Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

YOqilg’ilarning guruhli kimyoviy tarkibi. 
 
YOqilg’ilar tarkibiga tovar yoqilg’ilarning asosan fizikaviy, fizik-kimyoviy va 
eksplutatsion 
xossalarini 
belgilovchi 
turli 
sinflarining 
uglevodorodli 
va 
nouglevodorodli (geteroatomli) birikmalari kiradi. (3-jadval). 
3-jadval. 
YOqilg’i asosiy turlarining guruxli kimyoviy tarkibi 
YOqilg’i 
Uglevodorodlar 
Geteroatomli birikmalar 
Benzinlar 
Alkan, 
tsikloalkan, 
monotsiklik 
aren, 
Oltingugurt, 
azot, 
kisloorod, 
metall 

---

27 
 
olefinlar 
saqlangan 
birikmalar, 
yuqori 
molekulyar 
poligeteroatomli 
birpikmalar (smolalar) 
Reaktiv dizel yoqilg’ilar 
Aklan,  mono-vabitsiklik 
alkan va arenlar, olefinlar 
Qozonxona yoqilg’ilari 
Aralash  (gibrid)  tuzilishli 
uglevodorodlar 
 
 
YOqilg’ilarda  oltingugurtli  birikmalar  asosan  alifatik,  tsikloalkanli  (tiofanlar), 
aromatik  va  aralash  tuzilishli  sulfidlar,  tiofen  va  benzotiofen  hosilalari,  alifatik, 
tsikloalkan, 
aromatik 
va 
aralash 
tuzilishli 
sulfidlar,tiofen 
vabenzotiofen 
hosilalari,alifatik,tsikloalkan,aramatik  va  aralash  tuzilishli  merkaptanlardan  iborat. 
Azotli birikmalar ancha kam kontsentratsiyalarda pirilin, ximolin, izoxinolin, akridin, 
pirrol,  indol, karbazol, porfirin  va aminlarning  xosilalari  xolida  mavjdu bo’ladi, ular 
orasida  spirt,  edzir,  aldend,  keton  va  aralash  tuzilishdagi  birikmalar  ko’pchilikni 
tashkil qiladi. YUqori molekulyar poligeteroatomli birikmalar (smolalar) barqarorligi 
kam  bo’lgan  uglevodorodlar  va  gemeroatomli  birikmalarning  o’zaro  tasirlashish, 
polimerlanish, polikondensatsiyalanishi maxsulotlari bo’lib xisoblanadi.  
 
Reaktiv, dizel yoqilg’ilarning benzinlarga nisbatan tarkibining xususiyati bo’lib 
ancha  yuqori  bo’lgan  molekulyar  massa  va  benzinlarga  nisbatan  uglevodorodlar, 
geteroatomli  birikmalar  xalqalanishining  darajasi  xisoblanadi.  Geteroatomli 
birikmalar  va  smolalarning  kontsentratsiyasi  benzinli  fraktsiyalardan  kerosinli  va 
gazoyillilarga  o’tgan  sari  oshadi.  Qozonxona  yoqilg’ilari  aralash  tuzilishli 
uglevorodlarni  va  yuqori  kontsentratsiyalarda  (50-70  %  gacha)  smola  va    smolali-
asfalten birikmalarni saqlaydilar.