Nazorat topshiriqlari Tibbiy kimyo kafedrasi2021 yil 5 yanvardagi yig’ilishida muhokamaqilindi va tasdiqlandi. Bayonnoma № Kafedra mudiri: t f. d (PhD) D. Q. Xolmurodova

Nitritometriya usulining sullanish doirasi ancha keng bulib, undan aromatik amin va nitroaromatik birikmalari-dan tashkari, boshka gurux dori moddalarining mikdorini aniklashda xam foydalaniladi. Masalan, ushbu usuldan piridin karbon kislota gidrozidlarini, jumladan, izoni-kotin kislotaning gidrozid xosilalari (izoniazid, niala-mid va x,. k.) ni aniklashda foydalaniladi. Bunda piridin karbon kislota gidrozidlari kislotali muxitda natriy nitrit ta’sirida azid birikmalariga utadi.

12. Suvsiz muhitda kislota-asos titrlash usuli qandayholatlarda qo`llaniladi? 

Fizikaviy va kimyoviy xossalariga kura, ya’ni suvda deyarli erimasligi yoki juda yomon eruvchanligi xamda kuchsiz kislota yoki asos xossaga ega bulganligi sababli, suvli muxitda aniklash mumkin bulmagan kupdan-kup kislota va asos xossasidagi organik dori moddalar va ularning tuzlari suvsiz muxitda kislota-asos titrlash usuli buyicha aniklanadi. Moddalarning kislota va asos xossalari tugrisida birinchi marta shved olimi S. Arrinius uzining elektroli-tik dissotsiyalanish nazariyasida tushuncha berib ketgan. Bu nazariyaga kura kislotalarga moddalarni dissotsiyalanishi natijasida oksoniy (gidroksoniy) ion, asoslarga esa gidroksid ioni ajratuvchi moddalar kiradi.

Birok keyinchalik aniklanishicha Arreniusning bu nazariyasi kupchilik organik amin, amid va boshka gurux moddalarning kislota va asos xossalarini, ayniksa ularning organik erituvchilarda ushbu xossalari yanada kuchayib ketishi xamda bir xil erituvchi bula turib, turli moddalarning xam kislota va asos xossalarini namoyon kila bilish sabablari-ni tushuntirib bera olmas edi.

1923 yilda daniyalik olim D. Brensted, ingliz oli-mi T. Louri bilan bir vaktning uzida yukorida aytib utilgan va undan kelib chikadigan ba’zi bir savollarga javob sifatida uzlarining kislota va asoslar tugrisidagi umumiy nazariyalarini taklif kilishdi. Ularning keyincha-lik, protolitik nomi bilan yuritilayotgan ushbu nazariyala-riga kura, neytrallanish jarayoni kislotadan asosga proton . (N+ ioni) utishi bilan boglik bulgan jarayon, deb tushuntiriladi. CHunonchi, ionlanish jarayonida uzidan proton (N+ ioni) beruvchi xossali moddalar kislotalarga, proton kabul kiluvchi moddalar esa asoslarga kiradi. Xar bir erituvchi sifatida ishlatiladigan modda, unda erigan moddaning xususiyatiga karab, kislota yoki asos vazifasini bajarishi mumkin. Masalan, suv suyuk ammiak ishtirokida, kislota sifatida uzidan ammiakka proton berib, asos (ON-) xossaga utadi, aksincha suvch:irka kislota ishtirokida asos vazifasini bajarib, uziga proton kabul kilib, kislota xossaga ega gidroksoniy xolatiga utadi.

Bu xodisani sirka kislotasining turli moddalar, jumladan, perxlorat kislotasi va organik asoslar bilan kislota va asos modda sifatida uzini namoyon kilish reaksiyasi misolida kurish mumkin.

]

SHunday kilib, Brensted-Louri nazariyasiga kura suv va sirka kislota, ularda erigan moddalar xususiyatiga karab, xam kislota, xam asos xossada bulishi mumkin. Demak, ayrim moddalarning eritmalarda kislota yoki asos xosdaga ega bulishi erituvchilarning xususiyatiga karab uzgarib turadi. Suvsiz muxitda kislota-asos usuli buyicha titrlashda ishlatiladigan erituvchilarning asosiy xossalaridan biri, ularning nakadar proton berish (proton-donar) yoki proton kabul kilish (proton-akseptor) kobiliyatiga egaliklaridir.