|
Mavzu 12-13. O‘zbekiston va jahon hamjamiyati. 4 soat.
Reja:
1.Mustaqil O’zbekistonning BMTga qabul qilinishi va jahon hamjamiyatidagi o‘ziga xos o‘mi
2.O’zbekiston va Rossiya munosabatlari taraqqiyotining yangi bosqichi
3.O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligidagi o‘mi va mavqeyining oshib borishi 1. O’zbekiston va Shanxay Hamkorlik Tashkiloti
2.O‘zbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan qardoshlik munosabatlarining yanada rivojlanishi
Mustaqil O’zbekistonning BMTga qabui qilinishi va jahon hamjamiyatidagi o‘ziga xos o‘rni
Tariximizning ana shu o‘tgan davrini aniqrog‘i 16 yillik musta-qil taraqqiyotimiz sarhisob qilinar ekan, tashqi siyosat va diploma-tik xizmatni shakllantirish borasida amalga oshirilgan keng ko‘Iamli ishlami ham alohida qayd qilish lozim.
Ta'kidlash joizki, mustaqillik davrigacha respublika Tashqi ishlar vazirlgi apparatida bor yo‘g‘i 10-15 nafar xodim bo‘lib, ular nomiga-gina vazifasi hisoblangan ishlar, ya’ni protokol majburiyatlari va turli tadbirlar, asosan chet ellik mehmonlami qabul qilish bilan shug‘ullanardi, xolos. o’sha davrda tashqi ishlar vaziri lavozimida ishlagan bir amaldor ayni paytda kommunal sohasini ham boshqarganining o‘ziyoq bu masalaga qanday yuzaki qaralganini ko‘rsatib turibdi.
Istiqlolning birinchi kunlaridan boshlab o‘ta muhim tashqi siyo-siy masalalami hal qilishga, davlatlararo siyosiy va iqtisodiy muno-sabatlar sohasida eng maqbul yo’llami topishga to‘g‘ri keldi.
G‘oyat qisqa fursatda bu sohada Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar qo‘mitasi, keyinchalik esa, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi va boshqa qator davlat boshqamv organlari tuzildi, diplomatik kadrlami tayyorlash va qayta tayyorlash tizimi yaratildi.
Mustaqillikka qadar yurtimizda birorta ham xorijiy davlat elchixonasi yo‘q edi. Hozirgi vaqtda chet ellarda mamlakatimizning 48 ta diplomatik vakolatxonasi bor. O’zbekistonda esa 86 ta elchixona va savdo vakolatxonasi akkreditatsiya qilingan.
Mamlakatimizning qulay geosiyosiy o‘mi, uning birinchi nav-batda o‘z miliiy manfaatlarini inobatga olgan holda olib borayotgan, har tomonlama chuqur o‘ylangan, mustaqil va izchil tashqi siyosati davlatimizning jahon hamjamiyati tomonidan e’tirof etilishi, xalqaro maydonda obro'-eTiborining ortib borishini ta’minladi.
Keyingi davrlarda o‘ziga obro‘ topmoqchi bo’lgan «ko‘p vek-torlik siyosati» olib borish degan turli qarash va yondashuvlar ha-
qida chiqishlar bo‘lmoqda. Bugungi kunda mamlakatimiz olib bo-rayotgan tashqi siyosatning tag-tomirida hech kimga sir bo‘lmagan bir sir turibdi-O’zbekiston manfaati va yana bir bor O’zbekiston manfaati. Bizning bu sohadagi barcha qadam va harakatlarimiz faqat ana shu ezgu maqsadni amalga oshirishga qaratilgan, desam, ayni haqiqat bo‘ladi.
Hozirgi kunda O’zbekiston BMT, Islom Konferensiyasi tashkiloti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi kabi nufuzli xalqaro tashkilotllar va qator ixtisoslashgan xalqaro tuzilmalar ishida faol ishtirok etib, mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash, Markaziy Osiyoda yadro qurolidan holi hudud barpo etish, narkotik moddalaming noqonuniy aylanishi bilan bog’iiq, shuningdek, xalqaro hamjamiyat oldida turgan boshqa dolzarb muammolami hal etish ishiga salmoqli hissa qo‘shmoqda.
* * *
Jahon amaliyotidan ma’lumki, har bir mustaqil davlat, ayniq-sa, mustaqil taraqqiyot yoTiga kirgan mamlakatlar, hech qachon o‘z qobig‘iga o‘ralib rivojlanmagan. Aksincha, mustaqil rivojlanish yoTini tanlashi bilanoq jahon hamjamiyatiga qo‘shilish orqali o‘z taqdirini belgilagan. Shuning uchun ham O’zbekiston mustaqil davlat maqomiga ega bo’lgach jahon hamjamiyatiga qo‘shilish yoTini tutdi. Bu borada mamlakatda olib borilgan amaliy ishlami tasavvur qilishdan oldin XXI asr arafasidagi ijtimoiy-siyosiy jarayon va xalqaro vaziyatga qisqagina nazar tashlash lozim.
Ma’lumki, ilgari jahonda ikki qarama-qarshi sistema-SSSR va AQSH yetakchi bo’lgan g‘oyaviy jihatdan qarama-qarshi ikki tizim, ikki blok mavjud edi. Dunyoning xavfsizlik tizimi ham xuddi shu ikki blokning o‘zaro muxoliflik muvozanatiga asoslangan edi.
1991-yilda Sovet Ittifoqi tarqalib ketgach, yangi-g‘oyat mu-rakkab va qaltis bir davr yuzaga keldi. Uning asosiy belgilari quyidagilardan iborat edi.
Birinchidan, davlatlararo munosabatlar tizimidagi muvozanat buzildi. Jahonda siyosiy-iqtisodiy boTinish ro‘y berdi. Kuchlar mar-kazi ilgari ikki joyda bo’lsa, endilikda o‘z taqdirini o‘zi belgilash orqali ichki imkoniyatlami ishga solish, har kim o‘z aravasini o‘zi tortish zamrati tug‘ildi.
Ikkinchidan, jahonda mulkiy tengsizlik kuchaydi. Ya’ni sa-noati rivojlangan mamlakatlar bilan rivojlanayotgan mamlakatlar o‘rtasidagi tafovut va ziddiyatlar kuchaya boshladi.
Bu holat jahon resurslarini taqsimlashda yaqqol ko‘rinadi. Ya’ni, tabiat resurslari aslida rivojlanayotgan mamlakatlaming asosiy boy-ligi hisoblanadi. Lekin sanoati yuksak rivojlangan mamlakatlar bu bayliklami nazorat qilishni o‘z qo‘llariga olishga intila boshladilar.
Uchinchidan, dunyoda insonning biologik tur sifatida yasha-shiga bevosita xavf-xatar mavjud bo‘lib qoldi. Ya’ni yalpi yadro umshi xavfi ancha kamaygan bo‘lsa ham, ekologik tanglik xav-fi, biogenetik buzilishlar tahdidi hamon tahlikali holatda saqlanib qolmoqda edi.
To‘rtinchidan, jahon miqyosidagi umumiy taraqqiyot odamlar dunyoqarashining o‘zgarishi, kommunikatsiyalar yuksalishi, xalqa-ro munosabatlaming rivojlanishi va uning odamzod hayotiga ta'siri sezildi. Davlatlar va xalqlar o‘rtasida o‘zaro birlashishga intilishni kuchaytirgan, ayni vaqtda milliy xususiyatlar, an'analar va ma’naviy merosni saqlab qolish orqali mustaqil siyosiy tamoyillami ishlab chiqish zarar bo‘ldi.
Turli davlatlararo va hukumatga daxli bo’lmagan xalqaro tashki-lotllaming ahamiyati oshib, dunyo yangi tizimga o‘tishi davrida ularning faoliyatini qayta qurish va isloh etish ehtiyoji tug‘ildi.
Bu o‘z navbatida nega shunday qilish kerak, degan haqli savolni tug‘diradi. Buning javobi oddiy: ko‘pchilik xalqaro tashkilotllaming faoliyatlari asosan davlatlaming o‘zaro murosasini ta'minlashga qa-ratilgan edi, xolos.
Bugungi ahvol xalqaro tashkilotllardan eng yirik muammolarga ahamiyat berishni, jarayonlar ichiga kirib borishni, ta’sir doirasini kengaytirishni, hech bo’lmaganda, hammaga barobar odilona va xo-lisona munosabatda bo’lishni talab etadi.
Beshinchidan, rivojlanishning hozirgi bosqichida har qanday mamlakatning nufuzi, awalo, uning eng yangi texnologiyalami qa-bul qilish va foydalanish qobiliyatiga qarab belgilanadigan bo’ldi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, xulosa qilinsa, O’zbekistondagi o‘tish davri boshqa yosh mustaqil mamlakatlarga nisbatan samara-liroq bo’ldi. Natijada O’zbekiston jahon iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy jarayonlariga tezroq kirib bordi va o‘z salohiyatini aniq-ravshan ko‘rsata oldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
