Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Mutloq geoxronologiya asoslari 

Mutloq  geoxronologiya  deganda  odatda  vakq  birligi  ichida  aniqlangan,  yer  qobig’ini  tashkil 

etuvchi  tog’  jinslarining  yoshini,  geologik  hodisalar  va  ularning  tarixiy  ketma-ketligi  tushuniladi. 

Turli  xil  usullar  yordamida  mutloq  geoxronologiyani  urnatish  borasida  kuplab  urinishlar  qilingan. 

Toq  jinslarini  yoshini  aniqlashning  geologik  usullari  juda  xilma-xil.  Ulardan  biri  qator  zamonaviy 

geologik  jarayonlarni  davomiyligini  urganishga  asoslangan,  masalan  delta  yotqiziqlarini  yotish 

tezligini,  yemirilish va chuqindi hosil  bulish  tezligini, sharsharalarni  quyilish  tezligini va x. k. Bir 

muncha  diqqatga  sazovor  usul,  bu    lentasimon  gillar  va  turtlamchi  davr  muzlik  epoxasini 

urganishdir.  

Radioktiv  elementlarning  yemirilishini  kuzatish  natijasida  mutloq  yoshni  urnatish  usuli,  ularni 

erkin  va  bir  tekisda,  atrof  muxitning  uzgarishiga  bog’liq  bulmagan  xoldagi  yemirilishiga 

asoslangan.  Hozirgi  vaqtda  radioktiv  elemntlarning  yemirilishiga  asoslangan  mutloq  yoshni 

aniqlashning bir necha usuli taklif etilgan. Radioaktiv elementlarning yemirilishidan hosil bo’lgan, 

tog’ jinslari orasidagi qurg’oshin va geliyning miqdorini hisoblashga asoslangan qurg’oshin va geliy 

metodlari keng qullaniladi.  

Hozirgi  vaqtda  geologik  eralarning  davomiyligini  hisoblashda  quydagi  miqdorlar  qullaniladi: 

kaynazoy  erasi  -  66  -  70  mln.  yil,  mezozoy  -  173  -  175  mln.  yil,  paleozoy  -  335  -  355  mln.  yil, 

proterozoy - 2 mlrd yilga yaqin, arxey 1,8 mlrd. yildan kuproq.  

Radioktiv  elementlarning  yemirilishiga  asoslangan  mutloq  yoshini  aniklash  usuli  boshkalariga 

qaraganda  ishonchliroq,  sayyoramiz  yoshi  va  eralar  davomiyligini  haqiqatga  yaqin  miqdorlarda 

aniqlab berishiga qaramay, keyingi aniqlashtirishga va qayta kurib chiqishni talab qiladi.