Nazarov nuriddin baxronovich sportchilarnig individual psexologik xususiyatlarini

1.2. Sportchi qobiliyatini shakillantirishni takomllashtirish. 

Sportchi qobiliyatining o’zi nima? Uning psixologik mohiyati va 

yuksaltiruvchi omillari nimalardan iborat? Kabi savollarga to’g’ri javob 

byerishning nazariy va amaliy jixatlari sportchini sport faoliyatiga o’rgatish va uni 

takomillashtirishning muvoffaqiyatli bo’lishini ta'minlaydi. 

Jismoniy va ma'naviy qobiliyatlar yig’indisini tushunamiz. Qobiliyat xududi 

xaraktyer singari sportchilarning boshqa tuzilishlari bilan, bir qatorda qo’yilgan 

mustaqil bo’lmay, balki uning turli xususiyatlari ma'lum yig’indisidir. Xaraktyer 

va qobiliyat o’rtasidagi farq shundaki xaraktyer sportchining barcha sport 

faoliyatida va ijtimoiy hayot faoliyat turlarida namoyon bo’ladi. Qobiliyat esa faqat 

bitta  ma'lum faoliyat turida yoki sportchida birorta sport turiga qobiliyati 

(valyeybol, yengil atlyetika, kurash turlariga, gimnastika va xokazolari) namoyon 

---

31 

 

bo’ladi.  Sportchilarning  qobiliyati psixik xodisa tarzida to’rtta guruxga ajratilihi 

mumkin. 

 

 

Sportchilardan qobiliyatning  shakillanganlik darajasi  turlicha bo’ladi. 

Sodda, barcha  sportchilarga xos bo’lgan sodda va umumiy  qobilyatlar bu psixik 

ko’rinishning asosiy myeyorlari; sezish  idrok qilish, fikr yuritish, kechinma 

qarorga kyelish va uni amalga oshirish qobiliyatidir. 

 

Murakkab va umumiy qobiliyatlar sportchilar turli darajada  shakillangan va 

barcha sportchilarga xosdir.Murakkab va umumiy qobiliyatlar sportchi faoliyatida 

umuminsoniy faoliyat turlari: mexnat, o’yin, o’qish, bir –  biri bilan munosabatda 

bo’lish, ma'naviy axloqiy faoliyatlarga tegishli qobiliyatlardir. 

 

Bu guruxga kiruvchi har bir qobiliyatli sportchi xarakter xususiyatlarining 

murakkab tuzilishi hisoblanadi. Shuning uchun ham birlikda gapiriladigan «iroda – 

maqsadga erishish qobiliyati» va shu kabi qobiliyatlardan farq qilib murakkab 

qobiliyatlar ko’plikda gapiriladi. 

 

Sportchining sport faoliyati muvaffaqiyat bilan bajaraolishi faqat 

qobiliyatlilargagina bog’liq bo’lmasdan, avvalo sportchida o’zi tanlagan sport