Nazorati va hisobi

7.2.  TT modellarini tanlash 
 
Elektr  energiyani  o„lchash  va  hisobga  olish  vositalari  bozorida  odatda 
o„lchov  vositalar  Davlat  reestriga  kiritilgan  va  turli  ishlab  chiqaruvchilar  yoki 
ularning vakillari taklif etadigan o„nlab turli TT modellari taqdim etiladi. Birinchi 
navbatda  Davlatlararo  standart  “Tok  transformatorlari.  Umumiy  texnik  shartlar” 
GOST  7746-2001  ga  mos  kelishi  kerak  bo„lgan  bu  barcha  qurilmalar  ko„p 
jihatdan  o„z  deklaratsiya  qilingan  texnik  xarakteristikalari  bo„yicha  yaqin,  lekin 
haqiqatda  ishlatishdagi  sinovlar  va  tajribalarning  ko„rsatishicha    energiya 
tizimlarida  va  iste‟molchilarda  elektr  energiyani  tejamkor,  ishonchli  va  aniq 
hisobga  olish  uchun  uzoq  muddatli  istiqbolda  teng  baholi  emas.  Deyarli  barcha 
ishlab  chiqaruvchilarning  reklamalarida  va  texnik  hujjatlarida  malakali 
foydalanuvchiga  qiziqarli  bo„lgan  va  energiya  tizimi  va  foydalanuvchilar 
ehtiyojlari uchun ularni sotib olishda TT ni tanlashga sezilarli ta‟sir qila oladigan 
TT ning ko„plab ma‟lumotlari va xarakteristikalari mavjud emas. 
Nanokristalli  qotishmalardan  o„zakli  TT  lar  elektrotexnik  po„latdan  o„zakli 
TT  larga  nisbatan  1,5  -  2    marttaga  qimmat  bo„lishiga  qaramasdan  ular  quyidagi 
qator avzalliklarga ega:   
1)  o„zgarmas 
tok 
bilan 
o„zakni 
magnitlashga 
merologik 
xarakteristikalarning barqarorligi; 

---

93
 
 
2)  uyurmaviy  toklar  va  o„zakning  qayta  magnitlanishiga  yo„qotishlarni  4  - 
10 marttaga kamayishi; 
3)  aniqlik sinfi bo„yicha oshirilgan (ikkilangan) texnologik zahira; 
4)  merologik  xarakteristikalar  saqlanib  qoladigan  uzoqroq  xizmat  qilish 
muddati (va bu bilan potensial katta tekshirishlararo interval; 
5) o„zak  materialiga  va  misga  kam  harajatlar,  kam  tashqi  o„lchamlar,  kam 
o„zak va umuman TT og„irligi. 
Nanokristalli  o„zakli  TT  ning  ko„rsatilgan  avzalliklari  elektr  energiyani 
o„g„irlanishlariga va tijorat yo„qotishlarni ortishiga ularni barqarorroq qiladi, elektr 
energiyani texnologik yo„qotishlarni va ekspluatatsion harajatlarni kamaytiradi. 
SHuning  uchun  qonuniyatli  xulosa  kelib  chiqadi  –  hisobga  olish  aniqligini 
oshirish  uchun  nanokristalli  qotishmadan  o„zakli  TT  ni  qo„llash  zarur.  Lekin, 
bunday  tok  transformatorlarining  xatoliklari  quyidagi  ikki  shartlar    bajarilganida 
ortadi: 
- 
maksimal birlamchi tokda; 
- 
ikkilamchi  zanjirda  yuklamaning  ortishi  bilan  (yuklama  qarshiligini 
ortishi). 
SHuning  uchun  amalda  TT  ikkilamchi  zanjirlarini  montaj  qilish  va 
ishlatishga talablarga qat‟iy rioya qilish talab qilinadi.