Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

 
1.3.3.  Zaxira chiqish yo‗llari 
1.3.3.1.  Zaxira  chiqish  yo‗llari  soni,  kengligi,  uzunligi,  yoritish  shartlari  va 
tutundan  himoyalash  sharoitlari  qurilish  loyiha  me‘yor  talablariga  javob  berishi 
kerak.  
1.3.3.2.  Barcha  zahira  chiqish  eshiklar  binodan  chiqish  tomoniga  oson 
ochilishi  kerak.  Xonalarda  odamlar  bor  vaqtlarida  eshiklar  ichkari  tomonidan  engil 
ochiladigan  qilib  qulflanishi  mumkin.  
 
 
 
1.3.3.3.  Taqiqlanadi: 
- zinapoya 
maydonchalarini, 
zinapoyalarni, 
yo‗laklarni,  lift  xollarini 
kengligini  har  xil  mebel,  shkaf,  uskuna  va  boshqalar  bilan  to‗sib  qo‗yish 
hamda chiqish eshiklarini  mixlab  tashlash; 
- xonalarda  chiqish  joylarida  (tamburlarda)  har  xil  kiyim  quritish  joylari, 
garderob  va  boshqalar  qurish  (shaxsiy  turar  joylardan  tashqari)  hamda  har 
xil  narsalarni,  materiallarni  saqlash;   
- chiqish  yo‗llarda,  turniketlar,  suriladigan,  aylanadigan  eshiklar  o‗rnatish  va 
boshqa  turdagi  insonlarning  xonani  yoki  binoni  erkin  holda  tark  etishlariga 
halaqit  beradigan  moslamalar  o‗rnatish;  
- zahira  chiqish  yo‗llari  (olovga  chidamliligi  V  darajali  bo‗lgan  binolardan 
tashqari)  devorlari  shift  va  pollariga  yonuvchi  qurilish  materiallari  bilan 
ishlov  berish  bo‗yoqlash  hamda  zina  va  zinapoyalarni  yonuvchi  qurilish 
materiallaridan  qurish yoki ishlov berish; 
- yo‗lak  xoll,  tambur,  va  zinapoyalarda  o‗rnatilgan  o‗zi  yopiladigan  eshiklarni 
ochiq  holatda  ushlash  (agarda  yong‗in  vaqtida  avtomatik  holda  yopilish 
moslamasi  o‗rnatilmagan  bo‗lsa) va ularni  olib qo‗yish; 
- tutundan  himoyalangan  zinapoyalarda  havo  purkovchi  moslamalarni 
oynavandlash yoki yopish; 
- eshik  va  darchalarga  o‗rnatilgan  simli  oynalarni  oddiy  oynalarga 
almashtirish. 
      1.3.3.4.  Ko‗rgazmali  texnologik  yoki  boshqa  uskunalarni  xonaga  o‗rnatganda 
zahira  chiqish yullari  loyiha  me‘yori talablariga  javob berishi  kerak.  
      1.3.3.5.  Aholi  ko‗plab  to‗planadigan  binolar  xizmatchilari  elektr  energiyasi 
o‗chib  qolganida  foydalanishlari  uchun  elektr  fonarlar  bilan  ta‘minlangan 
bo‗lishlari  kerak.  Korxonada  ishlovchi  xodimlar  soni  rahbar  tomonidan  belgilanadi 
bunda  navbatchi  xizmatchilarning  soni  korxonaning  o‗ziga  xosligidan  kelib 
chiqqan  holda  olinadi.  Fonar  soni  har  bir  navbatchi  xizmatchiga  bittadan  kam 
bo‗lmasligi  kerak. 

---

237 
 
      1.3.3.6.  Aholi  ko‗p  yig‗iladigan  binolarga  to‗shalgan gilam, poyondozlar polga 
mahkam  qotirilgan  bo‗lishi kerak. 
 
1.4. Elektr qurilmalariga yong‗in xavfsizligi talablari 
  1.4.1.  Elektr  qurilmalari  1985  yilda  Energetika  vazirligi  tomonidan 
tasdiqlangan 
elektr 
qurilmalarini 
o‗rnatish 
qoidalari 
(PUE), 
elektr 
iste‘molchilarining  texnik  foydalanish  qoidalari  (PTE),  elektr  qurilmalaridan 
foydalanish  vaqtida  Texnika  xavfsizligi  qoidalari  (PTB)  va  boshqa  amaldagi 
me‘yoriy hujjatlar  talablariga  mos holda o‗rnatilishi  va foydalanilishi  kerak.   
  1.4.2.  Elektr  dvigatellar,  boshqarish,  yoqish-boshqarish  apparatlari  nazorat 
o‗lchov  va  himoya  operatorlari  yordamchi  uskunalarini  o‗rnatish  qoidalari 
talablariga  binoan  himoya  darajasi  zona  sinflariga  to‗g‗ri  kelishi,  hamda  qisqa 
tutashuv va ko‗p yuklanishdan himoya  vositalari  bo‗lishi kerak.   
  1.4.3.  Ish  vaqtidan  so‗ng  berkitilib  navbatchi  tomonidan  nazoratsiz 
qoldiriladigan  barcha  xonalardagi  (ularning  vazifasidan  qat‘i  nazar)  elektr  uskuna 
va  anjomlar  elektr  manbaidan  uzib  qo‗yilishi  kerak  (avtomatlashgan  o‗t  o‗chirish, 
qo‗riqlash  va  yong‗indan  darak  berish,  avariya  hollarda  va  navbatchi  yoritish 
moslamalari  hamda  texnologik  jarayon  talablariga  binoan  tunu  kun  ishlovchi  elektr 
uskunalaridan  tashqari).  
  1.4.4.  Elektr  simlarni  yonuvchi  tom,  ayvonlar  va  yonuvchi  mollar 
saqlanadigan  ochiq  omborlardan  olib  o‗tish,  havoda  elektr  uzatish  tarmoqlarini 
tortish taqiqlanadi.   
  1.4.5.  Tomosha  zallarida  800  va  undan  ortiq  o‗rindiqlari  bor  bino  va 
imoratlarda  o‗rindiqlar  sonidan  qat‘i  nazar  bolalar  teatrlari,  saroy  va  boshqa 
tomosha  zallari  elektr  toki  o‗chgan  vaqtda  avtomatik  ravishda  akkumulyator 
batareyalariga  yoki  boshqa  elektr manbaiga,  avtomatlashgan o‗t o‗chirish, yong‗in 
xabar  berish,  tutundan  himoyalash  moslamalariga  ulanish  moslamalari  bilan 
ta‘minlanishi  kerak.  
  1.4.6.  Statsionar  kino  qo‗yish  uskunalari  o‗rnatilgan  tomosha  zallarida 
avariya  holatida  tasvir  ko‗rinmay  qolgan  hollarda  zalning  yoritish  mo‗ljalidan  15-
20 foiz avtomatlashgan  tarzda yoritilishi  ta‘minlangan  bo‗lishi kerak   
  1.4.7.  50  va  undan  ortiq  inson  yig‗iladigan  xonalarning  zaxira  chiqish 
yo‗llarida,  zinapoya va o‗tish joylarida  zaxira  yoritish  chiroqlari  o‗rnatilishi  kerak.   
  1.4.8.  CHiqish  yo‗llarini  ko‗rsatuvchi  yorug‗lik  moslamalari  tomosha  zali 
sahna  (estrada,  manej)  chiqish  eshiklari  yuqorisida  o‗rnatilishi,  uning  rangi  shu 
muassasa  boshqa  oyna  bo‗yoqlaridan    ajralib  turish  lozim.  YOrug‗lik 
ko‗rsatkichlari  avariya  holatida  yoritish  elektr  energiyasiga  ulanish  yoki  asosiy 
tarmoqda  energiya  o‗chsa  avtomatik  tarzda  unga  ulanishi  kerak.  YOrug‗lik 
ko‗rsatkichlari  tomoshabinlar  binoda  bo‗lgan  vaqtida  doimo  yoqilgan  bo‗lishi 
kerak.   
  1.4.9.  Avariya  va  binoning  tark  etish  holatida  foydalanadigan  yorug‗likni 
zaryadlash  xonasidan  (GRSH)  yoki  kirish  taqsimlash  uskunasidan  (VRU) 
boshqarish  lozim.  Avariya  va  binoning  tark  etish  holatida  foydalaniladigan 

---

238 
 
yorug‗lik  kinoproeksiya  yoki  o‗t  o‗chirish  post  xonasidan  boshqarishga  ruxsat 
etiladi.   
  1.4.10.  O‗t  o‗chirish  avtomatikasi  (o‗t  o‗chirish  daraklash  tutundan 
himoyalash)  moslamalarining  elektr  toki  bilan  ta‘minoti  transformator  (TP  GRSH 
VRU)lardan  alohidagi  sim orqali tortilishi  lozim.   
   1.4.11.  O‗t  o‗chirish  nasoslarini  avtomatik  o‗t  o‗chirish  va  xabar  berish 
moslamalarining  elektr  dvigatellarini  yoqilishi  avtomatlashgan  tarzda  havo 
almashtirish  va sovutish tizimlarning  o‗chirilishi  bilan  bog‗lanishi kerak.   
   1.4.12.  O‗t  o‗chirish  nasoslarini  yoqish  avtomatlashgan  tarzda  va  qo‗lda 
bajarilishi  kerak.  Masofadan  yoqish,  o‗chirish  moslamasi  bo‗lmasa  ichki  o‗t 
o‗chirish jumraklari  oldiga o‗rnatilgan  tugmalardan  amalga  oshirilishi  kerak.   
  O‗t  o‗chirish  nasoslar,  o‗t  o‗chirish  va  xabar  berish moslamalarini o‗chirish 
vaqti  o‗t  o‗chirish  postlaridan  yoki  nasoslar  xonasidan  amalga  oshiriladi,  o‗t 
o‗chirish posti bo‗lmasa faqat nasoslar xonasidan amalga oshirilishi  kerak.   
 1.4.13.  Olovdan  himoyalash  pardasining  tortib  turuvchi  trossalari 
bo‗shashganda  o‗z  og‗irligi  bilan  erga  tushishini  oldini  olish  elektrodivigatel 
avtomatlashgan  tarzda  o‗chirish  moslamalari  bilan  ta‘minlanishi  kerak.  Pardaning 
tushish  harakati  yorug‗lik  va  tovushli  xabar  berish  yo‗li  bilan  amalga  oshirish 
kerak va bu xabar sahna plansheti  hamda yong‗in postida o‗rnatilishi  lozim.   
1.4.14.  Tutun  chiqish  lyuklarini  bir vaqtning o‗zida baravariga ochish hamda 
ularning  har  birini  alohida  ochib-yopilishini  ta‘minlovchi  boshqaruv  moslamasi 
bo‗lishi kerak  
1.4.15.  Sahna  (elektr,  manej)  televidenie  markazlari  studiyalarida  va  radio 
uylarida  100  va  undan  ko‗p  o‗rinli  tomosha  zallarida  va  radio  texnik  apparatlar 
akkumulyatorlar  xonalarida,  chordoqlar,  tom  ustidagi  bo‗shliqlarida  tamosha 
zallaridan  osma  shift  tepasidan  o‗tgan  va  o‗t  o‗chirish  avtomatikasini  boshqarish 
uchun tortilgan  sim va kabellari  (jila)  misdan bo‗lishi kerak.  
  1.4.16.  800  va  undan  ortiq  o‗ringa  mo‗ljallangan  teatr,  kino-konsert  zallari, 
sirk,  sa‘nat,  bolalar  saroylari,  sport  maskanlari  hamda  boshqa  madaniy 
muassasalari  elektr  simlar  temir  quvurlari  ichidan o‗tkazilishi  lozim.   
  1.4.17.  YOng‗in  chiqish  xavfi  bo‗lgan  zona  omborxonalarda  hamda  arxiv, 
muzey,  galeriya,  kutubxona  binolarida  elektr  isitish  moslamalaridan  foydalanish 
taqiqlanadi.   
  1.4.18.  Insonlar  ko‗p  yig‗iladigan  maskanlarda  dazmollash  uchun  alohida 
xona  ajratilishi  hamda  elektr  va  boshqa  isitish  moslamalaridan  foydalanish  qattiq 
tartibga  solinishi  kerak. 
  1.4.19. 
YOng‗in 
xavfsizligi 
turli 
xilda 
bo‗lgan 
zonalardagi 
omborxonalarining  yoritgich  (cho‗g‗lanma  lampali  simob  yoyli  lyuminoforom) 
lampalari  tushib  ketmasligi  uchun  selikat  oyna  qalpoqlari  bilan  ta‘minlanishi 
kerak.