Nazariy o‟quv mashg‟ulotining o‟qitish texnologiyasi

tushuniladi.  Ba‟zi  hollarda  mol-mulk  qimmatli  qog‟ozlar,  pul,  shuningdek 
talab qilish huquqidan (xaridordan) iborat bo‟ladi. Ba‟zan bu atama mulkiy 
huquqlar yoki mulkiy huquqlar va vazifalar majmui sifatida ham ishlatiladi. 
Mulk huquqining vujudga kelishi va to‟xtatilishi. Yuridik faktlar mulk 
huquqining  vujudga  kelishi  va  to‘xtatilishiga  asos  bo‘lishi  mumkin.  Normal 
tovar  oborotida  bitta  shaxsning  konkret  mol-mulkiga  doir  mulk  huquqining 
paydo  bo‘lishi  boshqa  shaxsning  bu  mulkka  bo‘lgan  mulkchilik  huquqining 
to‘xtatilishini  bildiradi.  SHuni  nazarda  tutish  kerakki,  ayni  bir  yuridik  faktlar 
odatda  mulk  huquqining  paydo  bo‘lishiga  ham.uning  to‘xtatilishiga  ham  asos 
bo‘lib qoladi. 
Mulk  huquqining  paydo  bo‘lishi  va  to‘xtatilishi  asoslari  umumiy  yoki 
umumfuqarolik va maxsus asoslarga bo‘linadi. Ularga quyidagilar kiradi; ishlab 
chiqarish  faoliyati  natijasida  yangi  narsa  buyumlarning  yaratilishi;  mevalar  va 
daromadlarga  mulkchilik  huquqining  qo‘lga  kiritilishi;  sotib  oluvchining 

---

narsaning egasi yoki uni begonalashtirishga vakil etilgan shaxs bilan shartnoma 
tuzishi (oldi-sotdi, mol yetkazib berish); bir tomonlama bitimlar (vasiyat). 
Majburiyatlar  bu  fuqarolik  –huquqiy  munosabatlar  bo‘lib,  ular  mol-
mulkni  topshirish,  xizmatlar  ko‘rsatish,  ishlarni  bajarish,  zarar  keltirish  yoki 
mol-mulkni asossiz ravishda qo‘lga kiritish bilan bog‘liq holda qaror topadi, bu 
munosabatlar  natijasida  bitta  tomon  boshqasidan  muayyan  xatti-harakatlarni 
amalga  oshirishni  yoki  qandaydir  xatti-harakatlardan  o‘zini  tiyishni  talab 
qilishga haqli bo‘ladi. 
Majburiyatlar  vujudga  kelish  asoslariga  binoan  shartnomaviy  va 
shartnomadan  tashqari  majburiyatlar  (bir  tomonlama  bitimlar,  ma‘muriy 
hujjatlar,  zarar  yetkazish,  mol-mulkni  asossiz  ravishda  qo‘lga  kiritish  yoki 
saqlab  turish)  bo‘ladi,  tomonlar  o‘rtasida  huquqlar  va  vazifalarning 
taqsimlanishiga ko‘ra oddiy va o‘zaro majburiyatlar bo‘ladi.