Nazariy mexanika fani bo’yicha ma’ruza

Misol 1: Ta’sir etuvchi kuchning kattaligi va yo’nalishi o’zgarmas. Massasi m bo’lgan moddiy nuqta kattaligi va yo’nalishi o’zgarmas F kuch ta’sirida harakatlanadi. Uning boshlang’ich paytdagi v0 tezligi yo’nalishi kuch yo’nalishi bilan bir xil. Nuqtanin harakat tenglamasi aniqlansin .
1. Dinamikaning asosiy tenglamasini tuzamiz:
3. Hosilaning tartibini pasaytiramiz:
2. Dekart koord.inatalar sistemasini rasmda tasvirlangandek o’tkazamiz va yuqoridagi tenglamani x o’qiga proyeksiyalaymiz: yoki
x
y
z
4. O’ hzgaruvcilarni ajratamiz:
5.Integrallaymiz
6. Bundan:
8. Ikkala tomonini integrallaymiz:
7. O’zgaruvchilarni ajratamiz:
9. O’zgarmaslarni aniqlash uchun boshlang’ich shartlardan foydalanamiz t = 0, vx = v0 , x = x0 :
Natijada tekis tezlanuvchan harakat (x oq’ bo’ylab) tenglamasini olamiz:
5
Mustaqil ishlash uchun savollar.
1.Nuqtaning tezlanishi dekart koordinatalar sistemasida qanday topiladi?
2.Qanday tekislikka yopishma tekislik deyiladi?
3.Qanday tekislikka normal tekislik deyiladi?
4.Trayektoriyaning bosh normali deb nimaga aytiladi?
5.Nuqta trayektoriyasi qaysi tekislikda yotadi?
6.Tabiiy koordinatalar sistemasida nuqtaning tezlanishi qanday ifodalanadi?
7.Nuqtaning murakkab harakati deb qanday harakatga aytiladi?
8.Nuqtaning nisbiy, ko`chirma va absalyut tezliklarning ta’rifini bering.
9.Nuqta tezlanishining nisbiy, ko`chirma va koriolis tuzuvchilari qanday topiladi?
13-ma’ruza
12
Adabiyotlar:

• Яблонский А.А. Курс теоретической механики. Ч.1. М.: Высшая школа. 1977 г. 368 с.
• Тарг С.М. Краткий курс теоретической механики. М.: Высшая школа. 1986 г. 416 с.
• Мещерский И.В. Назарий механикадан масалалар тўплами. Тошкент, Ўқитувчи, 1989. 472 б.
• Сборник заданий для курсовых работ /Под ред. А.А. Яблонского. М.:Высшая школа. 1985 г. 366 с.
• Т.Рашидов, Ш.Шозиётов, Қ.Б.Мўминов. Назарий механика асослари. Тошкент, Ўқитувчи, 1990. 584 б.
• Ўразбоев М.Т., Назарий механика асосий курси. - Т.: «Ўқитувчи» 1961 й.
• To’rayev X.T., Tilavov A. Nazariy mexanika. Statika va kinematika – Toshkent. 2011 y.
• Sh.A. Shoobidov, X. N. Habibullayeva, F.D. Fayzullayeva. , Nazariy mexanika .Toshkent “Yangi asr avlaodi” 2008y.
• O.E. Kepe., “Nazariy maxanika fanidan qisqa masalalar to’plami”. Yangi asir avlodi,

2008 y.

11-ma’ruza
13