Mavzu: Katalitik degidrogenlash asosida
monomerlar ishlab chiqarishni kimyosi va texnologiyasi
Rahbar:ABDUG'OFUROV I. A.
TOSHKENT-2022
Mundarija Kirish 1. Monomerlar haqida ma’lumot
1.1. Monomerlarni tozalash, haydash va cho’ktirish
2. O’zbekistonda neft va gaz kimyosining rivojlanishi
2.1 Katalitik degidorgenlash reaksiyalari
2.2 Katalitik reaksiyalar va ularning ahamiyati
3. Polimerlarni olish texnologiyasi
3.1 Monomerlar- namuna olish, boshqarish va tarqatish
3.2 Polimerlarning turlari
Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar
O’zbekistonda neft va gaz kimysining rivojlanishi Neft. tabiiy gaz, gaz kondensatlari - hozirgi vaqtda dunyodagi asosiy energiya manbalaridan biri hisoblanadi. Vatammizning kuch qudra- ti. uning tez suratlar bilan rivojlangan mamlakatlar darajasiga yetishi- shi neft va gaz sanoatming rivojlanishi bilan chambarchas bog'liqdir. Shu sababii neftning tarkibini va undan olinadigan mahsu lot laming xossalarini o'rganish katta ahamiyatga ega. Asrijnizning boshidan boshlab O'rta Osiyo va Qozog'iston hududlarida neft konlari topilib, ishgatushirildi. Jumladan. O'zbekiston hududida 1900-yilda Chimyon koni ochilgan va 1901-yil sentabr oyidan chuqurligi 287 m boigan neft qudug'i ishga tushgan. Undan sutkasiga 130 tonna neft fontan usulida qazib olingan.
1904-yilda O'zbekistonda (o'sha paytda Turkiston o'Jkasi) dastlabki neft koni Farg'ona vodiysidagi Chimyon neft koni ochildi va o'sha yili Vannovsk (hozirgi Oltiariq shahri) temir yo'l stansiyasi yaqinida birinchi neflni qayta ishlash zavodi ishga tushirildi.
1905-yildan neftli hududlaming ega lari fransuz va amcrika kapitalist- lari sindikati i sht i го к i da о ’ z may do n I ari n i sotish haqida kelishliv olib bordi. Shu bilan o'lkaga chet el kapitali kirib keldi. 1906-yilda (" I'urkiston qish- loq xo'jaligi" jumali axborotiga ko'ra) Farg’ona vodiysida “Chimyon" aksionerlik jamiyati. "Rishtorvneft va zavod sanoati hamdo'stligi, "Bi- tiun’' Turkiston neftsanoati hamdo'stligi. "Vladimir Alekseyev” Moskva firmasi kabi neft qidiruvchi va qazib oluvehi tashkilotlar mavjud bo'lgan.
1907-yilda Chimyon neft qazib chiqarish va Vannovsk neftni qayta ishlash zavodini Bokiming "Aka-uka Nobellar” firmasi sotib oldi va Farg'ona vodiysidagi asosiy neft konlarini boshqaruvchisiga aylandi. 1908-yilda Farg'ona vodiysida Yorqo’ton. Santo, Sel - Roxo va undan g'arbroqda Alekseyev verlaridagi konlari ochildi. Sel - Roxo hamda Alek- seyev konlaridan chuqurligi 248 metrdan sutkasiga 7 tonna neft qazib olingan. Shuningdek, shu yili Chimyon-Vannovsk neft quvuri qurildi. neftni qayta ishlash zavodi kengaytirildi. Shu davrda rus va clvi I kapitali neft qazib olish, uni qayta ishlash. neft mahsulotlarini solishni to'la o‘z nazoratiga oldi. «SANT0»-0'rta Osiyo neft savdo jamiyati tashkil etildi.
1912-yilga kelib neft sanoatida Farg'ona, Sirdaiyo va Samarkand viloyatlarida 526 kishi ishlagan. 1927-yilga kelib O'zbekistonda >angi konlarni o'zlashtirish hisobiga neft qazib olish darajasi yiliga 22,1 ming tonnaga yetdi. 1933-yil 14-iynlda Farg'ona vikiyatiniti;’ Xnnobod may- donida (chuqurligi 547 m). 1934-yili 6 -fevralda Siirxondaiyu viloyatida Xauzag (chuqurligi 158 m. sutkasiga 100 tonna neft qazib olingun) konlari o'zlashtirilgan.
1935-yili Uchqizil maydonida qazilgan quduqdan .sutkasiga 10000 m3 suv aralash neftolindi. Neft suyuqlikning 10% ini tashkil ctgan. N.I’Tuayev tomonidan 1937-yildan boshiab Kokayli maydonida tadqiqol ishlari oiib borildi va 1939-yi li Buxoro hududi dan birinchi marta neft qazib olindi. 1940-yilda Kokayti kon sanoati tashkil etildi. 1942-yili Pulvomosh va Lalmikor. 1944-yili Janubiy Olamushuq konlari ochildi va qisqa muddatda ishga tushirildi. Oltiariq neftni qayta ishlash zavodi kengaytirildi. 1941 -yili O'zbekistonda 196 ming tonna neft qazib olingan bo1 Isa, 1945-yilga kelib 473 ming tonnaga yetdi.
1906-yilda farg'ona viloyatining Oltiariq tiimanida dastlabki neft haydash zavodi qurilib, u davriy harakat qiluvchi bitta ikki kubali qurilmadan iborat bo'lgan. Neft konidan qazilma bovlik ot-ulov transportida tashilar edi. Neftning sifati esa termometr va areometr yordamida aniqlanlgan. Qayta ishlash natijasida olinadigan asosiy mahsulotlar chiroq kerosini va isitish mazuti edi. O‘sha zamonda keraksiz benzin zavod hududi tashqarisidagi chuqurlarda yoqib yuborilgan. 1915—1916-yillarda O'rta Osiyoda ichki yonuv dvigateli yordamida harakatlanadigan avtomobillar paydo bo'lgandan keyingina benzin foydati mahsulotga aylandi. Mahsulot Afg’oniston va Xiioyga temir y oi va ot-ulov transportida eksport qilinar edi. 1907-yilda zavodni aka-uka Nobellar sotib olishdi va uning bosqichma-bosqich rekonstruktsiyasini boshlashdi. 0 ‘sha у lining o‘zida Chimyion konidan zavodgacha tortilgan to’rt dyuymli neft quvuridan foydalana boshlandi hamda rezervuar parki quriidi. 1940-yilga kelib zavod o'z iaboratoriyasiga ega bo*ldi, texnologik jarayon sifat jihalidan yuksaidi, yillik Ishlab chiqarish quvvati 176 ming tonnaga yetdi.
1958-yilda Farg'ona neftni qayta ishlash zavodi. 1972-vilda Qashqadaryo viloyatida joylashgan Muborak shahrida, 1980-yikia esa Sho'rtonda tabiiy gazni oltingugurtdan tozalash zavodlari ishga tushirildi.
Birinchi gaz 1953-yil Qizilqum cho'iidagi Setalantepa konidan qazib olindi. 1962-yilda novob Gazii koni ishga tushirilgandan keyin Buxoro - Ural va O'rta Osiyo - Markaz transkontinenlal gaz quvurlaii o'tkazildi.
