Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “Umumiy tarix” kafedrasi

XIX asrning o'rtalarida Italiyani birlashtirishuchun kurash
Italiyada 1848-1849 yillardagi inqilobning bosh vazifasi Germaniyadagi kabi 
siyosiy jihatdan tarqoq bo'lgan Italiya davlatlarini ajnabiylar hukmronligidan ozod 
qilish va ularni yagona milliy davlatga birlashtirish edi. Biroq, inqilob bu vazifani 
bajara olmadi. Pemontqiroli Karl Albert Lombardiya va Venetsiya viloyatlarini ozod 
etib, Pemont boshchiligida Shimoliy Italiyani birlashtirish maqsadida 1848 yilning 
mart-avgusti davomida Avstriyaga qarshi olib borgan birinchi va 1840 yilning 
martidagi ikkinchi urushi muvaffaqiyatsiz tugadi.1848-1849 yillardagi inqilob 
saboqlarini tanqidiy tahlil qilish jarayonida demokratlar va mo’tadillar o'rtasida 

---

102 
milliy ozodlik va mamlakatni birlashtirish uchun kurash usullari haqida, unda 
cherkov, monarxiya va xalq ommasining o'rni to'g'risida, milliy va ijtimoiy 
vazifalarning o'zaro munosabati haqida qizg'in munozaralar bordi. J.Madzini 
qo'zg'olonlar asosida yangi inqilobni keltirib chiqarishga harakat qildi. 
J.Madzinining ishtirokida 1853 yil Milanda ko'tarilgan qo'zg'olon, 1857 yil esa, 
Madzini 
boshchiligida 
Sitsiliyaga 
yuborilgan 
qurolli 
ekspeditsiya 
ham 
muvaffaqqiyatsiz bo'ldi. Shundan so'ng Madzini Italiyada endi paydo bo'lgan 
ishchilar harakatidan demokratiya va milliy mustaqillik uchun kurashda 
foydalanishga harakat qildi. Demokratlarning bir qismi "Madzinidan voz kechib, 
Italiyadagi inqilobning istiqbollari va imkoniyatlarini turlicha tahlil qilib,anarxizm 
va federalizmni yoqladilar. J.Garbaldi va boshqa bir guruh demokratlar 
J.Madzinining tarafdorlaridan farqli holda milliy mustaqillik va mamlakatni 
birlashtirish uchun demokratlarning liberal doiralar va Savoyi sulolasi bilan 
jips ittifoqchiligi zarur, degan xulosaga keldilar. 1857 yilda Garibaldi 
Pemont liberallarining tashabbusi bilan tashkil qitingan "Milliy jamiyat" ning 
vitse-prezidenti 
qilib 
tayinlandi.Benzo 
Kamillo 
Kavurning 
Italiyani 
birlashtirishdagi xizmatlari 
XIX asrning o'rtalarida Italiyada liberalizmning asosiy markazi Pemont bo'lib qoldi. 
Qirol Viktor Emmanuil ommaviy inqilobiy harakatlarning takrorlanish 
ehtimolidan tashvishga tushib liberallar bilan hamkorlik qildi.1852-1861 yillarda 
Pemontning premer-ministri graf Benzo Kamillo Kavur liberal doiralarning 
mashhur vakili edi. Ajoyib siyosatchi va parlament kelishuvlarining 
tashabbuskori bo'lgan Kavur qirolga turli reaktsion kuchlarning bosimi va ta'sirini 
neytrallashga muvaffaq bo'ldi. Boshqa arboblardan farqli ravishda Kavur Italiya, 
vatanparvarlari oldida turli asosiy maqsadga erishish ya'ni, Italiyani birlashtirish 
uchun mamlakatga kuchli iqtisodiy rivojlanish zarur ekanligini tushunib yetdi. 50-
yillarda Pemontda temir yo'llar, irrigatsiya kanallari, ko'priklar qurilishi jadal 
bordi. Natijada savdo floti, qishloq xojaligi, to'qimachilik sanoatining rivoji uchun 
qulay sharoitlar yaratilib, Pemontning tashqi savdosi ancha kengaydi.Kavur 
Savoyya sulolasining manfaatlarini milliy ozodlik kurashi va Italiyani 
birlashtirish vazifasi bilan muvofiqlashtirishga harakat qildi. Tashqi siyosat bobida 
Kavur Avstriyaga qarshi kurashish uchun buyuk davlatlarning yordamidan 
foydalanishga intildi. Shu maqsadda Pemontning 15 ming kishilik harbiy korpusi 
1853-1856 yillardagi Qrim urushi davomida Rossiyaga qarshi Angliya,Fransiya va 
Turkiya tomonidan turib urush qildi. Shu davrdan Pemontning Fransiya bilan 
yaqinlashishi davri boshlandi. 1858 yilning iyulida Plomber shahrida Lui Napoleon 
III va Kavurning maxfiy uchrashuvi uyushtirildi. Napoleon III kelgusida 
Pemontning Fransiya bilan birgalikda Avstriyaga qarshi urushda qatnashishga 
rozilik bildirib, Italiyaning shimoliy qismini Pemont boshchiligida birlashtirish va 
butun Italiya hududida papa boshchiligida Italiya konfederatsiyasini tuzish harakatini 
qo'llab-quvvatlashini ma'lum qildi. Shunday iltifot uchun Kavur Napoleon III ga 
Italiyaning Fransiyaga chegaradosh bo'lgan Nitstsa va Savoyya viloyatlarini (bu 
viloyatlarning aholisi asosan fransuzlardan iborat edi) tuhfa qilishga va'da berdi. 
Fransiyaimperatori O'rta Yer dengizi havzasida markazlashgan yagona Italiya 
davlatini tashkil topishi uchun emas balki Italiya hisobidan Fransiya hududini 
kerigaytirish va Italiyada Avstriyaning mavqeini oshirish maqsadida Avstriyaga 
qarshi urushda Pemont bilan ittifoqchilik qildi.