Назорат иши 14- билет 1

2.Бозор ва унинг вазифалари.


Бозор тушунчаси ўзининг келиб чиқиши бўйича нихоятда қадимий характердаги тарихий тушунча бўлиб, унинг негизида ишлаб чиқариш кучларининг ривожланиши, унинг натижасида ижтимоий меҳнат тақсимотининг амалга ошуви, чуқурлашуви мулкчилик муносабатларининг келиб чиқиши ҳамда такомиллашиб бориши ётади. Айрибош қилишнинг тарихий ривожланиб бориши натижасида товар пул муносабатларининг такомиллашиб бориши ва бозорнинг вужудга келиши сабаб бўлди.
Бозор тушунчаси турли олимлар томонидан хилма-хил талқин қилинади. Жумладан, бир гуруҳ олимлар томонидан «Бозор – бу товар ишлаб чиқариш ва муомала қонунлари асосида ташкил этилган айрибошлаш, яъни товар айрибошлаш муносабатларининг йиғиндисидир», деб таъкидланса, бошқа бир гуруҳ иқтисодчи олимлар: «Бозор – бу сотувчилар ва сотиб олувчилар ўртасидаги ўзаро ҳаракат механизми, яъни талаб ва таклиф муносабатдир» деб таъкидлайдилар.
Демак, ҳар қандай бозор асосида аввало товар ишлаб чиқариш, яъни ишлаб чиқариш жараёни ва у билан боғлик бўлган муносабатлар англанади, шунингдек товарларни айрибошлаш муносабатлари, сотувчи ва харидор ўтрасидаги эркин олди- сотди муносабатлари гавдаланади, қолаверса унда барча товарлар ва хизматлар пул воситасида айрибош қилинади. Булардан шундай хулоса қилиш мумкинки, бозорнинг ташкил топиши шарт-шароитларига асосан ижтимоий меҳнат тақсимоти, унинг асосида мулкичиликнинг пайдо бўлиши ва айрибош қилишнинг мунтазам характерида қарор топишини кўрсатишимиз мумкин.
Бозор узининг мохиятига кўра бир қанча вазифаларни бажаради:
1. Бозор рақобат механизми орқали барча ресурсларни, яъни хохишига мос ҳолда тақсимлайди;

2. 
   Ишлаб чиқарувчи билан истеъмолчини ўзаро боғлайди. Улар бир-бирларини бозор орқали бозорда топадилар;
   

3. Ишлаб чиқариш хажмини ҳамда тузилишини бозордаги баҳо орқали талабга нисбатан мувофиклаштирилади;
4. Бозор зарар хисобига ишлаётган ва рақобатга дош беролмаган корхоналарни йўк қилиб, ишлаб чиқарувчиларни филтрация қилади ва иқтисодиётни соғломлаштиради.