Назад вперёд Advertisements

назад
вперёд

Advertisements

РЕКЛАМА|18+





eveonline.com


EVE Online - играй бесплатно


РЕКЛАМА

yandex.ru
Игры без скачивания в интернете.
РЕКЛАМА|18+

vipkeys.net
Ключ активации Windows 10
РЕКЛАМА|16+

plarium.com
Браузерная игра Викинги


Скачать презентацию Ахборот-коммуникацион технологиялар Taълим тизимида АКТ дан фойдаланиш Аминов
f80858e25c574c4c75f7f3e2d6f3fec3.ppt

• 
  Количество слайдов: 91
  

Ахборот-коммуникацион технологиялар Taълим тизимида АКТ дан фойдаланиш Аминов И. Б. Сам. ДУ, Самарқанд, 2012
Мавзу: АКТ ни ривожлантириш бўйича меъёрий ҳужжатлар. Kомпьютерларнинг асосий қурилмалари. Дастурий таъминот.
АКТ ни ривожлантириш бўйича меъёрий ҳужжатлар Ҳозирги кунда барча соҳалар каби ўқув жараёнида ҳам компьютер ва ахборот технологияларидан самарали фойдаланиш бугунги куннинг муҳим масалаларидан бири бўлиб қолмоқда. Айниқса, давлатимиз томо нидан қолаверса ҳурматли президентимиз И. А. Каримовнинг сайҳ ҳаракатлари туфайли таълим жараёнини ахборотлаштириш ва ҳамда ўқув жараёнида ахборот телекоммуникацион технологиялари дан самарали фойдаланиш юзасидан кўплаб тадбирлар амалга оширилмоқда. 1)2003 йил 11 декабрдаги Ўзбекистон республикасининг № 560 -II «Ахборотлаштириш тўғрисидаги» қонуни; 2) Ўзбекистон республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2002 йил 6 июндаги № 200 «Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот коммуникация технологияларини жорий этиш чора тадбирлари тўғрисидаги» қарори;
3) Ўзбекистон республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2006 йил 7 июндаги № 110 «Ўзбекистон республикаси ХТВ ҳузурида мультимедия умумтаълим дастурларини ривожлантириш марказини ташкил этиш чоратадбирлари тўғрисидаги» қарори; 4) 1999 йил 20 августдаги Ўзбекистон республикасининг 822 -I –сон «Телекоммуникациялар тўғрисидаги» қонуни; 5) Ўз. Р Президентининг 28. 09. 2005 й. ПК-191 -сон Қарори / Ўзбекистон Республикасининг жамоат таълим ахборот тармоғини (“Ziyonet”) ташкил етиш тўғрисида
6) Ўз. Р ХТВ 24. 03. 2006 й. 69 -сонли Буйруқ/ Халқ таълими тизимида ахборотлаштириш соҳаси бўйича норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш тўғрисида. 7) Ўз. Р ХТВ 03. 08. 2006 й. 6/5 -ХБ-сонли Буйруқ/ 20062007 ўқув йилини “Ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланишда педагог кадрлар салоҳиятини ошириш ўқув йили” деб номлаш тўғрисида. 8) Ўз. Р ХТВ 13. 02. 2008 й. 35 -сонли Буйруқ / Халқ талими вазирлигининг ахборот-таълим портали (WWW. EDUPORTAL. UZ) ва унинг мазмунини такомиллаштириш тўғрисида ҳокоза бунинг яққол мисолидир.
Замонавий ахборот телекоммуникацион технологияларидан таълим тизимида фойдаланиш қуйидаги йўналишларда амалга оширилади: 1. 2. 3. 4. ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўрганиш объекти сифатида, яъни талабалар янги ахборот технологиялар, уларнинг таркибий қисмлар ва фойдаланиш соҳалари бўйича умумий тушунча ва малакаларга эга бўладилар; ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўқитиш воситаси сифатида, яъни замоновий ахборот ва педагогик технологиялар асосида талабаларга билим берилади ҳамда маъруза, амалий ва лаборатория машғулотлари компьютерларнинг замонавий дастурий воситалари асосида ташкил этилади; таълим жараёнини бошқариш воситаси сифатида, яъни таълим муассасасининг барча иш фаолияти, шу жумладан ўқув, маънавий -маърифий ва илмий-татқиқот ишлари самарадорлигини ошириш учун ахборотлаштириш, таҳлил ва башорат қилиш тизимини яратиш; талабалар ва профессор-ўқитувчиларнинг илмий-педагогик изланишларини амалга ошириш воситаси сифатида, яъни ўқув муассасасида ўқитувчи-профессор ва талабалар орасида илмийтатқиқот ва педагогик изланишлар самарадорлигини ошириш учун замонавий ахборот тизимларини яратиш ва татбиқ этиш
ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўрганиш объекти сифатида
Ахборот тушунчаси. Ўзбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрдаги 439 II сон “Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида”ги Қонунига биноан, ахборот - манбалари ва тақдим этилиш шаклидан қатъий назар шахслар, предметлар, фактлар, воқеалар, ҳодисалар ва жараёнлар тўғрисидаги маълумотлардир. Ахборот кенг қамровли тушунча бўлиб, унга қуйидагича таърифлар ҳам бериш мумкин: 1. Далил, воқеа, ҳодиса, предмет, жараён каби объектлар ҳақидаги билим ҳамда тушунчалар ёки буйруқлар; 2. Маълум хос матнда аниқ маънога эга тушунчаларни ичига олган далил, воқеа, ходиса, предмет, жараён, тақдимот каби объектлар ҳақидаги билимлар мажмуи; 3. Қизиқиш уйғотиши мумкин бўлган, сақланиши ва қайта ишланиши лозим бўлган жами далил ва маълумотлар. Китоб матни, илмий формулалар, банк ҳисоб рақамидан фойдаланиш ва тўловлар, дарс жадвали, ўлчаш мажмуаларининг ер ва фазо станцияси ўртасидаги масофа тўғрисидаги маълумотлар ва ҳоказолар ахборот бўлиши мумкин.
Ахборотларни узатиш турли хил усулларда, яъни хабарчи ёрдамида, почта орқали, транспорт воситалари ёрдамида, алоқа тармоғидан узоқ масофага узатиш ёрдамида амалга оширилади. Алоқа тармоғи бўйича узоқ масофага узатиш усулида маълумотларни узатиш вақтини сезиларли даражада камайтиради. Юборувчи Ҳаво орқали Коммуникация Телекоммуникация Сим oрқали Қабул қилувчи
Ахборот турлари Ахборотнинг турлари: матн, тасвир, жадвал, анимация, аудио ва видео. Матн – бу маълумотларни ифодалаш шакли бўлиб, у мазмунан ягона, яхлит ва танланган тилнинг белгилари кетма кетлигидан иборат. Матн ҳужжат асосидир. Тасвир – бу бирор воқеа, ходиса ёки жараёнларни ўзида ифодалаган расм бўлаклари ва ранглардан иборат маълумотдир. Фото, манзара, математик функциялар графиги ва шунга ўхшаш маълумотлар ҳисобланади. Анимация маълум тезликда тасвирларни алмаштириш маҳсулидир. Бунда маълум вақт оралиғида, маълум сондаги бир хил ўлчамга эга бўлган тасвирлар тезкор алмаштирилади.
Ахборот бирликлари, ахборотнинг ўлчов ва ҳажм тушунчалари. Ҳар қандай махсулотнинг ўлчов бирлиги мавжуд, масалан литр, метр, килограмм, вольт, ампер, кубометр ва бошқалар. Худди шунга ўхшаш ахборотнинг ҳам ўлчови мавжуд. Иккилик саноқ тизимида ахборотнинг энг кичик бирлиги бит хисобланади, бир бит бу битта “ 1” ёки битта “ 0”. Бунда сигналнинг мавжудлиги “ 1” билан ёки йўқлиги “ 0” билан ифодаланади. Битларнинг бутун деб қараладиган туташ кетмакетлиги байт деб аталади. Байт 8 битга тенг деб қабул қилинган. Шунингдек катта ҳажмдаги маълумотлар сиғимини ўлчаш учун килобайт (кб), мегабайт (мб), гегабайт (гб), террабайт (тб) ва х. к. ўлчамлар мавжуд: 1 Кб =1024 байт, 1 Мб=1024 Кбайт, 1 Гб =1024 Мбайт, 1 Тб =1024 Гбайт. Замонавий тармоқларда маълумотларни узатиш кетма-кет амалга оширилади, яъни бир байт ахборот битлар бўйича узатилади. Тармоқ соҳасида килобайт ва мэгабайтлар фаннинг бошқа соҳаларидагидек ўнли саноқ тизимига мос келади.
Ахборотнинг жамиятда ва кундалик хаётимизда тутган ўрни Жамиятни ахбортлаштириш: меҳнат, илмий тадқиқот, лойиҳа, ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш, аҳолига хизмат кўрсатишни автоматлаштириш, ташкилий-иқтисодий бошқаришни автоматлаштириш, таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини ахборотлаштириш каби соҳаларни ўз ичига олади. Жамиятда ахборот ҳам билим манбаи ҳам энг асосий мулоқот воситаси бўлиб ҳисобланади. Жамиятни ахборотлаштиришда радио, телевидение, оммавий-ахборот воситалари ва Интернет тизимининг аҳамияти жуда юқоридир. Ҳар ким ҳар доим бирор ишни бажариш ёки бирор мақсадга эришиш учун ахборотдан фойдаланади. Ҳар бир инсон об-ҳаво прогнозини, транспорт воситалари қатнови жадвалини, банк ва бизнес маълумотларини ҳамда кундалик янгиликлардан ҳабардор бўлишга мухтождир. Агарда инсон кундалик ахборотлар ва янгиликлардан хабардор бўлмас экан у жамиятдан узилиб қолиши муқаррар.
Файл тушунчаси ва уларнинг турлари. Файл ягона яхлит деб қараладиган маълумотлар ёки дастур кодлари мажмуидир. Файл ўз номига эга бўлган ва тизимда сақланадиган маълумотларнинг асосий элементи бўлган объектдир. Фойдаланувчи файлни яратиши, нусхалаши, жўнатиши ва йўқ қилиши мумкин. Файлларнинг қуйидаги турлари мавжуд: - матн маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - график маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - мусиқа маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - видео маълумотларни ўзида жамлаган файллар. - жадвалли маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - намойиш маълумотларни ўзида жамлаган файллар;
Файллар устида бажариладиган амаллар Юқорида айтилганидек, файллар ўз номига эга бўлган ҳамда ўзида ахборотларни жамлаган объектдир. Шундай экан, демак ундан фойдаланиш жараёнида улар устида бир қанча амалларни бажариш мумкин. Булар: – файлларни яратиш; – файлларни нусхалаш; – файлларни ўзгартириш; – файлларни узатиш; – файлларни ўчириш.
Файлларни конвертация қилиш. Одатда файллар ўзида сақлаган маълумотларнинг турларига қараб ҳар хил кўринишда мавжуд бўлади. Кўпинча ушбу файллардаги маълумотлардан фойдаланиш учун уларни бир турдан бошқасига ўгиришга тўғри келади. Ушбу ўгириш жараёни конвертация деб номланади. Конвертация жараёнлари яъни маълумотларни бир турдан бошқасига ёки бир форматдан бошқасига ўгириш махсус дастурий воситалар ёрдамида амалга оширилади.
Ахборот ресурслари ва ахборот тизимлари. Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрдаги 560 II сон “Ахборотлаштириш тўғрисида”ги Қонунига биноан қуйидагича таъриф бериш мумкин. Ахборот ресурслари - алоҳида ҳужжатлар, ҳужжатларнинг алоҳида тўпламлари, ахборот тизимларидаги (кутубхоналардаги, архивлардаги, фондлардаги, маълумотлар банкларидаги ва бошқа ахборот тизимларидаги) ҳужжатлар ва ҳужжатларнинг тўпламлари. Оммавий ахборот – бунга чекланмаган доирадаги шахслар учун мўлжалланган ҳужжатлаштирилган ахборот, босма, аудиовизуал ҳамда бошқа хабарлар ва материаллар киради. Ахборот тизими - ахборотни тўплаш, сақлаш, излаш, унга ишлов бериш ҳамда ундан фойдаланиш имконини берадиган, ташкилий жиҳатдан тартибга солинган жами ахборот ресурслари, ахборот технологиялари ва алоқа воситалари.
Ахборотнинг салбий ва ижобий таъсири. Ахборотнинг ижобий томони шундан иборатки, ўз вақтида олинган тўғри ва сифатли ахборот турли соҳаларда аниқ қарор қабул қилиш имконини беради. Тўғри сифатли ахборот инсонлар, айниқса ёшларнинг дунёқарашини бойитиши, билим олиши, замонавий билимлар эгаси бўлиши имконини беради, зеро Президентимиз таъкидлаганларидек фарзандлари соғлом юрт қудратли бўлур. Ахборотнинг салбий томони шундан иборатки, ҳозирги кунда айрим ғарб давлатларидан кириб келаётган бизнинг миллий қадриятларимизга ёт бўлган ахборотлар ва қарашлар ҳамда инсонлар онгини заҳарловчи маълумотлар ҳам мавжуд. Айниқса бундай маълумотлар Интернет тармоғи орқали кенг тарқалмоқда. Интернет ва SMS хабарлар орқали тарқалаётган жамиятимизга, қадриятларимиз ва анъаналаримизга, давлатчилигимизга зид бўлган ножўя ахборотлар ёшларнинг онгини заҳарлаши ва уларни нотўғри йўлларга бошлаши мумкин. Бундай ҳолатларнинг олдини олиш бизнинг вазифамиздир. Ҳар доим ахборотдан ўринли ва тўғри фойдаланиш зарур.
Ахборотларни қайта ишлаш воситалар таъминоти Техник таъминоти Дастурий таъминоти
Техник таъминот Компьютер Техник воситалар Дастурий воситалар
Компьютер дегани инглизча “computer” сўзидан олинган бўлиб, «ҳисоблагич» деган маънони билдиради. Компьютер – бу катта ҳажмдаги маълумотлар ни қабул қилиш, сақлаш, қайта ишлаш ва узатиш учун мўлжалланган арифметик қурилма Компьютер -бу электрон рақамли қурилма. Электрон ҳар қандай ахборот электр сигналлар ёрдамида қайта ишланади. Рақамли-ҳар қандай ахборот сонлар ёрдамида тасвирланади.
Компьютер турлари Компьютерлар 3 турга бўлинади: · Столга қўйиладиган; · Кўчма (ноутбук); · Сервер.
Столга қўйиладиган
Ноутбук ва нетбуклар Ноутбук – мобил ихчам шахсий компьютер бўлиб, унинг асосий қисми ва монитори бирлашган ҳолда бўлади. Бундай компьютерларнинг кўпчилиги деярли стандарт клавиатурага, компьютер графикаси воситаларига эга. Нетбук - Интернетдан фойдаланиш ва офис дастурлари билан ишлаш учун мўлжалланган кичик ноутбукдир. Нетбуклар ихчам ўлчамлари, кичик вазни, кам энергия истеъмоли ва нисбатан арзон нархлари билан ажралиб туради.
Кўчма (ноутбук)
Сервер
Компьютернинг техник воситалари Асосий қурилмалар Қўшимча қурилмалар
Компьютернинг асосий қурилмалари:
Процессор(Система блоки) Процессор - компьютер ишини таъминлайди ва бошқаради, шунинг учун одатда уни «компьютер» деб ҳам аташади. Унинг кўриниши турли хил бўлиши мумкин. Унинг ичида она платаси, микропроцессор, қаттиқ диск (винчестер), тезкор ва кэш хотира микросхемалари, ҳар хил ташқи қурилмалар ишини бошқарадиган электрон схемалар (контроллерлар ёки адаптерлар), электр билан таъминловчи блок ва диск юритувчилар бор.
Микропроцессор – компьютер ишлашини таъминлайдиган ва компьютер қурилмалари ишини бошқарадиган қурилма. У компьютер нинг ишлаш тезлигини аниқлайди. Компьютерлар микропроцессор тури билан фарқланади. Ҳозирги кунда микропроцессорнинг ҳар хил турлари мавжуд, масалан, Intel, Pentium.
Монитор - дисплей ёки экран Монитор -бу компютердаги маълумотлар ва амалларни экранда тасвирловчи қурилма. Монитор диагонал узунлиги (14 -27 дюймгача) ва нуқталар ўртадаги масофа (0, 25 - 0, 39 миллиметргача) билан фарқланади. Бундан ташқари мониторлар монохром (2 рангли), рангли ва суюқ кристалли бўлади. Ўлчами телеви-зорларга ўхшаш: 14, 15, 17, 19, 21 дюйм ва ҳоказо. 15 дюйм-ли мониторлар кенгроқ тарқалган. 17 -21 дюймли мониторлар одатда графика билан ишловчилар учун қулайдир
Клавиатура Клавиатура - бу маълумотларни компьютерга киритиш учун мўлжалланган курилма. Клавиатуралар тугмачалар сони ва уларнинг жойлашиши билан фарқланиши мумкин. Бу тугмачалар вазифасига асло таъсир кўрсатмайди. Масалан, янги клавиатураларда ишни қулайлаштирувчи тугмачалар мавжуд Клавиатуралар тугмалар сони (101 -109 тугмали) бўйича фарқланади.
Клавиатура
1. Asosiy gurux tugmalari Alfavit-raqam tugmalari; Enter –buyruqni bajarish tugmasi; Shift –yuqori rеgistr tugmasi; Caps Lock –yuqori rеgistrni qotirish (fiksatsiyalash) tugmasi; Ctrl, Alt – ba'zi tugmalarning xususiyatlarini o`zgartirishda ishlatiladigan boshqaruvchi tugmalar; Tab –kursorni bir nеcha o`rin o`ngga siljitish uchun ishlatiladigan tabulyatsiya tugmasi (kursor) ko`rinishidagi o`chib yonuvchi bеlgi bo`lib, ekranda kеyingi xarf yoki raqam kiritiladigan joyni ko`rsatadi); Backspace –kursordan chapda joylashgan bеlgini o`chirish tugmasi; –Asosiy mеnyuni chaqirish tugmasi; – kontеkst mеnyuni chaqirish tugmasi.
Kursorni boshqarish tugmalari –kursorni mos ravishda yuqoriga, pastga, chapga, o`ngga siljitish tugmalari; Pg. Up, Pg. Dn –kursorni bir ekran kеngligidagi sahifaga mos ravishda yuqoriga, pastga siljitish tugmalari; Home, End –kursorni mos ravishda qator boshi yoki oxiriga siljitish tugmalari; Delete –kursorning o`ng tarafida yoki kursor o`rnida turgan bеlgini o`chirish tugmasi; Insert –qo`shib qo`yish yoki almashtirish rеjimlarini o`zgartirish tugmasi: bеlgilarni surish orqali ma'lumot kiritish (qo`shib qo`yish) va bеlgilarni o`chirib, o`rniga yozish orqali (almashtirish).
Сичқонча. Сичконча – бу маълумотни компютерга киритишни тезлаштирувчи ва енгиллаштирувчи махсус қурилма. Сичқонча механик ва оптик турларга бўлинади. Сичқончанинг 2, 3 ва 4 тугмачали турлари мавжуд
Компютернинг қўшимча қурилмалари: Принтерлар. Принтер бу компьютердаги турли маълумотларни қоғозга чиқарувчи қурилма. Бу матн, дастур, расм, тасвир, жадвал, схема ёки диаграмма бўлиши мумкин. Принтерларнинг лазерли, матрицали (игнали) ва сепувчи (пурковчи) турлари бор. Ҳозир лазерли ва сиёҳли принтерлар ишлаб чиқилмокда. Уларнинг оқ қора ва рангли турлари мавжуд.
Модем тушунчаси ва унинг вазифаси • Модем модулятор демодулятор сўзларининг қисқарт • • маси ҳисобланади. Модем телефон тармоғи орқали ташқи тармоқдаги бошқа компьютер билан маълумот алмашувини таъминлайди. Модем ёрдамида интернетда оддий аналог телефон тармоғи орқали боғланиш мумкин. Бундай модемларнинг назарий жихатдан энг юқори фойдаланиш тезлиги 56 Кб/сек. ни ташкил этади. Модем ички ва ташқи турларга бўлинади ва ҳар иккаласи ҳам интернетга ёки телекоммуникация тармоқларига уланиш учун хизмат қилади. Ташқи факс модем Симсиз модем Ички модем
Tarmoq kartochkasi Тармоқ карточкаси компьютерни маҳаллий тармоққа улаш имконини беради. Маҳаллий тармоқ бир неча компьютерни бирлаштиради ва уларда ўзаро маълумот алмашиш имконини беради. Тармоқдаги компьютерларни бирига боғлаш учун махсус hub қурилмаси зарур. Уларнинг тури хилма хил бўлиб алоқа сифати уларга ҳам боғлиқ бўлади.
Сканер коғоздаги матнли ёки тасвирли маълумотни компьютерга киритади. Сканерлар ҳажми, ишлаш сифати ва тезлиги билан фарқланади. Сканерлар рангли ва рангсиз бўлади. Улар тасвирларни олиш сифати билан фарқланади.
Multimedia vositalari Мультимедиа - компьютер ёрдамида мусиқа ва овозли маълумотларни кўрсатиш ни таъминловчи қурилма. У махсус овоз карточкаси, колонка ва микрофондан таш-кил топади. Актив колонкалар динамиклар сони (1 ёки 2 динамикли) бўйича фарқла-нади. ва ҳоказо.
Компьютерда мультимедиа (аудио, видео) маълумотларини намойиш этиш Компьютер ҳозирги кунда ҳисоблашларни бажарибгина қолмай, балки мусиқа ва видео маълумотларни ҳам қайта ишлаш ва намойиш қилиш имкониятига эга. Компьютерда мусиқа тинглаш учун компьютерга қўшимча карнай (колонка) ёки қулоққа тақиладиган махсус ускуна уланган бўлиши талаб қилинади. Шундан сўнг мусиқаларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастур (Winamp) ёрдамида мусиқа тинглаш мумкин. Ҳозирги кунда компьютерларда мусиқаларнинг MP 3 формати кенг тарқалган. Компьютерларда видео намойиши унинг экрани орқали амалга оширилади. Бунда видеофильмларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастурлар (Media player) ёрдамида фильмларни компьютер экранида томоша қилиш ва унинг овозини карнайлар орқали эшитиш мумкин.
Видеопроектор ва экран Проекторлар ва экранлар маълумотларни йирик ўлчамда тасвирлаш учун ишлатиладиган қурилмалардир. Унда тасвир ўлчами экранда йирик ҳолатда акс эттирилади. Бу қурилмалар компьютер билан биргаликда фойдаланишга мўлжалланган бўлиб, кўпроқ катта аудиторияларда ва залларда ҳамда турли мажлисларда презинтация ва видеороликларни намойиш қилиш учун ишлатилади. Видеопроектор компьютер ва шунга ўхшаш намойиш воситаларининг алоҳида қўшимча монитори ҳисобланиб, тасвирларни йирик ҳажмда тасвирлаш учун мўлжалланган. Экран - видеопроектор орқали ёритилаётган материалларни ўзида тасвирловчи элемент.
Планшет компьютерга бирор чизма ва тасвирни махсус қалам ёрдамида киритувчи мослама. Расм, лойиҳа ва схемалар билан ишловчи мутахассислар учун жуда қулайдир
Диск юритувчилар. CD-ROM катта ҳажмдаги маълумот ларни ўқишга мўлжалланган мослама DVD-RW маълумотларни сонли формат да компакт дискларга ёзувчи ва ўқувчи мослама. Zi. P driver маълумотларни бир компью тердан иккинчисига ўтказиш ва сақлаш учун мўлжалланган Zi. Pни ўқувчи махсус қурилма. Zi. Pнинг ҳажми 100 Mb, 250 Mb бўлади Дискета, лазерли дискларни ўқиш қурилмалари. Уларнинг 3, 5 дюймли дискеталарни ва лазерли дискларни ўқиш ва ёзишга мўлжалланган CD-ROM, CD-RW, DVD-RW каби турлари мавжуд.
Ахборотларни сақловчи ва ташувчи воситалар: флешка, CD ва DVD дисклар • CD дисклар – бу компакт диск сўзларининг бош • ҳарфларидан олинган номли дисклар бўлиб, ахборотларни сақлаш учун оптик юзадан иборат, юмалоқ диск кўринишидаги ахборот ташувчи ҳисобланади. Компакт дисклар 700 Мбайт ҳажмга эга бўлиб, унга маълумот диск ўқувчи қурилманинг лазер нури ёрдамида ёзилади ва ўқилади. DVD дисклар – бу дижитал видео диск сўзларининг бош ҳарфидан иборат номли дисклар ҳисобланади. Бу дисклар 4. 5 Гбайт ҳажмга эга бўлиб, CD дискларга нисбатан 7 баробар кўп ахборот сиғдириши мумкин. CD-R катта ҳажмдаги маълумотларни сақлашга ва ўқишга мўлжалланган магнит юзали мослама. CD-RW маълумотларни ўқишга ва ёзишга мўлжалланган мослама. DVD-R катта ҳажмдаги маълумотларни сонли форматда сақловчи магнит юзали мослама
Xotira qurilmalari Тезкор хотира – компьютернинг вақтинчалик хотираси, у компьютер ишлаётган пайтда маълумотлар устида амалларни бажарадиган ва уларни сақлайдиган қурилма. Компьютер имкониятлари оператив хотира ҳажмига боғлиқ бўлади. Тезкор хотира ҳажми қанчалик кўп бўлса, шунчалик компьютер катта ҳажмдаги маълумотлар устида турли амалларни бажара олиш имконига эга бўлади. Масалан, график маълумотлар билан ишлаш учун катта ҳажмдаги хотира зарур. Тезкор хотирадаги маълумотлар компьютер ўчирилганда йўқотилади. Шунинг учун зарур маълумотлар ва натижаларни доимий хотирага ёзиш зарур. Юмшоқ магнитли диск. Маълумотларни вақтинча сақлаш ва бир компютердан иккинчистга ўтказиш учун хизмат қиладиган қурилма. 1, 44 Мб ҳажмдаги ахборотларни сақлайди
Лазерли дисклар. Катта ҳажмдаги маълумотларни сақлашга мўлжалланган бўлиб, 700 Мб гача ахборотни ўзида сақлайди. Уларнинг бир марта ва кўп марта ишлатиладиган турлари бўлади.
Флэш хотира. Флеш дисклар жуда катта ҳажмдаги ахборотни ўз ичига сиғдира оладиган ярим ўтказгичли элементлардан қурилган хотира. Ҳозирги кунда флеш хотираларнинг ҳажми 32 Гб гача бўлган ахборотни ўзига сиғдира олади. Флеш хотиралар ўлчам жиҳатидан жуда кичик бўлиб фойдаланиш учун жуда қулаш. Рақамли тизимда ишловчи махсус ташқи хотира қурилмаси бўлиб, компютерга USB порт орқали уланади. Улар бирбиридан ҳажми билан фарқланади
Флэшка
Қаттиқ диск ёки винчестер Доимий хотира маълумотлар доимий сақланадиган махсус қурилма. Доимий хотира (ёки қаттиқ диск) ҳажм билан ўлчанади. Ҳажм қанчалик кўп бўлса, компьютер шунчалик кўп маълумотларни сақлаш имконига эга бўлади. Ҳозирги кунда қуйидаги ҳажмдаги қаттиқ дисклар ишлаб чиқилмоқда: 6 Gb, 10 Gb, 20 Gb, (Kb компьютерда ахборот ўлчам бирлиги, 1 Gb= 210 Mb, 1 Mb= 210 Kb).
Она платаси (Mother board) Асосий микросхема бўлиб унга процессор, тезкор ва кэш хотира микросхемалари, контроллер ва адаптер электросхемалари ўрнатилади, қаттиқ диск ва диск юритувчилари уланади
Электр таъминловчи блок Ҳар бир қисмнинг ўзига мос электр-қувват эҳтиёжини таъминловчи блок.
Дастурий таъминот Тизимли дастурий таъминот амалий дастурий таъминот
Тизимли дастурий таъминот Операцион тизимлар ОС, ДОС, MS DOS, NC, Windows, Unix, Linex Хизмат кўрсатиш дастурлари Ташхис дастурлар Архив дастурлар Антивирус дастурлар Тармоқ дастурлар
Operatsion tizimlar. Windows operatsion tizimi MICROSOFT firmasi WINDOWS dasturini 1983 yilda yaratib, dastlab, WINDOWS 3. 1 -WINDOWS-3. 11 versiyalari, WIDOWS-95, WINDOWS-98 , WINDOWS-2000 , keyinchalik esa WINDOWS-XP versiyasi yaratildi va Respublikamizda ayni vaqtda oliy va o’rta maxsus bilim yurtlari o’quv jarayonida qo’llanilmoqda. WINDOWS dasturining WINDOWS-XP versiyasi щaqida qisqacha ma’lumot berib o’tamiz. Kompyuterlar texnik tomondan mukammallashib, ularning grafik imkoniyatlarining rivojlanib borishi dasturchilarda grafik interfeysli qobiq dasturlar yaratish fikrini uyg'otdi. Bu ishga birinchi bo'lib Microsoft kompaniyasi kirishdi. Mazkur kompaniya tomonidan 1985 yilda yaratilgan WINDOWS 1. 0 grafik qobiq-dasturi aytarlik afzalliklarga emas edi. Unda fayllar ekranda chiroyliroq tasvirlangan. Shunday bo'lsada, u grafik qobiq-dasturlarning keyingi naqllarini yaratilishiga turtki bo'ldi. 1987 yilda yaratilgan WINDOWS 2. 0 grafik qobiqda WINDOWS 1. 0 dagi kamchiliklar bartaraf etilgan bo'lsada, foydalanuvchilar tomonidan qo'llabquvvatlanmadi. 1990 yilda ishlab chiqarilgan
Operatsion tizimlar. Windows operatsion tizimi WINDOWS 3. 0 dasturi birinchi ommaviy grafik qobiq-dasturga aylandi. Keyinchalik, 1992 yilda WINDOWS 3. 1 yaratilib, unda WINDOWS 3. 0 da yo'l qo'yilgan xatolar bartaraf etildi. 1993 yilda bir nechta kompyuterlarni biri bilan bog'lab ishlatish imkoniyatini (lokal tarmoq, bu haqda keyingi paragraflarda batafsil fikr yuritiladi) beruvchi WINDOWS 3. 11 dasturlar tizimi yaratildi. Quyida WINDOWS ni boshqa qobiq-dasturlardan farqlaydigan xususiyatlari Ko'pvazifalilik. Bir vaqtda bir nechta dasturlarni ishga tushirish imkoniyati mavjud. Yagona dasturiy interfeys. WINDOWS uchun yaratilgan dasturlar bir-biri bilan shunday aloqadaki, bir dasturda hosil qilingan ma`lumotlarni boshqa dasturga olib o'tish va qayta ishlash mumkin. Foydalanuvchining yagona interfeysi. WINDOWS uchun yaratilgan barcha dasturlarda foydalanuvchi bilan muloqat usuli deyarli bir xil. Shu sababli bunday dasturlarning bittasi bilan ishlashni o'zlashtirib olgan foydalanuvchi boshqasini ham oson o'zlashtirib oladi.
Windowsning ish stoli
Пуск tugmachasi
Мой компьютер oynasi
Мои документы oynasi
Корзина oynasi
Masalalar paneli
Ўқув жараёнида амалий дастурлар пакети Матн мухаррирлар Таржимон дастурлар Намойиш дастурлар Electron jadval График мухаррирлар Амалий дастурлар пакети Маълумотлар базаси Алгебраик пакетлар
Amaliy dasturlar tarkibi
Matn muharrirlar Microsoft Word matnlarni tahrirlovchi ko`p amalli dasturdan iborat matn redaktori bo`lib, Microsoft Office paketining asosiy dasturlaridan biri hisoblanadi. Matnni muharrirlashning asosiy bosqichlarini quyidagicha ta’riflash mumkin: hujjatni yaratish, saqlash, o`zgartirish, bezash, bir nechta hujjatdan bir butun hujjat yaratish va h. k. Матн муҳаррири Microsoft Word WINDOWS да ишлаш учун яратилган бўлиб Microsoft Office пакетига жойлаштирилган. Дастурни ишга тушириш учун Пуск менюсига кириб Программы бўлимни танлаймиз ва шу бўлимда Microsoft Word дастурни танлаймиз, ёки Пуск Программы Microsoft Office Microsoft Word йўли танланади. Натижада дастур ишга тушади. Дастур ишга тушгач экранда унинг ойнаси кўринади. Ойнанинг асосий қисмлари бу ном сатри, меню сатри, ёрдамчи тугмалар сатри, иш соҳаси ва маълумотлар сатри.
Word oynasi Asboblar paneli Chizg’ich Sarlavxa satri Холат сатри Asosiy menyu satri O`tkazish yo`lakchasi
Electron jadvallar Zamonaviy kompyutеrlarning dasturiy ta'minotining tarkibiy qismiga kiruvchi MICROSOFT OFFICE pakеtidagi asosiy vositalardan biri jadval protsеssori dеb ataluvchi EXCEL dasturidir. EXCEL WINDOWS opеratsion qobig’i boshqaruvida elеktron jadvallarni tayyorlash va ularga ishlov bеrishga muljallangan. Elеktron jadvallar asosan iqtisodiy masalalarni еchishga muljallangan bo'lsa da, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa soxaga tеgishli masalalarni еchishga xam, masalan, formulalar bo’yicha xisoblash ishlarini olib borish, grafik va diagrammalar kurishga xam katta yordam bеradi. Shuning uchun EXCEL dasturini o’rganish muxim axamiyat kasb etadi va xar bir foydalanuvchidan EXCEL bilan ishlay olish ko’nikma siga ega bulish talab etiladi. Inson o’z ish faoliyati davomida ko’pincha biror k еrakli ma'lumot olish uchun bir xil, zеrikarli, ba'zida esa, murakkab bo’lgan ishlarini bajarishga majbur buladi. MICROSOFT EXCEL dasturi mana shu ishlarni osonlashtirish va qiziqarli qilish maqsadida ishlab chiqilgandir.
Electron jadvallar Jadvallar muxarriri EXCEl WINDOWS da ishlash uchun yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib Programmы bo’limni tanlaymiz va shu bo’limda Microsoft Excel dasturni tanlaymiz, yoki C: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Offise papka ichidagi exel. exe faylni ishga tushiramiz. Natijada dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, yordamchi tugmalar satri, formulalar satri, ish soxasi va malumotlar satri
Excel oynasi Faol yacheyka Ustunlar nomi Address nomi Satrlar nomi Sahifalar nomi Yacheyka chegarasi Avto to`ldirish markeri
Namoyish dasturlar Microsoft Power. Point 97 - univеrsal, imkoniyatlari kеng bo’lgan, ko’rgazmali grafika amaliy dasturlari sirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, animatsiya effеktlari, ovoz, vidеorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratish imkonini bеradi. Slayd - ma'lum bir ulchamga ega bo’lgan muloqot varaqlari xisoblanadi. Unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish elеmеntlari joylanadi. Slaydl ar kеtma-kеtligidan iborat tayyor ko’rgazmani kompyutеr ekranida, vidеomonitorda, katta ekranda namoyish qilish mumkin. Ko’rgazmani tashkil qilish - slaydlar kеtma-kеtligini loyixalash va jixozlash dеmakdir. Power Point дастури хар хил мавзуларга оид жуда кўп тайёр тақдимотлар кўринишларни тавсия этади. Бундай кўринишлар хар хил усулда безатилган слайдларни ўз ичига олади. Слайд майдонида зарур бўлса ўзимизга керакли маттнни, чизмани, жадвал ва диограммани жойлаштиришимиз мумкин. Шуни таакид лаш лозимки, ихтиёрий тайёр кўринишнинг исталган бадиий безакларни дидга ва даврга мослаб ўзгартиришимиз мумкин. Бу ҳолда , кўриниш мазмуни ўзгармасдан, тақдимотнинг ташқи кўришигина ўзгаради.
Power Point дастурини ишга тушириш учун Пуск. Программы-Microsoft Power Point ни танлаш лозим. Microsoft Power Point дастури ишга туширилганда дастурнинг интерфейси ва мулоқат ойнаси очилади. Word, Excel дастурлари интерфейслари каби Power Point интерфейси ҳам сарлавҳалар сатри , менюлар сатри, ускуналар сатри ва ишчи майдонига эга. Менюлар сатри Слайдларни кўрсатиш (Показ слайдов) бўлими билан фарқланади. Power Point дастури интерфейснинг бошқа дастурлар интерфейсидан яна бир фарқи Power Point мулоқат ойнасининг мавжудлигидир. Мулоқат ойнаси тақдимот ишларида ёрдам берадиган маслаҳатлар берилган. Power Point дастури тақдимот тайёрлашнинг қуйидаги йўлларидан бирини тавсия этади: Автомазмун устаси (мастер автосодержания) бўлими, Тақдимот кўриниши (шаблон презентации) бўлими ва Бўш тақдимот (пустую презентацию) бўлими. Бундан ташкари, мавжуд Тақдимотни очиш (открыть презентацию) имконияти ҳам бор.
Power Point дастури ойнаси
Ma’lumotlat bazasi Microsoft Access dasturi ham relyatsion modellar asosiga qurilgan bo’lib, unda tashkil qilinadigan MB lar jadval ko’rinishida aks etadi. Bunday jadval dagi ustunlar maydon deb, satrlar esa yozuv deb ataladi. Maydon-- ma'lumotlarni tashkil etishning oddiy birligi bo'lib, ma'lumotning alohida, bo'linmas birligiga egalik rikvizit mos keladi. Yozuv- mantiqiy bog'langan rikvivzitlarga mos keluvchi maydonlar yig'indisidir. Yozuvning tuzilishi o'z tarkibiga mos har bir oddiy ma'lumotga ega maydonlar tarkibi va ketma ketligi bilan belgilanadi. Microsoft Office amaliy dasturlar paketidan MS Access dastu rini tanlab ishchi oynani ishga tushiramiz. Ochilgan ishchi oynadan Файл→создать→новая база данных… bandini tanlaymiz, shunda o`zimiz istagan joyni tanlab yangi papka ochishimiz, yoki Access taklif etgan joy va nomni o`z holicha qoldirishimiz mumkin.
Access dasturi oynasi
Algebraik paketlar Matematik hisoblashlarni avtomatlashtirish tizimlari orasida «Maple» paketi muhim o’ringa ega. «Maple» eng tarqalgan va qo’llaniladigan quvvatli va samarali integrallashgan tizim hisoblanadi Shu bilan birga u barcha foydalanuvchilar uchun zamonaviy va universal matematik paket hisoblanadi. U ham sonli ham analitik(simvolli) hisoblashlarni amalga oshiradi. «Maple» keng va katta imkoniyatli grafik vositasiga ega. Dasturni ishga tushirish uchun sichqoncha ko’rsatkichini Пуск tugmachasi ustiga joylashtiramiz. Hosil bo’lgan masalalar panelidan Программы bo’limi va undan keyin esa Maple yorlig’i tanlanadi: Пуск Программы Maple 7. Bundan tashqari ishchi stolida joylashgan Maple yorligi orkali ham uni ishga tushirish mumkin.
Maple 7 oynasi
Grafik muharriri Macromedia Flash дастури анимация яратишда дунёда кенг қўлланиладиган дастур. Бу дастурда ишлашни оммавийлашганлиги сабабларидан бири, ишлашда дастур интерфейси қулайлиги, ҳамда функциялари кўплигидадир. Flash интерфейси Adobe фирмасининг дастурлари (масалан, Pho to. Shop) нтерфейсига ўхшаш бўлиб, нуқтали интерфейсига и графика билан ишлашга мўлжалланган. Macromedia Flash дастурида ишлашимиз учун бу дастуримизни ўзимизга ўрнатиб оламиз. Ўрнатиб олганимизданг сўнг Пуск→Все программы →Macromedia → Macromedia Flash MX 2004 жараёнини бажарамиз.
FLASH oynasi
ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўқитиш воситаси сифатида
Масофадан ўқитиш тизими Internet тармоғи Ахборот ва телекоммуникацион техногиялари ёрдамида укитиш воситалари Мультимедиа технологиялари Ўқув дастурлари
Ўқув дастурлари Намойиш дастурлар Ўргатувчи дастурлар Ўқув дастурлар Маълумотли дастурлар Назорат дастурлар
Мультимедиа технологиялари Товуш Видео Матн Мультимедиа технология Графика Виртуал объектлар
Электрон ўқув қўлланмалар Моделлаштириш Электрон укув кулланнма Ўқув материали Гипермедиа Ўқув материали Гиперматн Ўқув материали Назорат
масофадан ўқитиш тизими Бакалавр тайёрлаш Малака ошириш кайта тайёрлаш Компьютер синфи Масофадан укитиш тизими Internet тармоги Магистр тайёрлаш Кушимча таълим
Ўқув жараёнида Internet тармоғи W Масофадан укитиш WW Маълумотларни излаш Internet Web - сайт тармоги Виртуа л кутубх она Телеция конферен н тро ек Эл чта по
Ахборот телекоммуникацион технологиялар таълим жараёнини бошқариш воситаси сифатида
Янги педагогик технологиялар таълим-тарбия ва ўқувчилар билимини ошириш учун янги методларни ва ёндошувлардан фойдаланишни талаб қилади. Бу ерда ривожланаётган информацион жамият шароитида ўқувчиларни ҳаётга тайёрлаш, уларнинг мавжуд қобилиятларини шакллантиришга қаратилган масалалар муҳим ўрин тутади. Бу масалаларни ечиш учун замонавий ахборот технологиялари воситаларидан фойдаланиш ҳамда таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитинит яратиш зарурияти туғилади. Таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитини яратишнинг асосий мақсади ўқув-тарбиявий жараён самарадорлигини ошириш ҳамда самарали бошқарув фаолиятини таъминлашдан иборатдир. Таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитини асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: -aхборотлар тури ва ҳажмининг тез ўзгариб турадиган шароитда, билим масканини битирувчисининг ижтимоий мослашиш имкониятини таъминлаш; -талабалар ва ўқитувчиларни информацион муҳитга мослашишни, ўқув жараёнида ва кунлик иш фаолиятида замонавий ахборот технологияларидан самарали фойдаланишни, информацион маданиятни шакллантиришни ўргатиш; -электрон информацион муҳитда қобилиятли ва билимли шахсни шакллантириш; талабалар ва профессор-ўқитувчиларнинг ўз устида мукаммал узлуксиз ишлаши учун шароит яратиш; -талабаларнинг мустақил ишлаши ва ижодий салоҳиятини ошириш учун шароит яратиш; -ўқув жараёни бошқарувини максимал даражада автоматлаштиришни таъминлаш;
Таълимни ахборотлаштириш жараёнида таълим муассасаларининг ягона информацион муҳитининг асосий функциялари қуйидагилардан иборат бўлади: тарбиявий, информацион, услубий, коммуникацион, техник, таълим, бошқарув Тарбиявий Информацион Бошқарув Таълим Техник Услубий Коммуникацион Информацион муҳитнинг асосий функциялари
Техник воситалар ва компьютерлардан фойдаланиш ахборотларни йиғиш ва қайта ишлаш муддатини қисқарти ради, қабул қилинадиган бошқариш қарорларини оперативлиги ва сифатини оширади. Таълим муассасасида қуйидаги тизимларни бошқариш амалга оширилади: ўқув-тарбия жараёни; кадрлар; материал-техник таъминоти. Диагностика ўтказилади: таълим сифати; тарбиявий ишнинг самарадорлиги; ўқувчи-талабаларнинг саломатлиги ва руҳий ҳолати. Ташкилий бошқариш жараёнини таъминлаш учун раҳбарият бошқаларнинг автоматлаштирилган ишчи ўринларини ташкил этиш керак.
Умуман юқорида таъкидланган жамиятни ахборотлаштириш жараёнида ахборот технологияларининг асосий воситаларидан фойдаланиш натижасида қуйидагиларга эришиш асосий мақсадимиз ҳисобланади: талабаларнинг ҳар тарафлама ақлий фикрлаш ва тасаввурлаш малакаларини ривожлантириш, уларни замонавий ахборотлашган жамиятда мустақил фикрлаш ва ишлашга тайёрлаш, яъни ҳар қандай мураккаб жараёнларни амалга оширишда мустақил қарорлар қабул қилиш, ўзининг фикрини ва мулоҳазасини баён қилишга ўргатиш, тиришқоқ ҳамда изланувчанлик фаолиятини шакллантириш; барча таълим тизимларида ўқитиш жараёнларини тезлаштириш ҳамда уларнинг самарадорлигини ошириш учун янги ахборот ва педагогик технологияларни яратиш ва жалб этиш; ахборот телекоммуникацион технологияларининг барча имкониятларини ҳамда дастурий воситаларини таълим соҳасига жорий этиш орқали унинг мукаммалиги, унумдорлиги, сифати ва самарадорлигини ошириш; ахборот телекоммуникацион технологиялардан фойдаланган ҳолда талабаларнинг мустақил ишлашини ташкил этиш ҳамда шу орқали уларни мустақил фикрлаш ва тасаввур қилиш фаолиятини кенгайтириш ва фаоллаштириш; ахборот телекоммуникацион технологиялар ёрдамида фанлараро алоқаларни чуқурлаштириш, шу билан бирга замонавий технологияларни барча соҳаларга татбиқ этиш; тармоқ технологиялари асосида ўқитишнинг замонавий тизимларини, шу жумладан масофадан ўқитиш тизимини яратиш, тадбиқ этиш ва такомиллаштириш.
Эътиборларингиз учун рахмат!!!


























































































































































































назад
вперёд

• 
  

Ахборот-коммуникацион технологиялар Taълим тизимида АКТ дан фойдаланиш Аминов И. Б. Сам. ДУ, Самарқанд, 2012
Мавзу: АКТ ни ривожлантириш бўйича меъёрий ҳужжатлар. Kомпьютерларнинг асосий қурилмалари. Дастурий таъминот.
АКТ ни ривожлантириш бўйича меъёрий ҳужжатлар Ҳозирги кунда барча соҳалар каби ўқув жараёнида ҳам компьютер ва ахборот технологияларидан самарали фойдаланиш бугунги куннинг муҳим масалаларидан бири бўлиб қолмоқда. Айниқса, давлатимиз томо нидан қолаверса ҳурматли президентимиз И. А. Каримовнинг сайҳ ҳаракатлари туфайли таълим жараёнини ахборотлаштириш ва ҳамда ўқув жараёнида ахборот телекоммуникацион технологиялари дан самарали фойдаланиш юзасидан кўплаб тадбирлар амалга оширилмоқда. 1)2003 йил 11 декабрдаги Ўзбекистон республикасининг № 560 -II «Ахборотлаштириш тўғрисидаги» қонуни; 2) Ўзбекистон республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2002 йил 6 июндаги № 200 «Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот коммуникация технологияларини жорий этиш чора тадбирлари тўғрисидаги» қарори;
3) Ўзбекистон республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2006 йил 7 июндаги № 110 «Ўзбекистон республикаси ХТВ ҳузурида мультимедия умумтаълим дастурларини ривожлантириш марказини ташкил этиш чоратадбирлари тўғрисидаги» қарори; 4) 1999 йил 20 августдаги Ўзбекистон республикасининг 822 -I –сон «Телекоммуникациялар тўғрисидаги» қонуни; 5) Ўз. Р Президентининг 28. 09. 2005 й. ПК-191 -сон Қарори / Ўзбекистон Республикасининг жамоат таълим ахборот тармоғини (“Ziyonet”) ташкил етиш тўғрисида
6) Ўз. Р ХТВ 24. 03. 2006 й. 69 -сонли Буйруқ/ Халқ таълими тизимида ахборотлаштириш соҳаси бўйича норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш тўғрисида. 7) Ўз. Р ХТВ 03. 08. 2006 й. 6/5 -ХБ-сонли Буйруқ/ 20062007 ўқув йилини “Ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланишда педагог кадрлар салоҳиятини ошириш ўқув йили” деб номлаш тўғрисида. 8) Ўз. Р ХТВ 13. 02. 2008 й. 35 -сонли Буйруқ / Халқ талими вазирлигининг ахборот-таълим портали (WWW. EDUPORTAL. UZ) ва унинг мазмунини такомиллаштириш тўғрисида ҳокоза бунинг яққол мисолидир.
Замонавий ахборот телекоммуникацион технологияларидан таълим тизимида фойдаланиш қуйидаги йўналишларда амалга оширилади: 1. 2. 3. 4. ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўрганиш объекти сифатида, яъни талабалар янги ахборот технологиялар, уларнинг таркибий қисмлар ва фойдаланиш соҳалари бўйича умумий тушунча ва малакаларга эга бўладилар; ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўқитиш воситаси сифатида, яъни замоновий ахборот ва педагогик технологиялар асосида талабаларга билим берилади ҳамда маъруза, амалий ва лаборатория машғулотлари компьютерларнинг замонавий дастурий воситалари асосида ташкил этилади; таълим жараёнини бошқариш воситаси сифатида, яъни таълим муассасасининг барча иш фаолияти, шу жумладан ўқув, маънавий -маърифий ва илмий-татқиқот ишлари самарадорлигини ошириш учун ахборотлаштириш, таҳлил ва башорат қилиш тизимини яратиш; талабалар ва профессор-ўқитувчиларнинг илмий-педагогик изланишларини амалга ошириш воситаси сифатида, яъни ўқув муассасасида ўқитувчи-профессор ва талабалар орасида илмийтатқиқот ва педагогик изланишлар самарадорлигини ошириш учун замонавий ахборот тизимларини яратиш ва татбиқ этиш
ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўрганиш объекти сифатида
Ахборот тушунчаси. Ўзбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрдаги 439 II сон “Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида”ги Қонунига биноан, ахборот - манбалари ва тақдим этилиш шаклидан қатъий назар шахслар, предметлар, фактлар, воқеалар, ҳодисалар ва жараёнлар тўғрисидаги маълумотлардир. Ахборот кенг қамровли тушунча бўлиб, унга қуйидагича таърифлар ҳам бериш мумкин: 1. Далил, воқеа, ҳодиса, предмет, жараён каби объектлар ҳақидаги билим ҳамда тушунчалар ёки буйруқлар; 2. Маълум хос матнда аниқ маънога эга тушунчаларни ичига олган далил, воқеа, ходиса, предмет, жараён, тақдимот каби объектлар ҳақидаги билимлар мажмуи; 3. Қизиқиш уйғотиши мумкин бўлган, сақланиши ва қайта ишланиши лозим бўлган жами далил ва маълумотлар. Китоб матни, илмий формулалар, банк ҳисоб рақамидан фойдаланиш ва тўловлар, дарс жадвали, ўлчаш мажмуаларининг ер ва фазо станцияси ўртасидаги масофа тўғрисидаги маълумотлар ва ҳоказолар ахборот бўлиши мумкин.
Ахборотларни узатиш турли хил усулларда, яъни хабарчи ёрдамида, почта орқали, транспорт воситалари ёрдамида, алоқа тармоғидан узоқ масофага узатиш ёрдамида амалга оширилади. Алоқа тармоғи бўйича узоқ масофага узатиш усулида маълумотларни узатиш вақтини сезиларли даражада камайтиради. Юборувчи Ҳаво орқали Коммуникация Телекоммуникация Сим oрқали Қабул қилувчи
Ахборот турлари Ахборотнинг турлари: матн, тасвир, жадвал, анимация, аудио ва видео. Матн – бу маълумотларни ифодалаш шакли бўлиб, у мазмунан ягона, яхлит ва танланган тилнинг белгилари кетма кетлигидан иборат. Матн ҳужжат асосидир. Тасвир – бу бирор воқеа, ходиса ёки жараёнларни ўзида ифодалаган расм бўлаклари ва ранглардан иборат маълумотдир. Фото, манзара, математик функциялар графиги ва шунга ўхшаш маълумотлар ҳисобланади. Анимация маълум тезликда тасвирларни алмаштириш маҳсулидир. Бунда маълум вақт оралиғида, маълум сондаги бир хил ўлчамга эга бўлган тасвирлар тезкор алмаштирилади.
Ахборот бирликлари, ахборотнинг ўлчов ва ҳажм тушунчалари. Ҳар қандай махсулотнинг ўлчов бирлиги мавжуд, масалан литр, метр, килограмм, вольт, ампер, кубометр ва бошқалар. Худди шунга ўхшаш ахборотнинг ҳам ўлчови мавжуд. Иккилик саноқ тизимида ахборотнинг энг кичик бирлиги бит хисобланади, бир бит бу битта “ 1” ёки битта “ 0”. Бунда сигналнинг мавжудлиги “ 1” билан ёки йўқлиги “ 0” билан ифодаланади. Битларнинг бутун деб қараладиган туташ кетмакетлиги байт деб аталади. Байт 8 битга тенг деб қабул қилинган. Шунингдек катта ҳажмдаги маълумотлар сиғимини ўлчаш учун килобайт (кб), мегабайт (мб), гегабайт (гб), террабайт (тб) ва х. к. ўлчамлар мавжуд: 1 Кб =1024 байт, 1 Мб=1024 Кбайт, 1 Гб =1024 Мбайт, 1 Тб =1024 Гбайт. Замонавий тармоқларда маълумотларни узатиш кетма-кет амалга оширилади, яъни бир байт ахборот битлар бўйича узатилади. Тармоқ соҳасида килобайт ва мэгабайтлар фаннинг бошқа соҳаларидагидек ўнли саноқ тизимига мос келади.
Ахборотнинг жамиятда ва кундалик хаётимизда тутган ўрни Жамиятни ахбортлаштириш: меҳнат, илмий тадқиқот, лойиҳа, ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш, аҳолига хизмат кўрсатишни автоматлаштириш, ташкилий-иқтисодий бошқаришни автоматлаштириш, таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини ахборотлаштириш каби соҳаларни ўз ичига олади. Жамиятда ахборот ҳам билим манбаи ҳам энг асосий мулоқот воситаси бўлиб ҳисобланади. Жамиятни ахборотлаштиришда радио, телевидение, оммавий-ахборот воситалари ва Интернет тизимининг аҳамияти жуда юқоридир. Ҳар ким ҳар доим бирор ишни бажариш ёки бирор мақсадга эришиш учун ахборотдан фойдаланади. Ҳар бир инсон об-ҳаво прогнозини, транспорт воситалари қатнови жадвалини, банк ва бизнес маълумотларини ҳамда кундалик янгиликлардан ҳабардор бўлишга мухтождир. Агарда инсон кундалик ахборотлар ва янгиликлардан хабардор бўлмас экан у жамиятдан узилиб қолиши муқаррар.
Файл тушунчаси ва уларнинг турлари. Файл ягона яхлит деб қараладиган маълумотлар ёки дастур кодлари мажмуидир. Файл ўз номига эга бўлган ва тизимда сақланадиган маълумотларнинг асосий элементи бўлган объектдир. Фойдаланувчи файлни яратиши, нусхалаши, жўнатиши ва йўқ қилиши мумкин. Файлларнинг қуйидаги турлари мавжуд: - матн маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - график маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - мусиқа маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - видео маълумотларни ўзида жамлаган файллар. - жадвалли маълумотларни ўзида жамлаган файллар; - намойиш маълумотларни ўзида жамлаган файллар;
Файллар устида бажариладиган амаллар Юқорида айтилганидек, файллар ўз номига эга бўлган ҳамда ўзида ахборотларни жамлаган объектдир. Шундай экан, демак ундан фойдаланиш жараёнида улар устида бир қанча амалларни бажариш мумкин. Булар: – файлларни яратиш; – файлларни нусхалаш; – файлларни ўзгартириш; – файлларни узатиш; – файлларни ўчириш.
Файлларни конвертация қилиш. Одатда файллар ўзида сақлаган маълумотларнинг турларига қараб ҳар хил кўринишда мавжуд бўлади. Кўпинча ушбу файллардаги маълумотлардан фойдаланиш учун уларни бир турдан бошқасига ўгиришга тўғри келади. Ушбу ўгириш жараёни конвертация деб номланади. Конвертация жараёнлари яъни маълумотларни бир турдан бошқасига ёки бир форматдан бошқасига ўгириш махсус дастурий воситалар ёрдамида амалга оширилади.
Ахборот ресурслари ва ахборот тизимлари. Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрдаги 560 II сон “Ахборотлаштириш тўғрисида”ги Қонунига биноан қуйидагича таъриф бериш мумкин. Ахборот ресурслари - алоҳида ҳужжатлар, ҳужжатларнинг алоҳида тўпламлари, ахборот тизимларидаги (кутубхоналардаги, архивлардаги, фондлардаги, маълумотлар банкларидаги ва бошқа ахборот тизимларидаги) ҳужжатлар ва ҳужжатларнинг тўпламлари. Оммавий ахборот – бунга чекланмаган доирадаги шахслар учун мўлжалланган ҳужжатлаштирилган ахборот, босма, аудиовизуал ҳамда бошқа хабарлар ва материаллар киради. Ахборот тизими - ахборотни тўплаш, сақлаш, излаш, унга ишлов бериш ҳамда ундан фойдаланиш имконини берадиган, ташкилий жиҳатдан тартибга солинган жами ахборот ресурслари, ахборот технологиялари ва алоқа воситалари.
Ахборотнинг салбий ва ижобий таъсири. Ахборотнинг ижобий томони шундан иборатки, ўз вақтида олинган тўғри ва сифатли ахборот турли соҳаларда аниқ қарор қабул қилиш имконини беради. Тўғри сифатли ахборот инсонлар, айниқса ёшларнинг дунёқарашини бойитиши, билим олиши, замонавий билимлар эгаси бўлиши имконини беради, зеро Президентимиз таъкидлаганларидек фарзандлари соғлом юрт қудратли бўлур. Ахборотнинг салбий томони шундан иборатки, ҳозирги кунда айрим ғарб давлатларидан кириб келаётган бизнинг миллий қадриятларимизга ёт бўлган ахборотлар ва қарашлар ҳамда инсонлар онгини заҳарловчи маълумотлар ҳам мавжуд. Айниқса бундай маълумотлар Интернет тармоғи орқали кенг тарқалмоқда. Интернет ва SMS хабарлар орқали тарқалаётган жамиятимизга, қадриятларимиз ва анъаналаримизга, давлатчилигимизга зид бўлган ножўя ахборотлар ёшларнинг онгини заҳарлаши ва уларни нотўғри йўлларга бошлаши мумкин. Бундай ҳолатларнинг олдини олиш бизнинг вазифамиздир. Ҳар доим ахборотдан ўринли ва тўғри фойдаланиш зарур.
Ахборотларни қайта ишлаш воситалар таъминоти Техник таъминоти Дастурий таъминоти
Техник таъминот Компьютер Техник воситалар Дастурий воситалар
Компьютер дегани инглизча “computer” сўзидан олинган бўлиб, «ҳисоблагич» деган маънони билдиради. Компьютер – бу катта ҳажмдаги маълумотлар ни қабул қилиш, сақлаш, қайта ишлаш ва узатиш учун мўлжалланган арифметик қурилма Компьютер -бу электрон рақамли қурилма. Электрон ҳар қандай ахборот электр сигналлар ёрдамида қайта ишланади. Рақамли-ҳар қандай ахборот сонлар ёрдамида тасвирланади.
Компьютер турлари Компьютерлар 3 турга бўлинади: · Столга қўйиладиган; · Кўчма (ноутбук); · Сервер.
Столга қўйиладиган
Ноутбук ва нетбуклар Ноутбук – мобил ихчам шахсий компьютер бўлиб, унинг асосий қисми ва монитори бирлашган ҳолда бўлади. Бундай компьютерларнинг кўпчилиги деярли стандарт клавиатурага, компьютер графикаси воситаларига эга. Нетбук - Интернетдан фойдаланиш ва офис дастурлари билан ишлаш учун мўлжалланган кичик ноутбукдир. Нетбуклар ихчам ўлчамлари, кичик вазни, кам энергия истеъмоли ва нисбатан арзон нархлари билан ажралиб туради.
Кўчма (ноутбук)
Сервер
Компьютернинг техник воситалари Асосий қурилмалар Қўшимча қурилмалар
Компьютернинг асосий қурилмалари:
Процессор(Система блоки) Процессор - компьютер ишини таъминлайди ва бошқаради, шунинг учун одатда уни «компьютер» деб ҳам аташади. Унинг кўриниши турли хил бўлиши мумкин. Унинг ичида она платаси, микропроцессор, қаттиқ диск (винчестер), тезкор ва кэш хотира микросхемалари, ҳар хил ташқи қурилмалар ишини бошқарадиган электрон схемалар (контроллерлар ёки адаптерлар), электр билан таъминловчи блок ва диск юритувчилар бор.
Микропроцессор – компьютер ишлашини таъминлайдиган ва компьютер қурилмалари ишини бошқарадиган қурилма. У компьютер нинг ишлаш тезлигини аниқлайди. Компьютерлар микропроцессор тури билан фарқланади. Ҳозирги кунда микропроцессорнинг ҳар хил турлари мавжуд, масалан, Intel, Pentium.
Монитор - дисплей ёки экран Монитор -бу компютердаги маълумотлар ва амалларни экранда тасвирловчи қурилма. Монитор диагонал узунлиги (14 -27 дюймгача) ва нуқталар ўртадаги масофа (0, 25 - 0, 39 миллиметргача) билан фарқланади. Бундан ташқари мониторлар монохром (2 рангли), рангли ва суюқ кристалли бўлади. Ўлчами телеви-зорларга ўхшаш: 14, 15, 17, 19, 21 дюйм ва ҳоказо. 15 дюйм-ли мониторлар кенгроқ тарқалган. 17 -21 дюймли мониторлар одатда графика билан ишловчилар учун қулайдир
Клавиатура Клавиатура - бу маълумотларни компьютерга киритиш учун мўлжалланган курилма. Клавиатуралар тугмачалар сони ва уларнинг жойлашиши билан фарқланиши мумкин. Бу тугмачалар вазифасига асло таъсир кўрсатмайди. Масалан, янги клавиатураларда ишни қулайлаштирувчи тугмачалар мавжуд Клавиатуралар тугмалар сони (101 -109 тугмали) бўйича фарқланади.
Клавиатура
1. Asosiy gurux tugmalari Alfavit-raqam tugmalari; Enter –buyruqni bajarish tugmasi; Shift –yuqori rеgistr tugmasi; Caps Lock –yuqori rеgistrni qotirish (fiksatsiyalash) tugmasi; Ctrl, Alt – ba'zi tugmalarning xususiyatlarini o`zgartirishda ishlatiladigan boshqaruvchi tugmalar; Tab –kursorni bir nеcha o`rin o`ngga siljitish uchun ishlatiladigan tabulyatsiya tugmasi (kursor) ko`rinishidagi o`chib yonuvchi bеlgi bo`lib, ekranda kеyingi xarf yoki raqam kiritiladigan joyni ko`rsatadi); Backspace –kursordan chapda joylashgan bеlgini o`chirish tugmasi; –Asosiy mеnyuni chaqirish tugmasi; – kontеkst mеnyuni chaqirish tugmasi.
Kursorni boshqarish tugmalari –kursorni mos ravishda yuqoriga, pastga, chapga, o`ngga siljitish tugmalari; Pg. Up, Pg. Dn –kursorni bir ekran kеngligidagi sahifaga mos ravishda yuqoriga, pastga siljitish tugmalari; Home, End –kursorni mos ravishda qator boshi yoki oxiriga siljitish tugmalari; Delete –kursorning o`ng tarafida yoki kursor o`rnida turgan bеlgini o`chirish tugmasi; Insert –qo`shib qo`yish yoki almashtirish rеjimlarini o`zgartirish tugmasi: bеlgilarni surish orqali ma'lumot kiritish (qo`shib qo`yish) va bеlgilarni o`chirib, o`rniga yozish orqali (almashtirish).
Сичқонча. Сичконча – бу маълумотни компютерга киритишни тезлаштирувчи ва енгиллаштирувчи махсус қурилма. Сичқонча механик ва оптик турларга бўлинади. Сичқончанинг 2, 3 ва 4 тугмачали турлари мавжуд
Компютернинг қўшимча қурилмалари: Принтерлар. Принтер бу компьютердаги турли маълумотларни қоғозга чиқарувчи қурилма. Бу матн, дастур, расм, тасвир, жадвал, схема ёки диаграмма бўлиши мумкин. Принтерларнинг лазерли, матрицали (игнали) ва сепувчи (пурковчи) турлари бор. Ҳозир лазерли ва сиёҳли принтерлар ишлаб чиқилмокда. Уларнинг оқ қора ва рангли турлари мавжуд.
Модем тушунчаси ва унинг вазифаси • Модем модулятор демодулятор сўзларининг қисқарт • • маси ҳисобланади. Модем телефон тармоғи орқали ташқи тармоқдаги бошқа компьютер билан маълумот алмашувини таъминлайди. Модем ёрдамида интернетда оддий аналог телефон тармоғи орқали боғланиш мумкин. Бундай модемларнинг назарий жихатдан энг юқори фойдаланиш тезлиги 56 Кб/сек. ни ташкил этади. Модем ички ва ташқи турларга бўлинади ва ҳар иккаласи ҳам интернетга ёки телекоммуникация тармоқларига уланиш учун хизмат қилади. Ташқи факс модем Симсиз модем Ички модем
Tarmoq kartochkasi Тармоқ карточкаси компьютерни маҳаллий тармоққа улаш имконини беради. Маҳаллий тармоқ бир неча компьютерни бирлаштиради ва уларда ўзаро маълумот алмашиш имконини беради. Тармоқдаги компьютерларни бирига боғлаш учун махсус hub қурилмаси зарур. Уларнинг тури хилма хил бўлиб алоқа сифати уларга ҳам боғлиқ бўлади.
Сканер коғоздаги матнли ёки тасвирли маълумотни компьютерга киритади. Сканерлар ҳажми, ишлаш сифати ва тезлиги билан фарқланади. Сканерлар рангли ва рангсиз бўлади. Улар тасвирларни олиш сифати билан фарқланади.
Multimedia vositalari Мультимедиа - компьютер ёрдамида мусиқа ва овозли маълумотларни кўрсатиш ни таъминловчи қурилма. У махсус овоз карточкаси, колонка ва микрофондан таш-кил топади. Актив колонкалар динамиклар сони (1 ёки 2 динамикли) бўйича фарқла-нади. ва ҳоказо.
Компьютерда мультимедиа (аудио, видео) маълумотларини намойиш этиш Компьютер ҳозирги кунда ҳисоблашларни бажарибгина қолмай, балки мусиқа ва видео маълумотларни ҳам қайта ишлаш ва намойиш қилиш имкониятига эга. Компьютерда мусиқа тинглаш учун компьютерга қўшимча карнай (колонка) ёки қулоққа тақиладиган махсус ускуна уланган бўлиши талаб қилинади. Шундан сўнг мусиқаларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастур (Winamp) ёрдамида мусиқа тинглаш мумкин. Ҳозирги кунда компьютерларда мусиқаларнинг MP 3 формати кенг тарқалган. Компьютерларда видео намойиши унинг экрани орқали амалга оширилади. Бунда видеофильмларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастурлар (Media player) ёрдамида фильмларни компьютер экранида томоша қилиш ва унинг овозини карнайлар орқали эшитиш мумкин.
Видеопроектор ва экран Проекторлар ва экранлар маълумотларни йирик ўлчамда тасвирлаш учун ишлатиладиган қурилмалардир. Унда тасвир ўлчами экранда йирик ҳолатда акс эттирилади. Бу қурилмалар компьютер билан биргаликда фойдаланишга мўлжалланган бўлиб, кўпроқ катта аудиторияларда ва залларда ҳамда турли мажлисларда презинтация ва видеороликларни намойиш қилиш учун ишлатилади. Видеопроектор компьютер ва шунга ўхшаш намойиш воситаларининг алоҳида қўшимча монитори ҳисобланиб, тасвирларни йирик ҳажмда тасвирлаш учун мўлжалланган. Экран - видеопроектор орқали ёритилаётган материалларни ўзида тасвирловчи элемент.
Планшет компьютерга бирор чизма ва тасвирни махсус қалам ёрдамида киритувчи мослама. Расм, лойиҳа ва схемалар билан ишловчи мутахассислар учун жуда қулайдир
Диск юритувчилар. CD-ROM катта ҳажмдаги маълумот ларни ўқишга мўлжалланган мослама DVD-RW маълумотларни сонли формат да компакт дискларга ёзувчи ва ўқувчи мослама. Zi. P driver маълумотларни бир компью тердан иккинчисига ўтказиш ва сақлаш учун мўлжалланган Zi. Pни ўқувчи махсус қурилма. Zi. Pнинг ҳажми 100 Mb, 250 Mb бўлади Дискета, лазерли дискларни ўқиш қурилмалари. Уларнинг 3, 5 дюймли дискеталарни ва лазерли дискларни ўқиш ва ёзишга мўлжалланган CD-ROM, CD-RW, DVD-RW каби турлари мавжуд.
Ахборотларни сақловчи ва ташувчи воситалар: флешка, CD ва DVD дисклар • CD дисклар – бу компакт диск сўзларининг бош • ҳарфларидан олинган номли дисклар бўлиб, ахборотларни сақлаш учун оптик юзадан иборат, юмалоқ диск кўринишидаги ахборот ташувчи ҳисобланади. Компакт дисклар 700 Мбайт ҳажмга эга бўлиб, унга маълумот диск ўқувчи қурилманинг лазер нури ёрдамида ёзилади ва ўқилади. DVD дисклар – бу дижитал видео диск сўзларининг бош ҳарфидан иборат номли дисклар ҳисобланади. Бу дисклар 4. 5 Гбайт ҳажмга эга бўлиб, CD дискларга нисбатан 7 баробар кўп ахборот сиғдириши мумкин. CD-R катта ҳажмдаги маълумотларни сақлашга ва ўқишга мўлжалланган магнит юзали мослама. CD-RW маълумотларни ўқишга ва ёзишга мўлжалланган мослама. DVD-R катта ҳажмдаги маълумотларни сонли форматда сақловчи магнит юзали мослама
Xotira qurilmalari Тезкор хотира – компьютернинг вақтинчалик хотираси, у компьютер ишлаётган пайтда маълумотлар устида амалларни бажарадиган ва уларни сақлайдиган қурилма. Компьютер имкониятлари оператив хотира ҳажмига боғлиқ бўлади. Тезкор хотира ҳажми қанчалик кўп бўлса, шунчалик компьютер катта ҳажмдаги маълумотлар устида турли амалларни бажара олиш имконига эга бўлади. Масалан, график маълумотлар билан ишлаш учун катта ҳажмдаги хотира зарур. Тезкор хотирадаги маълумотлар компьютер ўчирилганда йўқотилади. Шунинг учун зарур маълумотлар ва натижаларни доимий хотирага ёзиш зарур. Юмшоқ магнитли диск. Маълумотларни вақтинча сақлаш ва бир компютердан иккинчистга ўтказиш учун хизмат қиладиган қурилма. 1, 44 Мб ҳажмдаги ахборотларни сақлайди
Лазерли дисклар. Катта ҳажмдаги маълумотларни сақлашга мўлжалланган бўлиб, 700 Мб гача ахборотни ўзида сақлайди. Уларнинг бир марта ва кўп марта ишлатиладиган турлари бўлади.
Флэш хотира. Флеш дисклар жуда катта ҳажмдаги ахборотни ўз ичига сиғдира оладиган ярим ўтказгичли элементлардан қурилган хотира. Ҳозирги кунда флеш хотираларнинг ҳажми 32 Гб гача бўлган ахборотни ўзига сиғдира олади. Флеш хотиралар ўлчам жиҳатидан жуда кичик бўлиб фойдаланиш учун жуда қулаш. Рақамли тизимда ишловчи махсус ташқи хотира қурилмаси бўлиб, компютерга USB порт орқали уланади. Улар бирбиридан ҳажми билан фарқланади
Флэшка
Қаттиқ диск ёки винчестер Доимий хотира маълумотлар доимий сақланадиган махсус қурилма. Доимий хотира (ёки қаттиқ диск) ҳажм билан ўлчанади. Ҳажм қанчалик кўп бўлса, компьютер шунчалик кўп маълумотларни сақлаш имконига эга бўлади. Ҳозирги кунда қуйидаги ҳажмдаги қаттиқ дисклар ишлаб чиқилмоқда: 6 Gb, 10 Gb, 20 Gb, (Kb компьютерда ахборот ўлчам бирлиги, 1 Gb= 210 Mb, 1 Mb= 210 Kb).
Она платаси (Mother board) Асосий микросхема бўлиб унга процессор, тезкор ва кэш хотира микросхемалари, контроллер ва адаптер электросхемалари ўрнатилади, қаттиқ диск ва диск юритувчилари уланади
Электр таъминловчи блок Ҳар бир қисмнинг ўзига мос электр-қувват эҳтиёжини таъминловчи блок.
Дастурий таъминот Тизимли дастурий таъминот амалий дастурий таъминот
Тизимли дастурий таъминот Операцион тизимлар ОС, ДОС, MS DOS, NC, Windows, Unix, Linex Хизмат кўрсатиш дастурлари Ташхис дастурлар Архив дастурлар Антивирус дастурлар Тармоқ дастурлар
Operatsion tizimlar. Windows operatsion tizimi MICROSOFT firmasi WINDOWS dasturini 1983 yilda yaratib, dastlab, WINDOWS 3. 1 -WINDOWS-3. 11 versiyalari, WIDOWS-95, WINDOWS-98 , WINDOWS-2000 , keyinchalik esa WINDOWS-XP versiyasi yaratildi va Respublikamizda ayni vaqtda oliy va o’rta maxsus bilim yurtlari o’quv jarayonida qo’llanilmoqda. WINDOWS dasturining WINDOWS-XP versiyasi щaqida qisqacha ma’lumot berib o’tamiz. Kompyuterlar texnik tomondan mukammallashib, ularning grafik imkoniyatlarining rivojlanib borishi dasturchilarda grafik interfeysli qobiq dasturlar yaratish fikrini uyg'otdi. Bu ishga birinchi bo'lib Microsoft kompaniyasi kirishdi. Mazkur kompaniya tomonidan 1985 yilda yaratilgan WINDOWS 1. 0 grafik qobiq-dasturi aytarlik afzalliklarga emas edi. Unda fayllar ekranda chiroyliroq tasvirlangan. Shunday bo'lsada, u grafik qobiq-dasturlarning keyingi naqllarini yaratilishiga turtki bo'ldi. 1987 yilda yaratilgan WINDOWS 2. 0 grafik qobiqda WINDOWS 1. 0 dagi kamchiliklar bartaraf etilgan bo'lsada, foydalanuvchilar tomonidan qo'llabquvvatlanmadi. 1990 yilda ishlab chiqarilgan
Operatsion tizimlar. Windows operatsion tizimi WINDOWS 3. 0 dasturi birinchi ommaviy grafik qobiq-dasturga aylandi. Keyinchalik, 1992 yilda WINDOWS 3. 1 yaratilib, unda WINDOWS 3. 0 da yo'l qo'yilgan xatolar bartaraf etildi. 1993 yilda bir nechta kompyuterlarni biri bilan bog'lab ishlatish imkoniyatini (lokal tarmoq, bu haqda keyingi paragraflarda batafsil fikr yuritiladi) beruvchi WINDOWS 3. 11 dasturlar tizimi yaratildi. Quyida WINDOWS ni boshqa qobiq-dasturlardan farqlaydigan xususiyatlari Ko'pvazifalilik. Bir vaqtda bir nechta dasturlarni ishga tushirish imkoniyati mavjud. Yagona dasturiy interfeys. WINDOWS uchun yaratilgan dasturlar bir-biri bilan shunday aloqadaki, bir dasturda hosil qilingan ma`lumotlarni boshqa dasturga olib o'tish va qayta ishlash mumkin. Foydalanuvchining yagona interfeysi. WINDOWS uchun yaratilgan barcha dasturlarda foydalanuvchi bilan muloqat usuli deyarli bir xil. Shu sababli bunday dasturlarning bittasi bilan ishlashni o'zlashtirib olgan foydalanuvchi boshqasini ham oson o'zlashtirib oladi.
Windowsning ish stoli
Пуск tugmachasi
Мой компьютер oynasi
Мои документы oynasi
Корзина oynasi
Masalalar paneli
Ўқув жараёнида амалий дастурлар пакети Матн мухаррирлар Таржимон дастурлар Намойиш дастурлар Electron jadval График мухаррирлар Амалий дастурлар пакети Маълумотлар базаси Алгебраик пакетлар
Amaliy dasturlar tarkibi
Matn muharrirlar Microsoft Word matnlarni tahrirlovchi ko`p amalli dasturdan iborat matn redaktori bo`lib, Microsoft Office paketining asosiy dasturlaridan biri hisoblanadi. Matnni muharrirlashning asosiy bosqichlarini quyidagicha ta’riflash mumkin: hujjatni yaratish, saqlash, o`zgartirish, bezash, bir nechta hujjatdan bir butun hujjat yaratish va h. k. Матн муҳаррири Microsoft Word WINDOWS да ишлаш учун яратилган бўлиб Microsoft Office пакетига жойлаштирилган. Дастурни ишга тушириш учун Пуск менюсига кириб Программы бўлимни танлаймиз ва шу бўлимда Microsoft Word дастурни танлаймиз, ёки Пуск Программы Microsoft Office Microsoft Word йўли танланади. Натижада дастур ишга тушади. Дастур ишга тушгач экранда унинг ойнаси кўринади. Ойнанинг асосий қисмлари бу ном сатри, меню сатри, ёрдамчи тугмалар сатри, иш соҳаси ва маълумотлар сатри.
Word oynasi Asboblar paneli Chizg’ich Sarlavxa satri Холат сатри Asosiy menyu satri O`tkazish yo`lakchasi
Electron jadvallar Zamonaviy kompyutеrlarning dasturiy ta'minotining tarkibiy qismiga kiruvchi MICROSOFT OFFICE pakеtidagi asosiy vositalardan biri jadval protsеssori dеb ataluvchi EXCEL dasturidir. EXCEL WINDOWS opеratsion qobig’i boshqaruvida elеktron jadvallarni tayyorlash va ularga ishlov bеrishga muljallangan. Elеktron jadvallar asosan iqtisodiy masalalarni еchishga muljallangan bo'lsa da, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa soxaga tеgishli masalalarni еchishga xam, masalan, formulalar bo’yicha xisoblash ishlarini olib borish, grafik va diagrammalar kurishga xam katta yordam bеradi. Shuning uchun EXCEL dasturini o’rganish muxim axamiyat kasb etadi va xar bir foydalanuvchidan EXCEL bilan ishlay olish ko’nikma siga ega bulish talab etiladi. Inson o’z ish faoliyati davomida ko’pincha biror k еrakli ma'lumot olish uchun bir xil, zеrikarli, ba'zida esa, murakkab bo’lgan ishlarini bajarishga majbur buladi. MICROSOFT EXCEL dasturi mana shu ishlarni osonlashtirish va qiziqarli qilish maqsadida ishlab chiqilgandir.
Electron jadvallar Jadvallar muxarriri EXCEl WINDOWS da ishlash uchun yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib Programmы bo’limni tanlaymiz va shu bo’limda Microsoft Excel dasturni tanlaymiz, yoki C: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Offise papka ichidagi exel. exe faylni ishga tushiramiz. Natijada dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, yordamchi tugmalar satri, formulalar satri, ish soxasi va malumotlar satri
Excel oynasi Faol yacheyka Ustunlar nomi Address nomi Satrlar nomi Sahifalar nomi Yacheyka chegarasi Avto to`ldirish markeri
Namoyish dasturlar Microsoft Power. Point 97 - univеrsal, imkoniyatlari kеng bo’lgan, ko’rgazmali grafika amaliy dasturlari sirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, animatsiya effеktlari, ovoz, vidеorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratish imkonini bеradi. Slayd - ma'lum bir ulchamga ega bo’lgan muloqot varaqlari xisoblanadi. Unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish elеmеntlari joylanadi. Slaydl ar kеtma-kеtligidan iborat tayyor ko’rgazmani kompyutеr ekranida, vidеomonitorda, katta ekranda namoyish qilish mumkin. Ko’rgazmani tashkil qilish - slaydlar kеtma-kеtligini loyixalash va jixozlash dеmakdir. Power Point дастури хар хил мавзуларга оид жуда кўп тайёр тақдимотлар кўринишларни тавсия этади. Бундай кўринишлар хар хил усулда безатилган слайдларни ўз ичига олади. Слайд майдонида зарур бўлса ўзимизга керакли маттнни, чизмани, жадвал ва диограммани жойлаштиришимиз мумкин. Шуни таакид лаш лозимки, ихтиёрий тайёр кўринишнинг исталган бадиий безакларни дидга ва даврга мослаб ўзгартиришимиз мумкин. Бу ҳолда , кўриниш мазмуни ўзгармасдан, тақдимотнинг ташқи кўришигина ўзгаради.
Power Point дастурини ишга тушириш учун Пуск. Программы-Microsoft Power Point ни танлаш лозим. Microsoft Power Point дастури ишга туширилганда дастурнинг интерфейси ва мулоқат ойнаси очилади. Word, Excel дастурлари интерфейслари каби Power Point интерфейси ҳам сарлавҳалар сатри , менюлар сатри, ускуналар сатри ва ишчи майдонига эга. Менюлар сатри Слайдларни кўрсатиш (Показ слайдов) бўлими билан фарқланади. Power Point дастури интерфейснинг бошқа дастурлар интерфейсидан яна бир фарқи Power Point мулоқат ойнасининг мавжудлигидир. Мулоқат ойнаси тақдимот ишларида ёрдам берадиган маслаҳатлар берилган. Power Point дастури тақдимот тайёрлашнинг қуйидаги йўлларидан бирини тавсия этади: Автомазмун устаси (мастер автосодержания) бўлими, Тақдимот кўриниши (шаблон презентации) бўлими ва Бўш тақдимот (пустую презентацию) бўлими. Бундан ташкари, мавжуд Тақдимотни очиш (открыть презентацию) имконияти ҳам бор.
Power Point дастури ойнаси
Ma’lumotlat bazasi Microsoft Access dasturi ham relyatsion modellar asosiga qurilgan bo’lib, unda tashkil qilinadigan MB lar jadval ko’rinishida aks etadi. Bunday jadval dagi ustunlar maydon deb, satrlar esa yozuv deb ataladi. Maydon-- ma'lumotlarni tashkil etishning oddiy birligi bo'lib, ma'lumotning alohida, bo'linmas birligiga egalik rikvizit mos keladi. Yozuv- mantiqiy bog'langan rikvivzitlarga mos keluvchi maydonlar yig'indisidir. Yozuvning tuzilishi o'z tarkibiga mos har bir oddiy ma'lumotga ega maydonlar tarkibi va ketma ketligi bilan belgilanadi. Microsoft Office amaliy dasturlar paketidan MS Access dastu rini tanlab ishchi oynani ishga tushiramiz. Ochilgan ishchi oynadan Файл→создать→новая база данных… bandini tanlaymiz, shunda o`zimiz istagan joyni tanlab yangi papka ochishimiz, yoki Access taklif etgan joy va nomni o`z holicha qoldirishimiz mumkin.
Access dasturi oynasi
Algebraik paketlar Matematik hisoblashlarni avtomatlashtirish tizimlari orasida «Maple» paketi muhim o’ringa ega. «Maple» eng tarqalgan va qo’llaniladigan quvvatli va samarali integrallashgan tizim hisoblanadi Shu bilan birga u barcha foydalanuvchilar uchun zamonaviy va universal matematik paket hisoblanadi. U ham sonli ham analitik(simvolli) hisoblashlarni amalga oshiradi. «Maple» keng va katta imkoniyatli grafik vositasiga ega. Dasturni ishga tushirish uchun sichqoncha ko’rsatkichini Пуск tugmachasi ustiga joylashtiramiz. Hosil bo’lgan masalalar panelidan Программы bo’limi va undan keyin esa Maple yorlig’i tanlanadi: Пуск Программы Maple 7. Bundan tashqari ishchi stolida joylashgan Maple yorligi orkali ham uni ishga tushirish mumkin.
Maple 7 oynasi
Grafik muharriri Macromedia Flash дастури анимация яратишда дунёда кенг қўлланиладиган дастур. Бу дастурда ишлашни оммавийлашганлиги сабабларидан бири, ишлашда дастур интерфейси қулайлиги, ҳамда функциялари кўплигидадир. Flash интерфейси Adobe фирмасининг дастурлари (масалан, Pho to. Shop) нтерфейсига ўхшаш бўлиб, нуқтали интерфейсига и графика билан ишлашга мўлжалланган. Macromedia Flash дастурида ишлашимиз учун бу дастуримизни ўзимизга ўрнатиб оламиз. Ўрнатиб олганимизданг сўнг Пуск→Все программы →Macromedia → Macromedia Flash MX 2004 жараёнини бажарамиз.
FLASH oynasi
ахборот-телекоммуникацион технологиялар ўқитиш воситаси сифатида
Масофадан ўқитиш тизими Internet тармоғи Ахборот ва телекоммуникацион техногиялари ёрдамида укитиш воситалари Мультимедиа технологиялари Ўқув дастурлари
Ўқув дастурлари Намойиш дастурлар Ўргатувчи дастурлар Ўқув дастурлар Маълумотли дастурлар Назорат дастурлар
Мультимедиа технологиялари Товуш Видео Матн Мультимедиа технология Графика Виртуал объектлар
Электрон ўқув қўлланмалар Моделлаштириш Электрон укув кулланнма Ўқув материали Гипермедиа Ўқув материали Гиперматн Ўқув материали Назорат
масофадан ўқитиш тизими Бакалавр тайёрлаш Малака ошириш кайта тайёрлаш Компьютер синфи Масофадан укитиш тизими Internet тармоги Магистр тайёрлаш Кушимча таълим
Ўқув жараёнида Internet тармоғи W Масофадан укитиш WW Маълумотларни излаш Internet Web - сайт тармоги Виртуа л кутубх она Телеция конферен н тро ек Эл чта по
Ахборот телекоммуникацион технологиялар таълим жараёнини бошқариш воситаси сифатида
Янги педагогик технологиялар таълим-тарбия ва ўқувчилар билимини ошириш учун янги методларни ва ёндошувлардан фойдаланишни талаб қилади. Бу ерда ривожланаётган информацион жамият шароитида ўқувчиларни ҳаётга тайёрлаш, уларнинг мавжуд қобилиятларини шакллантиришга қаратилган масалалар муҳим ўрин тутади. Бу масалаларни ечиш учун замонавий ахборот технологиялари воситаларидан фойдаланиш ҳамда таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитинит яратиш зарурияти туғилади. Таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитини яратишнинг асосий мақсади ўқув-тарбиявий жараён самарадорлигини ошириш ҳамда самарали бошқарув фаолиятини таъминлашдан иборатдир. Таълим муассасасининг ягона ахборот муҳитини асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: -aхборотлар тури ва ҳажмининг тез ўзгариб турадиган шароитда, билим масканини битирувчисининг ижтимоий мослашиш имкониятини таъминлаш; -талабалар ва ўқитувчиларни информацион муҳитга мослашишни, ўқув жараёнида ва кунлик иш фаолиятида замонавий ахборот технологияларидан самарали фойдаланишни, информацион маданиятни шакллантиришни ўргатиш; -электрон информацион муҳитда қобилиятли ва билимли шахсни шакллантириш; талабалар ва профессор-ўқитувчиларнинг ўз устида мукаммал узлуксиз ишлаши учун шароит яратиш; -талабаларнинг мустақил ишлаши ва ижодий салоҳиятини ошириш учун шароит яратиш; -ўқув жараёни бошқарувини максимал даражада автоматлаштиришни таъминлаш;
Таълимни ахборотлаштириш жараёнида таълим муассасаларининг ягона информацион муҳитининг асосий функциялари қуйидагилардан иборат бўлади: тарбиявий, информацион, услубий, коммуникацион, техник, таълим, бошқарув Тарбиявий Информацион Бошқарув Таълим Техник Услубий Коммуникацион Информацион муҳитнинг асосий функциялари
Техник воситалар ва компьютерлардан фойдаланиш ахборотларни йиғиш ва қайта ишлаш муддатини қисқарти ради, қабул қилинадиган бошқариш қарорларини оперативлиги ва сифатини оширади. Таълим муассасасида қуйидаги тизимларни бошқариш амалга оширилади: ўқув-тарбия жараёни; кадрлар; материал-техник таъминоти. Диагностика ўтказилади: таълим сифати; тарбиявий ишнинг самарадорлиги; ўқувчи-талабаларнинг саломатлиги ва руҳий ҳолати. Ташкилий бошқариш жараёнини таъминлаш учун раҳбарият бошқаларнинг автоматлаштирилган ишчи ўринларини ташкил этиш керак.
Умуман юқорида таъкидланган жамиятни ахборотлаштириш жараёнида ахборот технологияларининг асосий воситаларидан фойдаланиш натижасида қуйидагиларга эришиш асосий мақсадимиз ҳисобланади: талабаларнинг ҳар тарафлама ақлий фикрлаш ва тасаввурлаш малакаларини ривожлантириш, уларни замонавий ахборотлашган жамиятда мустақил фикрлаш ва ишлашга тайёрлаш, яъни ҳар қандай мураккаб жараёнларни амалга оширишда мустақил қарорлар қабул қилиш, ўзининг фикрини ва мулоҳазасини баён қилишга ўргатиш, тиришқоқ ҳамда изланувчанлик фаолиятини шакллантириш; барча таълим тизимларида ўқитиш жараёнларини тезлаштириш ҳамда уларнинг самарадорлигини ошириш учун янги ахборот ва педагогик технологияларни яратиш ва жалб этиш; ахборот телекоммуникацион технологияларининг барча имкониятларини ҳамда дастурий воситаларини таълим соҳасига жорий этиш орқали унинг мукаммалиги, унумдорлиги, сифати ва самарадорлигини ошириш; ахборот телекоммуникацион технологиялардан фойдаланган ҳолда талабаларнинг мустақил ишлашини ташкил этиш ҳамда шу орқали уларни мустақил фикрлаш ва тасаввур қилиш фаолиятини кенгайтириш ва фаоллаштириш; ахборот телекоммуникацион технологиялар ёрдамида фанлараро алоқаларни чуқурлаштириш, шу билан бирга замонавий технологияларни барча соҳаларга татбиқ этиш; тармоқ технологиялари асосида ўқитишнинг замонавий тизимларини, шу жумладан масофадан ўқитиш тизимини яратиш, тадбиқ этиш ва такомиллаштириш.
Эътиборларингиз учун рахмат!!!