kerak.
Shuningdek, qimmatbaho va kamyob materiallar konst-
ruksiyada iloji boricha kam ishlatilishi, iqtisodiy tejamli bo‘lishi
kerak. Jihozga qo‘yiladigan talablarga mustahkamlikka va qattiqlikka
to‘g‘ri olib borilgan hisoblar to‘liq javob bera oladi.
Mashina va jihozlarning barcha konstruktiv o‘lchamlari aniqlab
bo‘lingandan so‘ng ishchi chizma chiziladi va shu chizma asosida
mashina-uskunalar korxonalarida ko‘rsatilgan jihozlar tay-
yorlanadi.
Ko‘pgina mashina va jihozlarga GOSÒ, OSÒ va tarmoqlararo
me’yoriy (ON) hujjatlar tasdiqlangan.