Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

5.2. Трансформаторнинг холатлари ва улардаги жараёнлар 
1.
Трансформаторнинг номинал холати. /Rated conditions of transformer. 
Номинальнўй режим трансформатора/. Трансформаторнинг асосий чул-
ғамида кучланиш, давр тезлик, қувват номинал бўлганда унинг урнатилиш 
жойи ва совутувчи мухитнинг номинал шароитларида ишлаш холати. 
2.
Трансформаторнинг авария холати. /Emergancy conditions of tranoformer. 
Аварийнўй режим трансформатора/. Трансформаторнинг чулғам куч-
ланиши ёки токи қийматлари, унинг қисмларини ишдан чиқиши ёки 
шикастланишига олиб келадиган даражага етган холат. 
3.
Трансформаторларнинг параллел ишлаши. /Parallel operation of transformers. 
Параллельная работа трансформаторов/. Икки ёки бир нечта транс-
форматорлардан бирининг камида иккита асосий чулғамлари худди шунча 
асосий чулғамларга эга бўлган бошқа трансформаторларга параллел уланган 
холда ишлаши. 
4.
Трансформаторнинг салт ишлаш холати. /No-load conditions of transformer. 
Режим холостого хода трансформатора/. Трансформаторнинг чулғамларидан 
бири манбага уланиб қолган чулғамлари ташқи занжирга уланмагандаги иш 
холати. 
5.
Салт ишлаш тажрибаси. /No-load expirience of tranoformer. Опўт холостого 
хода/. Трансформа-торнинг бирламчи чулғамида номинал давр тезлик, турли 
қийматдаги синусоидал кучланишлар таъминланган холда қувват исрофини, 
салт ишлаш токини ва бошқа характеристикаларини аниқлаш мақсадида 
салт ишлаш холатида амалга оширилувчи тажриба. 
6.
Трансформаторнинг қисқа туташув холати. /Short circuit conditions of 
transformer. 
Режим 
короткого 
замўкания/. 
Трансформаторнинг 
чулғамларидан камида биттаси ўзгарувчан кучланиш манбасидан 

---

163 
таъминланиб, бошқа чўлғамларидан бирида қисқа туташув юз берган ва 
қолган чулғамлари очиқ бўлгандаги холат. 
7.
Чулғамлар жуфтлигининг қисқа туташуви таж-рибаси. /Short circuit 
expirience of pair of windings. Опўт короткого замўкания парў обмоток/. 
Транс-форматор чулғамлари жуфтлиги учун қисқа туташув кучланиши ва 
қуввати йўқолиши ҳамда бошқа параметрларни аниқлаш мақсадида битта 
чулғам манбага уланган, иккичиси қисқа туташган ва қолган чулғамлар очиқ 
бўлган вазиятда амалга оширилувчи қисқа туташув холати тажрибаси. 
8.
Трансформаторнинг юклама холати. /Loading conditions of transformer. 
Режим нагрузки трансформатора/. +ўзғатилган трансформаторнинг ҳар бири 
ташқи занжирларга уланган камида иккита чулғамида ток мавжуд бўлиб 
ишлаш холати. 
9.
Икки 
чулғамли трансформаторнинг юклама холати. /Two-winding 
transformer
’
s 
ioading 
conditions 
Режим нагрузки двухобмоточного 
трансформатора/. Транс-форматорнинг номинал давр тезлик ва кучланишда 
номинал ток билан ишлаш холати. 
10.
Трансформаторнинг жоиз юклама холати. /Permissible loading conditions of 
transformer. 
Допустимўй 
режим 
нагрузки 
трансформатора/. 
Трансформаторнинг шундай давомли ишлаш хола-тига айтиладики, бунда 
чулғамлар изоляцияларининг қизиши натижасида ҳисобий эскириш унинг 
номинал холатида ишлагандаги эскиришдан ошиб кетмайди. 
11.
Трансформаторнинг ўта юкланиши. /Over-loading of transformer. Перегрузка 
трансформатора/. Транс-форматорнинг шундай юкламасики, бунда 
чулғамлар изоляцияларининг қизиши натижасида хисобий эскириши, унинг 
номинал холатда ишлагандаги эскиришидан ошиб кетади. 
12.
Трансформаторнинг жоиз ўта юкланиши. /Permissible overloading limits of 
transformer. Допус-тимая перегрузка трансформатора/. Трансформа-торнинг 
норматив хужжатларида рухсат этилган ўта юкланиши. 
13.
Трансформаторнинг юкланиш имконияти. /Loading pooibility of tranoformer. 
Нагрузочная способность трансформатора/. Трансформаторнинг жоиз 
юклама ва ўта юкланишлари мажмуи. 
14.
Трансформаторни қўзғатиш. /Excilation of transformer. Возбуждение 
трансформатора/. Транс-форматорнинг бир ёки бир неча чулғамларини бир 
ёки бир неча тармоқлар ёки бошқа мос номианл кучланиш ва давр 
тезликдаги манбаларга улаш йўли билан асосий магнит майдонини ҳосил 
қилиш. 
15.
Трансформаторнинг юқори, қуйи кучланиши. /Вўсшее, низшее напряжение 
трансформатора/. Трансформатор чулғамлари номинал кучланишла-рининг 
энг каттаси (кичиги). 
16.
Трансформаторнинг 
ўртача 
кучланиши. 
/Среднее 
напряжение 
трансформатора/. Трансформатор чул-ғамларининг юқори ва қуйи номинал 
кучланишлари оралиғидаги номинал кучланиш. Изох: Учтадан кўп занжир 
ва икки ёки ундан ортиқ оралиқ кучланишлар мавжуд бўлганда улар 
“биринчи ўртача”, “иккинчи ўртача” деб юритилади. 
17.
Трансформатор чулғамлари жуфтлигининг қисқа туташув кучланиши. 
/Short circuit voltage ofpair of transformers windings. Напряжение короткого 
замўкания парў обмоток трансформатора/. Транс-форматор чулғамлари 

---

164 
жуфтлигида биринчи чулғам манбага уланган, иккинчиси қисқа 
туташтирилган ва бошқа чулғамлар очиқ бўлганда биринчи чулғамнинг унда 
номинал ток оқиши холатига тўғри келувчи фазалараро кучланиши. 
18.
Трансформаторнинг трансформациялаш коэффи-циенти. /Voltage ratio of 
transformer. Коэффициент трансформации трансформатора/. Трансфор-
маторнинг салт ишлаш холатида иккита чўлғам қисқичларидаги 
кучланишлар нисбати. 
19.
Трансформаторнинг салт ишлаш токи. /No-load current of transformer. Ток 
холостого хода транс-форматора/. Трансформаторнинг салт ишлаш хола-
тида бирламчи чулғамига номинал давр тезликли номинал синусоидал 
кучланиш берилгандаги ток. 
20.
Автотрансформаторнинг намунавий қуввати. /Type power (volt-amperes) of 
transformer. Типовая моҳность автотрансформатора/. Автотрансформатор 
чулғамлари ҳамма қисмлари қувватлари йиғин-дисининг ярми. Изох: Чулғам 
қисмининг қуввати деб мазкур қисм давомли жоиз токининг давомли жоиз 
кучланишига кўпайтмаси тушунилади. 
21.
Трансформатор чулғамининг қуввати. /Volt-amperes of winding. Моҳность 
обмотки трансформатора/. Трансформаторнинг чулғамига ташқи занжирдан 
кириб келувчи ёки ундан ташқи занжирга чиқиб кетувчи тўла қувват. 
22.
Автотрансформаторнинг электромагнит қуввати. /Electromagnetic power of 
transformer. Электромаг-нитная моҳность автотрансформатора/. Автотранс-
форматор орқали электромагнит индукция йўли билан узатиладиган умумий 
ва кетма-кет чулғамлар қувватлари йиғиндисига тенг бўлган қувват. 
23.
Автотрансформаторнинг электр қуввати. /Autotransformer electric power. 
Электрическая моҳность автотрансформатора/. Автотрансформа-торнинг 
чулғамлари орасидаги галваник боғланиш ҳосил қилган электр йўл орқали 
узатиладиган қувват. 
24.
Автотрансформаторнинг 
ўтказиш 
қуввати. 
/Про-ходная 
моҳность 
автотрансформатора/. Автотранс-форматорнинг электромагнит ва электр 
қувватлари йиғиндиси. 
25.
Трансформатордаги 
исрофлар. 
/Losses 
of 
transformer. 
Потери 
трансформатора/. Трансформаторнинг тур-лича иш холатларида магнит 
системаси чулғамлари ва бошқа қисмларида исроф бўлувчи актив қувват. 
26.
Трансформаторнинг салт ишлашдаги исрофлар. /No-load power losses of 
transformer. Потери холостого хода трансформатора/. Трансформатор-нинг 
номинал кучланиш ва номинал давр тезлик билан салт ишлаш холатида 
исроф булувчи қувват. 
27.
Трансформаторнинг магнит исрофлари. /Magnetic losses of transformer. 
Магнитнўе потери трансфор-матора/. Трансформаторнинг номинал 
кучланиш ва номинал давр тезлик билан салт ишлаш холатида магнит 
системасида исроф бўлувчи қувват. 
28.
Трансформатор чулғамлари жуфтлигининг қисқа туташуви исрофи. /Short 
curcuit powerlosses of pair winding of transformer. Потери короткого 
замўкания парў обмоток трансформатора/. Трансформатор чулғамлари 
жуфтлигида биринчи чулғам манбага уланган, иккинчиси қисқа 
туташтирилган ва бошқа чулғамлари очиқ бўлганда биринчи чулғамда 
номинал ток оқиши холатига тўғри келувчи қувват.

---

165 
29.
Трансформаторнинг умумий исрофлари. /Summary losses of transformer. 
Суммарнўе потери транс-форматора/. Трансформаторнинг салт ишлаш ва 
қисқа туташув исрофларининг йиғиндиси. 
30.
Трансформаторнинг номинал кўрсаткичлари. /Rated data of transformer. 
Номинальнўе даннўе транс-форматора/. Трансформаторнинг норматив хуж-
жатларида тайёрловчи томонидан кўрсатилиб, белгиланган шароитларда 
ишлашини таъминловчи ва уни тайёрлаш, синаш ҳамда ундан фойдаланиш 
шароитларини аниқлаш учун асосий ҳисобланувчи параметрлари. 
31.
Автотрансформаторнинг номинал қуввати. /Rated power of autotransformer. 
Номинальная моҳность автотрансформатора/. Автотрансформаторнинг уму-
мий қисмга эга бўлган чўлғамларининг номинал қуввати. 
32.
Автотрансформаторнинг 
афзаллик 
коэффициенти. 
/Autotransformer 
utilizatiwn 
factor. 
Коэффициент 
вўгодности 
автотрансформатора/. 
Автотрансформа-торнинг типик қуввати, унинг номинал қувватига нисбатан 
неча баробар кичик эканлигини кўрсатувчи коэффициент. 
33.
Трансформатор чулғамининг номинал қуввати. /Transformer winding rating. 
Номинальная моҳность обмотки трансформатора/. Трансформаторнинг асо-
сий шахобчасининг уни ўрнатилиш ўрни ва сови-тувчи муҳитнинг номинал 
шароитларида номинал давр тезлик ва чулғамнинг номинал кучланишида 
тайёрловчи томонидан кафолатланиб паспорт жадвалида номинал шароит 
учун кўрсатилган тўла қувват қиймати. 
34.
Трансформатор чулғамининг номинал кучланиши. /Rated voltage of 
transformer winding. Номинальное напряжение обмотки трансформатора/. 
Трансфор-маторнинг паспорт жадвалчасида кўрсатилиб, салт ишлаш 
холатида чулғам билан боғланган қисқичлари орасидаги кучланиш. 
35.
Трансформатор чулғамининг номинал токи. /Rated current. Номинальнўй ток 
обмотка трансформатора/. Трансформатор чулғамининг номинал қуввати, 
номинал кучланиши ва фазалар сонини ҳисобга олувчи коэффициент билан 
белгиланувчи ток. 
36.
Трансформатор чулғамининг ҳисобий температураси. /Rated temperature of 
transformer winding/.

---

166