Nazariy fizika kursi

7.9. Elementlarning davriy 
sistemasi
Oldingi 
paragrafda 
bayon 
qilingan 
ma’ lumotlar 
asosida 
elementlarning davriy sistemasi kvant mexanikasi nuqtai nazaridan 
asoslab berilishi mumkin. Elementlarning davriy sistemasini tuzishda 
quyidagi uch qoidaga amal qilish darkor:
- atomlaming strukturasi Z atom nomeri (yadroning zaryadi) orqali 
aniqlanadi;
- atom nomeri ortgan sari va atomdagi elektronlar sonining 
ko‘ payishi natijasida elekrtonlar o ‘ zlari uchun mumkin bo‘ lgan 
eng quyi energetik sathlarni to‘ ldirib borishadi;
- energetik holatlaming to‘ ldirilishi Pauli prinsipi bilan belgilanadi. 
Kvant mexanikasida elektronlararo o ‘zaro ta’ siming mavjudligiga
qaramasdan, atomdagi har bir elektomning holati to‘rtta kvant sonlari 
bilan xarakterlanadi:
и = 
1
, 
2
,...
^ = 
0
.
1
, 
2
,..., ( и -
1
) 
w = - / ,
( I - I ) , I
Bir xil bosh va orbital kvant sonlari 
in
va 
1)
bilan harakatlanuvchi 
elektronlami yadrodan bir xil masofada joylashgan deb hisoblash 
mumkin. U holda, bu elektronlar yadro bilan bir xil o ‘ zaro ta’ sirda 
bo‘ ladi va shuning uchun ulaming energiyalari bir-biriga taqriban teng. 
Bunday 
elektronlar atomning bitta qobig’ ida joylashgan bo‘ladi.
221

---

Umuman olganda, asosiy kvant soni 
n
ning qiymatlari bir xil bo‘ lgan 
elektronlar yagona qobiqni tashkil qiladi. Odatda, elektron qobiqlari 
katta lotin harflari bilan quyidagicha belgilanadi:
n
1
2
3
4
5
Qobiq
К
L
M
N