Nazorat savollari Analizator nima?

xromatik  ranglar  deb  ataladi.  Xromatik  ranglar  kamalak  ranglari  bo’lib, 

bunga qizil, zarg’aldoq, sariq, yashil, havo rang, ko’k va binafsha ranglar kiradi.  

Bu ranglarning tur-lari nihoyatda xilma-xil bo’lib, juda ko’pdir. 

 

Oq  rang  bilan  qora  rang,  shuningdek,  xilma-xil  hamma  kul-ranglar  axromatik 

ranglar deb ataladi. 

 

5. Savolga tushunmadim 

 

6.  Adaptatsiya  (lot.  Adaptatio  –  mos-lashuv)  –  1)  organizmning  turli  yashash 

sharoitlariga  moslashishi;  2)  sezgi  a’zolarining  o‘ziga  ta’sir  etadigan 

qo‘zg‘atuvchilarga  moslashishi  natijasida  ularda  sezgirlik  darajasining  o‘zgarishi 

(mas, ko‘zning yorug‘lik yoki qorong‘ilikka moslashuvi). Qo‘zg‘atuvchining ta’sir 

kuchi o‘zgarishi bilan sezgirlik ham o‘zgaradi. Qo‘zgatuvchilar sust ta’sir etganda 

sezgirlik oshadi, kuchli ta’sir etganda esa kamayadi.  Adaptatsiya hodisasi hamma 

---

tashqi sezgilar (ko‘rish, eshitish, hid, ta’m, badan sezgisi) ga xosdir. Taktil, harorat, 

hid  va  ko‘rish  sezgilarida  Adaptatsiya  kuchli,  eshitish  va  og‘riq  sezgilarida  ku-

chizdir.  Ichki  sezgilar  (mas,  tashnalik,  ochlik)  ga  nisbatan  adaptatsiya  hosil 

bo‘lmaydi. Adaptatsiya organizmning normal hayot faoliyatini saqlab turishini, atrof 

muhitning  turli  omillari:  temperatura  va  iqlimning  o‘zgarishiga  (qarang  Iqlimga 

moslashish), balandlikka (qarang Balandlik kasalligi), ko‘pgina infeksion agentlarga 

(qarang  Im-munitet)  moslanishini  ta’minlaydi.  Adaptatsiya  reaksiyasi  moddalar 

almashinuvi  intensivligining  uzluksiz  o‘zgarib  turishiga  asoslangan.  Odam 

organizmining  mos-lashuv  reaksiyasi  (A.  Reaksiyasi)ni  tez  (spesifik)  va  sekin 

(nospesifik), tug‘ma (tur evolyutsiyasi jarayonida shakllan-gan) yoki orttirilgan (har 

bir  organizm  uchun  o‘ziga  xos)  reaksiyalarga  bo‘lish mumkin.  Mas,  og‘ritadigan 

omil  ta’si-riga  javoban  oyoq-qo‘lni  tortib  olish,  jismoniy  ish  qilganda  nafas 

olishning kuchayishi, qon oqimi hamda yurak fao-liyatining tezlashishi va qonning 

qayta  taqsimlanishi,  qorong‘ida  ko‘z  yorug‘lik  sezish  layoqatining  zo‘rayishi  – 

bularning  hammasi  tug‘ma  tez  adaptatsiya  reaksiyalaridir.  Har  bir  kishining  turli 

yashash  sha-roitlariga  moslashish  imkoniyati  uning  irsiyati,  yoshi,  sog‘lig‘i  va 

boshqalarga bog‘liq. 

 

7.Sezgilarning  jadalligi  ularning  miqdoriy  tavsifidan  iborat  bo’lib,  u  ta’sir 

qilayotgan  qo’zg’atuvchining  kuchi  va  retseptorning  funksional  holati  bilan 

belgilanadi. 

 

Sezgilarning  davomiyligi  ularning  vaqtincha  ekanligi  bilan  ifodalanadi. 

Sezgilarning  davomiyligi  ham  sezgi  a’zolarining  funksional  holati  bilan, 

shuningdek, qo’zg’a-tuvchining ta’sirqilish vaqti hamdajadalligi bilan olchanadi. 

 

Qo’zg’atuvchi  sezgi  asosigata’sirko’rsatishi  bilan  darhol  sezgi  hosil  bo’lmaydi, 

balki u bir qancha  daqiqadan keyin  vujudga keladi. Ana  shu qisqa  vaqt sezgining 

latent (yashirin) davri deb ataladi. Latent davri sezgi turlariga qarab har xil fursatda 

kechadi. Masalan, taktil sezgilari uchun latent davri 130 millisoniya, og’riq sezgilari 

uchun esa 370 millisoniyaga to’g’ri keladi, maza-ta’m sezgisi esa til yuzasiga ta’sir 

etil-gandan so’ng 50 millisoniyagacha vaqt oralig’ida hosil bo’ladi. 

 

Qo’zg’atuvchi  ta’sir  ko’rsata  boshlashi  bilan  qo’zg’alish  hosil  bo’lmaganidek, 

qo’zg’atuvchining  ta’siri  to’xtagan  zahoti  sezgi  ham  yo’qolmaydi.  Vaholanki, 

Sezgilarning  incrsiyasi  (sezgilarning  saqlanishi)  ta’siridan  keying!  Hodisasi  deb 

ataladigan narsada namoyon bo’ladi.