1 -b o b .
H A R A K A T T E N G L A M A L A R I
1.1 . Erkinlik darajasi. Um um lashgan koordinatalar
J ism la rn in g fazodagi m e x a n ik h a ra k a tin i o ‘rganish u c h u n sa n o q
sistemasiga ega b o i i s h im i z kerak. S a n o q sistemasi tushunchasiga m a ’lum
bir y o 'l bilan t a n la b olin g an k o o rd in a ta la r sistemasi va s o a t kiradi.
U l a r y o r d a m i d a jis m n in g ixtiyoriy vaqt m o m e n tid a g i h olatini a n iq lash
m um kin.
Jism h o la tin in g vaq t b o ‘y ic h a o ‘zgarishini uzliksiz belgilab borsak,
shu jis m n in g fazodagi trayektoriyasini olgan b o ‘lamiz.
B u ishni bajarish u c h u n b ir m u h i m t u s h u n c h a
m o d d i y n u q t a
tu s h u n c h a s id a n foydalaniladi. Jism n in g o i c h a m i k o'rilayotgan m asala -
dagi b o s h q a o ‘lc h a m la r g a n i s b a ta n j u d a k ich ik b o ‘lsa u n i m a ssa g a
ega b o 'l g a n b ir n u q t a sifatida k o 'r is h m u m k in . B u a l b a tta m a ’lu m
b ir y a q i n l a s h u v , i d e a l l a s h t ir i s h , a m m o u , o d a t d a . y a x s h i y a q i n -
lashuvdir. M a sa la n , otilgan o 'q y o k i sn ary a d n in g trayektoriyasi j i s m la r
n in g t o 'q n a s h u v i d a im p u ls va e n e rg iy a n in g saqlanish q o n u n l a r i n i va
h a t t o Y e rn in g Q u y o s h a trofida gi h a r a k a tin i o 'r g a n g a n d a bu j is m la r n i
m o d d iy n u q t a sifatida k o 'r is h m u m k in . H a t t o q a ttiq j i s m n i n g h a r a
k a tin i o 'r g a n g a n i m i z d a h a m un i m o d d i y n u q t a l a r d a n i b o r a t d e b
q a r a s a k q u lay b o 'la d i.
F iz ik a fani tajribaga asoslangan fandir. B u n d a n keyin g ap iriladigan
k o 'p g i n a ta s d iq la r o lim larn in g k o 'p asrlik tajribasiga asoslangan b o 'lib ,
u la r o 'z i d a n so d d aro q b o 'lg a n b o sh q a tu s h u n c h a la rg a keltirilm aydi.
D a rslik d a bir n e c h a m a rta u c h r a b t u ra d ig a n «tajriba shurti ko 'rsa tad ik i»
d eg a n ibora o lim la rn in g k o ‘p asrlik tajribasi asosida keltirib c h iq a ril-
gan tasdiqlarga tegishlidir.
Fizik siste m an in g fazodagi holatini a niqlash u c h u n h a r xil k o o rd i-
natala rd an foydalanish m u m k in . K o 'p m asalalarda D ekart k o o rd in a ta la r
sistem asi qo'llan ilad i. B u h o id a m o d d iy n u q ta n in g ra d ius-vektori
Download
Do'stlaringiz bilan baham: