Nazaruy materiallar semestr o’quv materiallari Ma’ruza mavzu 1

Suvda erimaydigan, asosda eriydigan moddalar.
Asosda eriydigan moddalarga kamfora, xloralgidrat, fenol va boshqa moddalar kiritishimiz mumkin. Bu moddalarni bir qism asosda yoki suyultirilgan asosda eritiladi. Agar bu moddalar eritilishi natijasida asos bilan dori modda aralashmasining erish harorati pasayib ketsa, u holda evtektik birikma xosil bo’ladi. Xloralgidrat, kamfora, fenol kabi dori moddalari bilan asos aralashtirilganda aralashma erish harorati keskin pasayib — evtektik birikma hosil qiladi. Bunday hollarda aralashma tarkibiga uni erish haroratini oshiruvchi yoki tarkibini qattiqlashtiruvchi (kotiruvchi) modda­lar (mum, parafin) qo’shish lozim. Evtektik birikmalar hosil bo’lish muammolari yaxshi urganib chikilmaganligi sababli, kotiruvchi moddaning qo’shiladigan miqdori va turi har gal tajriba yo’li bilan alohida aniqlanadi.


Suvda eriydigan, asosda erimaydigan moddalar.
Bunday moddalarga alkaloid tuzlari, novokain, etakridin laktat va boshqalar kiradi.
Ular yog’li asoslarga eritma ko’rinishida kiritiladi, ya’ni emulgirlangan bo’lishi kerak. Emulgator sifatida lanolin va setil spirti ishlatilishi mumkin. Buning uchun eritmaning miqdori iloji boricha oz bo’lishi kerak,aks holda bu massaning yumshoqligini oshiradi. Suvli eritmaning massaga emulgatorsiz kiritilishi aralashmani ukalanib ketishiga sabab bo’lishi mumkin. SHunday qilib, lanolin bunday aralashmalarda kotgan yog’ kristallarining bir-biriga yopishishini ta’minlaydigan yupka parda — plastifiqator rolini uynaydi. Erituvchi sifatida nafaqat suv,balki suyultirilgan spirt, suv — glitserin — spirt aralashmasi va boshqa dorivor moddalarni yaxshi eritadigan suyuqlik olinishi mumkin. Eritmalar esa chin eritma yoki kolloid eritma bo’lishi mumkin.

Asos va suvda erimaydigan yoki kiyin eriydigan moddalar. Vismut preparatlari, rux oksidi shunday moddalarga misol bo’ladi. Bunday moddalar yupka suspenziya ko’rinishida kiritiladi. Bunda dorivor modda yirik kukunga aylantirilgan bir qism asos yordamida yoki eritilgan asos yordamida yaxshilab eziladi, so’ngra asosni qolgan qismi aralashma tarkibiga qo’shib aralashtiriladi. Eritilgan asos bilan dori moddaning maydalanishi yaxshi natija beradi, chunki bunda dori modda yaxshi maydalanadi va bir tekis aralashadi.