Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “Umumiy tarix” kafedrasi

XX asr boshlarida Hindistonning ijtimoiy-iqtisodiyahvoli
XX asr boshida Hindistonda kapitalizm yanada o'sdi. 1910 yilda 
kanop-tola fabrikalari ikki barobar ko'paydi. Paxta xom-ashyosidan surp mato 
ishlab chiqish o'sdi. Korxonalar soni 215 taga ishchilar soni 1 mlnga yetdi. 
Yangi ijtimoiy qatlam bo'lgan bu sinfning soni ko'payib bordi. Inglizlar 
Hindistonni boshqarishni agentliklar va banklar qo'liga topshirib qo'ygan edi. 
Agentliklar ingliz kapitalini Hindistonga joylashtirish uchun dallollik qilar 
edilar. Shunday yo'l bilan mustamlakachilar barcha tarmoqlarni, masalan, 
ko'mir havzalari, kanop sanoati, choy plantatsiyalari, transport, savdo, sug'urta 
jamiyatlarini o'z qo'llariga oldilar va bu bilan butun Hindistonda ishlab chiqarish, 
iqtisodiyot ustidan nazorat o'rnatdilar.Angliyaning sharqda mustamlakalar 
orasida eng rivojlangani Hindiston edi. Shu sababli bu yerda Angliya kapitali 
tez o'sib bordi. Ular 1893-1907 yillarda temir yo'l 53%, xususiy kompaniyalarda 
23, banklarda 95 foizga oshdi. 1905 yilda Hindistonda 165 ta chet el 
aksionerlik kompaniyalari mavjud bo'lib, ular mamlakatni taladilar, xalqning 
ahvoli og'irlashdi. 1896-1906 yilda 10 mln odam ochlikdan o'ldi. 1904 yilda 1 
mln odam vabodan qirildi. 1899-1900 yilda markaziy viloyatlarda dehqonlar 
qo'zg'oloni bo'lib o'tdi. Inglizlar bu qo'zg'olonni kuch bilan bostirdilar. O'z 
manfaatlari uchun yangi-yangi qonunlar chiqardilar.1901 yil Kerzonning «Kon 
qonunlari» e'lon qilindi. Unga muvofiq 20 fut chuqurlikdagi yer osti boyliklari 
Angliyaniki deb e'lon qilindi. Bu hind mulkini talon-taroj qilish edi. Soliq tizimi 
murakkablashdi. 44 funt sterling yig'imlarining 37 oylik va nafaqalarga va 
politsiya uchun sarflandi. 1905 yil Kerzon universitetlariga kirish haqini 2 
barobar oshirdi, ulardagi huquqshunoslik fakultetlari «yopib» qo'yildi. Xalqchil, 
demokratik, mustaqillik, vatanparvarlik ruhidagi talabalarga oliy o'quv yurt 
eshiklari yopildi. Bu qonun irqchilik va milliy kamsitish ruhi bilan sug'orilgan 
bo'lib, u xalq nafratini oshirdi.Mustamlakachilikda milliy ozodlik harakatini bo'lib 
tashlash maqsadida, Hindiston hududini parchalab yuborish siyosatini tutdilar. 
1905 yili Bengaliya ikkiga bo'lib tashlandi, chunki bu o'lka mustaqillik 
markazlaridan biri edi, kalkuttaliklardan 100 ming kishi namoyishga chiqdi. Ular 
«Bande 
mataram» 
(Salom 
senga 
Vatanim-onam) 
qo'shig'ini 
aytib 
bordilar.Norozilikning yana bir ko'rinishi xorij mollaridan yuz o'girish-baykot qilish 
bo'ldi, bundan ingliz kompaniyalari katta zarar ko'rdi.