Nazorati va hisobi

2. ELEKTR ENERGIYASINI NAZORAT QILISH VA HISOBLASHNING  
AVTOMATLASHTIRILGAN TIZIMLARI (ENHAT)NI TASHKIL ETISH 
VA QURISH VARIANTLARI 
 
2.1.Optik port orqali hisoblagichlarda so‘rov o‘tkazish orqali  
ENHAT ni tashkil etish 
            Optik  port  orqali  hisoblagichlarda  so„rov  o„tkazish  orqali    ENHAT  ni 
tashkil  etish  ENHAT  tashkil  etiladigan  tizimlarning  eng  soda  varianti  bo‟lib 
hisoblanadi.  Bunda  hisoblagichlar  bir-biri  bilan  o„zaro  bog‟lanmagan. 
Hisoblagichlar  va  ma‟lumotlarni  yig„ish  markazi  orasida  aloqa  yo„q.  Barcha 
hisoblagichlardagi  ma‟lumotlar  operator  hisoblagichlarni  ko‟rib  chiqishi 
jarayonida ularga so‟rov berish orqali amalga oshiriladi.  
Hisoblagichlar  vaqtini  sinxronlashtirish 
ko„chma  kompyuter  vaqti  bilan  so„rov 
jarayonida 
amalga 
oshiriladi. 
Ko„chma 
kompyuter  vaqti  ma‟lumotlarni  yig„ish  markazi 
vaqti  bilan  hisoblagichlar  so„roviga  topshiriqlar 
fayllarini  qabul  qilish  paytida  amalga  oshadi. 
Avtomatlashtirilgan 
tizim 
qurishning 
bu 
sxemasi  boshqa  sxemalarga  nisbatan  arzon 
hisoblanadi.  Bu  variantdagi  ENHAT  ni  qurish 
davomida  qurilma  va  vositalarni  qo‟llashni 
maksimal  tejash  maqsadida  ma‟lumotlarni  yig„ish  markazi  rolini  ko„chma 
kompyuterga  yuklash  mumkin.  So„rov  optik  port  orqali  so„rov  natijalari  faylini 
shakllantiradigan  ko„chma  kompyuterda  joylashgan  dastur  yordamida  bajariladi. 
Ma‟lumotlarni  yig„ish  markazi  kompyuteri  berilgan  so„rovga  fayl-topshiriqni 
shakllantiradigan va axborotlarni asosiy ma‟lumotlar omboriga (MO) yuklaydigan 
dasturiy modullar bilan ta‟minlangan bo‟lishi lozim. 

---

23 
 
ENHAT  ni  tashkil  etishning  bu  usuli  kamchiliklari  hisoblagichlardan 
ma‟lumotlarni  yig„ishning  murakkabligi  va  tizimda  impuls  chiqishli  elektron 
hisoblagichlardan  foydalanishning imkoni yo„qligi hisoblanadi. Shuning uchun bu 
sxemani  tijorat  asosidagi hisobga olish tizimini tashkil etish uchun tavsiya qilish 
mumkin.  Uning  tarkibida  axborotlarni  xotirada  saqlash  moduli  va  EHM  bilan 
almashinuv  asosida  hisobga  olish  tizimi  interfeysi  bo„lgan  qimmat  uncha  ko„p 
bo„lmagan sonli tijorat hisoblagichlari ishlatiladi. 
Optik  port  orqali  hisoblagichlarda  so„rovni  o„tkazilishi  bilan  ENHAT  ni 
tashkili etish quyidagi masalalarni yechishga imkon beradi: 

 
iste‟mol parametrlarini aniq o„lchash: 

 
korxona  va  uning  ob‟ektlari  bo„yicha  energiya  resurslarini  tijorat  va  texnik 
asosida hisobga olish; 

 
berilgan  limitlarga  va  quvvatni  texnologik  jarayonlarda  cheklashlarga 
nisbatan  berilgan  vaqt  intervallarida  (5,  30  minut,  zonalar,  smenalar,  sutkalar, 
dekadalar,  oylar,  kvartallar  va  yillar)  hisobga  olish  nuqtalari  va  ob‟yektlari 
bo„yicha energiyadan foydalanishni nazorat qilish; 

 
elektr energiyani hisobga olish bo„yicha ma‟lumotlarga  qayta ishlov berish 
va hisobotlarni shakllantirish; 

 
ma‟lumotlarning to„liqligini tahlil qilish; 

 
ob‟yektlarning elektr bog„lanishlarini va ularning xarkteristikalarini tavsifini 
olish; 

 
hisoblagichlarni tahlil qilish; 

 
yagona tizim vaqtini ushlab turish. 

---

24