Qidiruv ishlarining asosiy maqsadi ma'lum turdagi foydali qazilmalar uchraydigan istiqbolli kon
Umumiy qidiruv ishlardan farqi: ularning qidiruv yunalishdagi turining zichligi, yuqori
qatlamda laxim va quduqlarni burg’ulash xamda maxsus turli qidiruv usullarini keng ko’lamda
Foydali qazilma turlari, qazilma konlari va ma'dan maydonlarining murakkab tuzilishi va
o’lchamlariga bog’liq xolda qidiruv ishlari masshtablari 1:50000 dan 1:5000 gacha o’zgarishi
Ko’plab rangli, kamyob metallarning qazilma konlari qidiruvi 1:10000 masshtabda olish
boriladi, xajm jixatdan katta bo’lmagan p'yezooptik minerallar qazilma konlarining, qimmatbaxo
toshlarning va boshqa qimmatbaxo foydali qazilmalarning qidiruvi esa 1:5000 masshtabda olib
Qidiruv ishlarining oxirada samaradorlik ma'dan maydonllarida mavjud bo’lgan foydali qazilma
konlari chegaralanadi va ular R2 kategoriya bo’yicha baxolanadi. Bashoratlangan resursli
Qidiruv baxolash ishlari qidiruv etapidan razvedka etapiga o’tuvchi stadiya kabi, geologik-
razvedka jarayonida muxim o’rin egallaydi. Geologik-razvetka ishlaridagi boshqa stadiyalardan
farqi shundaki, baxolash va chegarash amaliy jixatdan mos tushadi. Qidiruv baxolash ishlariga
—mineral tipidagi foydali qazilmalarning va geologik sanoat tipidagi konlarni to’liq aniqlash;
— Yo’qori qatlamdan dastlabki yuz metrlardagi chuqurlikda sanoat konini aniqlash va kon
maydonini chegaralash;
— Yopish shartlari morfologiyasini terma baxolash;
— Mineral xom ashyoniyeng texnologik tarkibini bashoratlangan tarzda baxolash;
— Zaxira va kondagi resurslarning baxolanishiga qarab, brak maxsulotlarni aniqlash uchun
ma'lumollar yigish:
Qidiruv baxolash ishlari katta masshtabdagi xaritalash, xamda foydali qazilmalarni va ortiqcha
jinslarning geologiya —mineralogik tarkibi va mukammal tuzilishini yunaltirilgan geofizik va
geoximik qidiruvlarda, yuqori qoplamli kon laximlarini xaritaga tushiruvchi, qidiruvchi va razvedka
qiluvchi quduqlarni o’tkazish va kalonkali burg’ulashni qo’llashni o’z ichiga qamrab oladi.
Qidiruv —suratga olish ishlarining yig’indisidan foydali qazmilmalarning namunasi kiritilgan
1:2000 masshtabdagi konning geologik tuzilishi xaritasi tuziladi. Murakab tuzilishda bo’lmagan
katta konlar uchun 1:5000 —:10000 masshtabli karta tuziladi. Kuchli, qalin qatlamlar yoki umuman
yer yuzasiga chiqmagan joylarda qidiruv baxolash ishlari po rednoy seti razvedka quduqlari orqali
amalga oshiriladi. Bir necha konditsion qirqimlari tasdiqlangandan keyingina butun ob'yektdagi
foydali qazilmalarini tekshirish tavsiya etiladi. Undan keyin ma'dan miqdorini baxolash uchun
burg’ulash ishlariga o’tiladi. Qidiruv ishlarining natijasida resurslarni baxolash R1 kategoriya
asosida amalga oshiriladi. Qidiruv baxolash ishlari natijasida konning sanoatda egallangan o’rni
xaqida TIF ya'ni texnik iqtisodiy fikrlash tuziladi. TIFda: konning iqtisodiy geografik shart —
sharoiti uning geografik tuzilishi, kon texnik xususiyatlari, foyda olish usullari, tashish va mineral
xom —ashyoni qayta ishlash ko’rib chiqiladi.
TIF yakunida kon korxonasining texnik iqtisodiy ko’rsatkichlari va geologik iqtisodiy analizm
bilan tenglatirilib, ob'yektda oldindan razvetka ishlarini o’tkazish xaqida rekomendatsiya beriladi.
Foydali qazilma konlarida kon korxonlarining qurilishini loyixalashga qadar, ikki davr, ya'ni:
oldindan razvedka va mukammal razvedkadan iborat razvedka ishlari olib boriladi.
Qidiruv baxolash ishlari natijasida olingan TIFning geologik —iqtisodiy baxosiga asosan
topilgan foydali qazilma konlarida oldindan razvedka ishlari olib boriladi.
Oldindan razvedka ishlarining maqsadi: mineral xom —ashyoning o’rtacha sifati va
mineralizatsiya sanoatining umumiy masshtablarini aniqlash, ularning texnologik tuzilishining
umumiy baxosini, va konning kon —geologik sharoitini o’rganagan xolda ularning sanoatda tadbiq
etilishi va ularning ishlab chiqarish xajmini aniqlashdan iboratdir. Oldindan razvedka ishlarining
baxosi va izlash ob'yektlari konning umumiy chegaralari bo’lib xisoblanadi.
Oldindan qidiruv ishlariga quyidagilar kiradi:
— Konning geologik umumiy tuzilishining xossalarini o’rganish;
— Konning umumiy chegaralarini, foydali qazilmaning o’rtacha sifatni, yotish sharoitlarini,
marfologiyani aniqlash;
— Marfologiya va qatlamlarning sharoitini terma baxolash;
— Foydali qazilmalarning texnologik turlarini aniqlash, ularning ishlab chiqarish
texnologiyasining son jixatdan belgilarini aniqlash;
— Konlarning mukammal etalonli maydonlarida, umumiy kon —geologik sharoitlarida ishga
tushishini baxolash;
— Konning va uning vaqtinchalik TIF da konditsiyasini ishga tushirish, iqtisodiy xisob —kitob
natijasini yig’ish;
— Konning umumiy zaxirasini S2 kategoriya asosida xisoblash va geologik razvedka
ishlarining mukammalliligini maydonlar chegarasi S2 kategoriya asosida to’g’rilash;
Oldindan razvedka stadiyasida joylarda keng ko’lamli va turli geologik razvedka ishlari olib
boriladi. Bu ishlarning asosiy texnik vositasi bo’lib quyidagilar hisoblanadi: yuqori qatlamli kon
laximlari, va burg’ulash quduqlari, preimuhestvenno kolonkovogo bureniya. Yer osti kon
laximlarini ishlab chiqish cheklangan xajmda olib boriladi. Konlarning geologik tuzilishida kon
laximlarining roli oldindan razvedka ishlaridagi asosiy texnik vosita kabi o’sib boradi. Oldindan
razvedka ishlarining yakuniy etapida xamma olingan ma'lumotlar yig’indisidan texnologik xarita
tuziladi va turli texnologik tip va nolar buyicha ma'dan zaxiralarini xisoblash uchun qirqimlar
olinadi. Oldindan razvedka ishlaridagi ma'lumotlar asosida olingan zaxiralar xisobi S2 kategoriya
