Nazariy o’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi

Konversiya
p⇒q mulohazaning konversiyasi deb q⇒p mulohazaga
aytiladi.
Konversiya quyidagi rostlik jadvaliga ega:
p q q⇒p
T T F F
T F T F
T T F T
2−misol.
p: uchburchak teng yonli,
q: uchburchakning ikkita burchagi teng mulohazalarni qaraylik.
p⇒q mulohazani va uning konversiyasini tabiiy tilda ifodalang.
p⇒q: Agar uchburchak teng yonli bo‘lsa, u holda uning ikkita burchagi teng.
q⇒p: Agar uchburchakning ikkita burchagi teng bo‘lsa, u holda bunday
uchburchak tengyonli bo‘ladi.
Inversiya
p⇒q mulohazaning inversiyasi deb ¬p⇒¬q
mulohazaga aytiladi.
Inversiya quyidagi rostlik jadvaliga ega:
Bu jadval q⇒p mulohazaning rostlik jadvali
bilan ustma−ust tushadi, demak konversiya va
inversiya mantiqiy teng kuchli ekan.
p q ¬p ¬q ¬p⇒¬q
T T F F
T F T F
F F T T
F T F T
T T F T
Kontrapozitsiya
p⇒q mulohazaning kontrapozitsiyasi deb
¬q⇒¬p mulohazaga aytiladi.
Kontrapozitsiya quyidagi rostlik jadvaliga ega.
Bu jadval p⇒q mulohazaning rostlik jadvali
bilan ustma−ust tushadi, demak implikatsiya
va kontrapozitsiya mantiqiy teng kuchli ekan.
p q ¬q ¬p ¬q⇒¬p
T T F F
T F T F
F T F T
F F T T
T F T T
3−misol. “Hamma o‘qituvchilar maktab yaqinida yashaydi” mulohazaning
kontrapozitsiyasini tuzing.
Mazkur mulohaza quyidagicha ifodalanishi mumkin: “Agar bu kishi
o‘qituvchi bo‘lsa, u maktab yaqinida yashaydi”.
Bu darak gap p⇒q shaklga ega, bu yerda:
p: Bu kishi − o‘qituvchi, q: Bu kishi maktab yaqinida yashaydi.
¬q⇒¬p kontrapozitsiya quyidagicha ifodalanadi:
“Agar bu kishi maktab yaqinida yashamasa, u holda u − o‘qituvchi emas”
4−misol. p: Samandar kutubxonada,
q: Samandar kitob o‘qiyapti
mulohazalarni qaraylik. U uchun imlikatsiya, konversiya, inversiya va
kontrapozitsiyani tuzing.