dt
S m ^ c r R 4
ifodadan yordam ida vo d o ro d atom ining yashash va q tin i baholaym iz:
r ~ 3R 3/4cr%. Bu yerda г о elektronning klassik radiusi, R atom ning
boshlang‘ic,h vaqtd agi radiusi.
8.10 . A £ = 7re4ej/ 3 u m 2c3c?3.
8.11 .
A ylanm a harakatni o :zaro perpendikulyar b o ‘lgan ikkita
ossilyatorga ekvivalent deb qarash mumkin. Zaryadning aylanishi x ( ) y
tokisligida va aylana m arkazi koordinata boshida deb hisoblasak:
H = --
-----j ([гг, г] cos( k r — u>t) + [n, j ] sin( k r — cut)), E = \Hn],
г с*
ы e R 2 /
1
I = —
— y
~2
~ 2 S^n2 / ’ П ~ V^r ' r ^ uza^ s^ iiuqtusiga o'I kazil-
gan radius-vektor, в azim utal burchak,
i
va j mos ravishda x va у
П ,
.
2
<7
т л
2 £ 1
9 Г
т-ч
2 £ 2
9.1.
— p 2 -
------— ------
.
D i = ----- --------
3 ,
D 2 = ---- ;-------
3.
£1
+
£2
r
s
1 + £2 r J
s\ + z
-2
г л
9.2. й = ----------- 5 ! ----------- « ,
D ( = ----------- 2^
---------- « г
- 1oii +
+ £30:3 7’
c i a i + е 2а'2 + £з&з Г
9.3. Chegaravi}'- shartlarni (o ‘tkazgich sirtida p = const va r —> 00
da ip —
0
qanoatlantiruvchi potensial ko‘rinishi p — C / r
b o ‘lsin. Bu
yerda doim iy С . j ) D nd S
= Anq shartdan aniqlanadi: С — 2 q / ( e i + e 2)
.9
2q
1
Bu yerdan tp = ------------. potensialni va
£1
+ e 2 r
qei
qe2
° i
—
7
;
-----
T?
-------;-------7 )
a 2 =
o ‘qlaridagi birlik vektorlar.
2irci2(Ei
+ e2) ’
27ra2( e i + 5 2)
q(£i
- 1)
_
g(er2 — 1)
^ \e.rk
—
0
9
/
\
5
&2erk
—
2na2{£\ +
e
2) ’
2na2( ei
+ e 2)
sirt zaryadlarining taqsim otini topam iz:
9.4. W = ~ [ £ E 2d,V = i f
e
E 2dr =
Sir J
2 J
2£a
9.5. Shar energiyasini quyidagicha topam iz:
W
= — [ e E 2d V = - [ s E 2r 2dr =
8n J
2 ./
O
(
a
oc
^
0
4
I
1
( T< d r + ! %
U
l - u + f
£ab J
J r 2
I
2a
0
10.1. M aydonni
= а/2тг sirtiy zichlik bilan zaryadlangan ikki
dielektrikni chegaralovchi ( x = 0) tekislik hosil qiladi.
10.2.
M aydonni ujs =
e/AnR2
sirtiy zichlik bilan zaryadlangan
R
radiusli
e/R
potensialga ega b o ‘lgan o'tkazuvchi sferik sirt hosil qiladi.
2 y
2 v
Y
/ 1
1
10.3.
E
= —^ r,
r
< R:
E
= —
r,
r
>
R;
~
--------
e r r 2
£2?'2
2ttR \ £2
£1
10.4.
JB = 0,
/■ < R ;
R = - 7- ^ - 5 r.
r >
R.
e ( r ) r z
4 7
ТСГ X
e
10.5.
E = —— —.
10.6.
E
=
0,
r < R ;
=
r.
r >
R.
e { x ) x
Syr
Jr
31R
10.7. Е = —
- г, г < R:
Е =
г, г > /?.
£ о/с3
<г(г )г'3
1 0 -8 '
=
( ? ( i j - i
)
' r
=
л
= - £2^ г " - r • = 11
1 0 -9 ' ^
u - . + ы д ’ c ' = 5 ( E i + 2
e2>a
101°- ^ =
Ш
10Л1- ^ = Й (> + S,
10.12.
5-bob 25- m asalaning yechim iga qarang.
e
e
e
e
10.13.
ip —
—
-------- 1
------------ ,
x > О, у > 0\
boshqa hamma
r i
r 2
'/‘з
r 4
nuqtalarda y? = 0. Bu yerda г г mos ravishda A i ( a , a , 0 ) , ^ 2( 0,,—a, 0),
Л з ( —a, —a , 0), A i ( —a ,a ,0 ) nuqtalarga o ‘tkazilgan radius-vektorlar.
(i) _
ae ( \
______1_
'2tt
R%.
10.14.
u s = — —
(
^ ), O x o 'q ig a perpen diku lyar yarim
tekislikda;
~
O y
° 4Ф § а perpen diku lyar yarim
tekislikda. Bu yerda /?г ko‘rilayotgan nuqtadan mos zaryadgacha b o ‘l-
gan masofa.
10.15.
Bu m asalani vechish ucun elektr tasvirlash m etodid an foy-
dalanam iz. Zaryad turgan m uhitdagi m aydonni asosiy zaryad bir qa-
torda e! yordam chi zaryad hosil qiladi deb olam iz. Bu yordam chi zaryad
asosiy zaryadning ikkinchi m uhitdagi tasviri b o ‘lib, uni O x o ‘qining
e
e!
x = —a
nuqtaga joylashtiram iz.
U holda
— - — — ----- . Ikkin-
£\Г
£\Г'
chi m uhitdagi m aydonni esa asosiy zarvad tugan nuqtadagi e " ikkin-
e "
chi yordam chi zaryad hosil qiladi deb olam iz, y a ’ni ip2 = ------. Bn
£ 2 1
yerdagi nom a’lum zaryadlar chegara nuqtalarda f \ = tp2, D \n - I h i 1
b o ‘lish shartlaridan aniqlaym iz. Yu qoridagi potensiallarni slut chi-gaia
viy shartlarga. q o ;yib, qu yidagi ikkita tenglam ani olam iz: (r. - <■')e2
t£\, e + e.' —
e". Bu yerdan
/
c 2
C1
it
2c&2
e = — -------e,
e = ----------•.
£\
+
£ 2
£1 +
£2
Bularni potesiallar ifodalariga q o !yib, masalaning yechim i topiladi.
10.16.
Zaryad koordinata boshida joylashgan deb. M aksvell torig-
lainalarini yozam iz:
div
D — eS(r),
rot
E
= 0.
OI П
Bu tenglam alarni yechish uchun birinchi navbatda dielektrik singdiruv-
chanlik tcnzori asosiy o ‘qlarga keltirilgan deb, (9.44) b o g ‘lanish tengla-
masini yozam iz:
dip
dip
dip
=
£
x
- E
x
=
у
~ e y E y
=
~
— ~ £
z
~
q
^ '
Bularni M aksvell tenglam alariga q o'yib , potensial uchun qu yidagi ten g
lam ani hosil qilam iz:
d 2ip
d 2ip
d 2
+ £> a ? +
a ?
“
О ‘zgaruvchilarni almashtiramiz:
,
x
у
,
z
® =
—p = , У = —= ,
z ~
Г—
’ о
,
---4 **
/---
y j £ - x
у
/ Щ )
y j £ z
Y a n gi o !zgaruvchilarda potensial uchun tenglaina quyidagi ko‘rinishga
o ‘ tadi:
d 2V ,
=
4тге
.
d x ' 2
d y ' 2
d z ' 2
yJexeyEz
Bu dielektrik singdiruvchanligi e = yjExEyEz b o ‘lgan izotrop m uhitda
nu qtaviy zaryadning potensialini aniqlovchi Puasson tenglam asining
o'zid ir. Shunday qilib, anizotrop m uhitdagi elektrostatika masalasini
izotrop m uhitdagi masalaga keltirdik.
1 0 .1 7.
K oord in a ta boshini sferaning markazida, qutb o ‘qini esa
sfera m arkazi bilan zaryad turgan nuqtani tutashtiruvchi t o ‘g ‘ri chiziqda
tanlab olam iz. Potensial uchun
Aip = —4 n S ( r — d
)
Puasson tenglam asining cheksizda nolga intiluvchi yechim ini L ejandr
polinom lari P n ( cosO) bo'yich a qator ko‘rinishida qidiram iz:
oo
^ r ’ 0) = ^
+ E ^ T T F - ( co s0 )-
B irinchi hadni ham Lejan d r polinom lari b o :yicha qatorga yoyam iz:
1
00
r n
E ;
n = 0
j T T d i =
( r < d ) .
( * )
I
I
Г)—П
QOH
30
/ P n
A
\
E ( ^
+
)
p
» ( « » * ) =
o
.
bcjandr polinom lari ortogonalligidan bu tcnglik o ‘rinli b o ‘lishi uchun
polinom lar old idagi koeffitsientlar n olga teng b o iis h i kerak. Bundan
R 2n+1
n ~
e
c R ^
( R 2\ n P n ( cos в)
I
t
J " 7 ^ -
Bu yerdagi ikkinchi hadni ( * ) bilan taqqoslab, uni d\ = R 2/ d nuq-
tada joylashgan e! = —e R / d nuqtaviy zaryadning potcnsiali ko‘rinishida
yozish mumkin:
Bu tasvirlash m etodi bilan olingan (10.49) natija bilan mos tushadi.
11 .1 .
O z
o ‘qiga parallel I uzunlikdagi o ‘tkazgich uchun quyidagi
munosabat o ‘rinli:
I’otensialni sfera sirtida
( r =
R )
nolga tenglashtiramiz:
bunda p i 2 = \Jz2 + r l:22; r i va r 2 - qaralayotgan nuqtadan birinchi va
ikkinchi o ‘tkazgichgacha b o ‘lgan m asofalar. Intagralni hisoblab
I
—* x j
quyidagini hosil qilam iz:
= ^
l n ^ .
4тг
r i
11.2. H = ~ [j, r], r < R -
H =
г], г > H
tcT
(Jj
11.3. — — = — . Bunda « i va a 2 - tok chiziqlari va 1-, 2- muhit
tg a 2
o 2
tekisliklariga o ‘tkazilgan norm al orasidagi burchaklar.
21 - F .lek tro d in am ik a
321
п '4 ' Нт"
“ ]■
11.5.
K oordin atalar sistemasini shunday tanlaym izki, bunda tok
Oz
o ‘qi b o ‘yicha, tekislikka o'tkazilgan normal esa Ox o ‘qi b o ‘yicha
y o ‘nalgan. U holda [n. H i — H\\ = i chegaraviy shartdan quyidagini
hosil qilam iz: H y =
7>Do'stlaringiz bilan baham: |