Nawayi kan-metallurgiya kambinati nawayi mamleketlik kanshilik instituti nukus filiali

INFORMACIYA HÁM ESAPLAW TEXNIKASÍ

Informaciya haqqında túsinik


Biz kúndelikli turmısta hár kúni informaciya túsinigine dus kelsek te, informaciya sóziniń elege shekem anıq bir hám ulıwmalıq túrde qabıl etilgen anıqlaması joq, sonlıqtan da anıqlamanıń ornına ádette informaciya haqqında túsinik qollanıladı. Túsinik anıqlamag’a qarag’anda parıqlı túrde bir mánili formada berilmeydi, al mısallar járdeminde kiritiledi. Sebebi, hár bir ilimiy tarawda óziniń ortalıg’ı hám máselelerine eń jaqın sáykes keletug’ın tiykarg’ı komponentlerine itibar qaratıladı. Bunıń nátiyjesinde bir ilim tarawınıń sheńberinde kiritilgen informaciya haqqında túsinik basqa bir ilim tarawındag’ı anıq mısallar hám faktler tiykarında bul tarawg’a tuwrı kelmew múmkinligi anıq kórinedi. Informaciya túsinigin quraytug’ın berilgen komponentler informaciyalıq obyektlerdiń qásiyetleri menen almastırılatug’ın jag’daylar da kóp ushırasadı. Máselen, informaciya túsinigi ózlestiriliwi hám bilimge aylanıwı múmkin bolg’an berilgenler jıynag’ı sıpatında kiritiliwin keltiriw múmkin.

Texnikalıq ilim sıpatında informatika ushın informaciya túsinigi bilim sıyaqlı insanlardıń basqarıwındag’ı túsiniklerge tiykarlanbawı kerek hám tek g’ana obyektiv faktlerge hám dálillerge tayanıwı múmkin emes. Esaplaw texnikası quralları insannıń qatnasıwısız informaciyalardı avtomat túrde qayta islew múmkinshiligine iye. Bul qurallar jasalma, abstrakt hám hátte tábiyatta da, jámiyette de óz kórinisine iye bolmag’an jalg’an informaciyalar menen islewi múmkin.

Demek, informaciyanı mag’lıwmatlar hám olarg’a sáykes usıllardıń óz-ara tásiri nátiyjesinde alıng’an ónim dep qaraw múmkin boladı.

Insan jasap atırg’an dúnya hár qıylı materiallıq hám materiallıq emes obyektler, sonday-aq, olar ortasındag’ı óz-ara tásirlerden, yag’nıy processlerden turadı. Seziw ag’zaları, hár qıylı ásbaplar hám basqalar járdeminde qabıl etilgen sırtqı dúnya dálillerdi mag’lıwmatlar dep sanaw múmkin. Mag’lıwmatlar anıq wazıypalardı sheshiwde zárúrli hám paydalı dep tabılsa, informaciyag’a aylanadı. Demek, mag’lıwmatlarg’a bazı bir sebeplerge kóre paydalanılmay atırg’an yamasa texnikalıq qurallarda qayta islenip atırg’an, saqlanıp atırg’an, jetkerilip atırg’an belgiler yamasa jazıp alıng’an baqlawlar sıpatında qaraw múmkin. Eger bul mag’lıwmatlardan bazı bir nárse haqqında anıq emeslikti kemeytiw ushın paydalanıw imkaniyatı payda bolsa, mag’lıwmatlar informaciyag’a aylanadı.