Nazorat uchun savollar

Nazorat uchun savollar

1. Organizmda energiya almashinuvi deganda nimani tushunasiz?

2. Asosiy almashinuv nima va uning kattaligi nimaga bog‘liq?

3. Asosiy almashinuv qanday aniqlanadi?

4. Asosiy almashinuvni aniqlashning qanday ahamiyati bor?

5. Energiya almashinuvi bilan asosiy almashinuv o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor?

Organizmda modda almashinuvlari, pirovardida, ozi. moddalardagi ichki potensial energiyaning biologik oksidlanishi va .ator orali. o‘zgarishlari natijasida issiqlikka aylanishidagi tasavvur XIX asrdayo. shakllangan va asoslangan, bu organizmdagi umumiy energiya almashinuvi hamda uning tipik buzilishlari haqidagi zamonaviy tasavvurlarning asosidir.Karbonsuvlar,yoglar

hamda oqsillarning .ar bir grammining to‘la oksidlanishini — yonishini kalorik qimmati anik.pangach,almashinuv jarayonlarda .osil bo‘luvchi umumiy energiya va uning muvozanati (balansi)ni mikdoriy aniqlashga-hisoblashga imkon paydo bo‘ldi. Tanada ma’lum bir vaqtda (masalan, 2 0—24 soat ichida).osil bo‘luvchi issiqlikning miqdorining organizm qabul qilgan oziq moddalarning oksidlanish to‘la sikli natijasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan issiqlik energiyasining mikdoriga mutla.o to‘gri kelishi aniqlandi.

SHuni aytib o‘tish joizki, ma’lum sabablarga ko‘ra turli tadqiqotlarda ko‘prok vositali kalorimetriyaning .ar xil uslublari (asosan Duglas—Xolden, Knipping, Krog va boshqalarning gazlar almashinuvini anik^ashga moslangan) qo‘llaniladi va ularning yordamida umumiy energiya almashinuvi — asosiy almashinuv normal va patologik holatlarda o‘lchanadi. Asosiy almashinuv haqidagi tushuncha o‘tgan asrning oxirida Magnus—Levi tomonidan kiritilgan. Asosiy almashinuv — bu insonning mutlo. tinch (.arakatsiz, yotgan holatda),nahorda(och qoringa, ovqat iste’molidan so‘ng 14—16 soat o‘tgach), .ulay, badastir tash.i harorat (18—20° S) sharoitidagi almashinuvi. U shunday bir o‘lchamdirki yoshi,bo‘yi,vazni va jinsi bir xil bo‘lgan soglom odamlarda etarli darajada doimiy mikdorni tashkil etadi. SHu tufayli kasallik vaqtida asosiy almashinuvni o‘lchash ani.shaxsda almashinuv sur’ati lozim bo‘lgan o‘rtacha o‘lcham etaloni dan qanchalik chetga chi..anligi .amda uning darajasi haqida mulohaza yuritishga imkon beradi. O‘z-o‘zidan malumki, muskullar faolligi, osh.ozon-ichak va umuman ovqat hazm qilish sistemasining funksional holati hamda atrof-muhitning harorati almashinuv sur’atiga bevosita tasir ko‘rsatadi. SHu sababli .am asosiy almashinuvni aniqpashda ularga va uning o‘lchamiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan bosh.a omillarga, umuman tegishli shart-sharoitlarga nisbatan talablarga nihoyatda qat’iy rioya qilish lozim. Ruhiy hamda jismoniy holat, ovqatlanish va tashqi muhit haroratining gebranishlari umumiy energiya almashinuvining o‘lchamiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.