Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “Umumiy tarix” kafedrasi

Electron ta’lim resurslari 
1.
www.ZiyoNet.uz 
2.
www.edu.uz 
3.
www.Yandex.ru 
4.
www.Wikipediya.ru 
5.
www.Google.ru 
5-MAVZU: Ikkinchi imperiya davrida Fransiya.1871-1914 yillarda Fransiya 
Reja:
1.
Ikkinchi imperiyaning ijtimoiy mohiyati. 
2.
Ikkinchi imperiya davrida iqtisodiy taraqqiyot. 
3.
Imperiyaning ichki va tashqi siyosati. 
4.
Ijtimoiy-siyosiy harakatlar va imperiyaning inqirozi. 
Tayanch tushunchalar: 
Quyi palata. Qonun chiqaruvchi korpus. Fransuz banki. Yer krediti banki. 
Partsell xo'jaligi. Parijdagi butunjahon ko'rgazmasi. Napoleon III ning "Jamoatchilik 
ishlari". Qrim urushi va Franlsiyaning xalqaro mavqei. Fransiya-Avstriya-Italiya 
urushi. Angliya bilan tuzilgan savdo shartnomasi. Liberal islohotlar. Fransiya-
Rossiya munosabatlari. Meksikaga qilingan "Salib yurishi". "Politsiya 
sotsializmi". "Marianna jamiyati". Blankichilar partiyasi. Le Shapele qonuni. 
Imperiyaning inqirozi. 
Ikkinchi imperiyaning ijtimoiy mohiyati
1851 va 1852 yillardagi ikkita davlat to'ntaruvi natijasida Fransiyada 
burjuaziyaning favqulodda hukumronligiga asoslangan Napoleon III boshchiligida 
ikkinchi imperiya tashkil topdi. Bu ochiqdan-ochiq harbiy -burjuaziya diktaturasi 
edi.Fransiyada Bonapartlar hukumronligi o'rnatilishi birinchi marta XVIII asr 
fransuzburjua inqilobidan so'ng mamlakatda xalq ommasi va burjuaziyaning 
o'zaro ko'rashi natijasida zaiflashgari, inqilobdan ortiqcha tashvishga tushgan 

---

59 
burjuazivaning mustahkam hokimiyatga bo'lgan zaruriyati va dehqonlarning 
qo'llab-quvvatlashi natijasida Napoleon 1 hokimiyatga kelishi bilan yuz bergan 
edi.Shundan so'ng bo'lib o'tgan tiklanish davriga qaramasdan Fransiyaning 
mustamlakalardan mahrum bo'lishi va Angliya tomonidan raqobatning kuchayishi 
uning taraqqiyotini to'xtatib qo'ydi. Ammo XVIII asr fransuz burjua inqilobining 
ahamiyati shu qadar buyuk ediki, u juda qisqa vaqt ichida mamlakatni Yevropa 
qit'asidagi ilg'or mamlakatlar qatoriga olib chiqdi va shuning uchun ham 
Fransiyada kapitalizmning ziddiyatlari boshqa mamlakatlarga qaraganda kuchliroq 
namoyon bo'ldi. 1848 yil iyun voqealarida ushbu vaziyat yaqqol ko'zga tashlanadi. 
1848 yil inqilobi mag’lubiyatga uchragandan so'ng fransuz burjuaziyasi o'zining 
hukmronligini saqlab qolish uchun davlat mashinasini yangidan kuchaytirishga 
harakat qilib, juda ayyor va shu bilan birga katta ta'sirga ega bo'lgan Napoleon III 
nomzodini ko'tarib chiqdilar. Napoleon Bonapart davridagi kabi dehqonlar yana 
ushbu nomzodni qo'lladilar. Napoleon I ning jiyani Lui Napoleon III nomi bilan 
Fransiya taxtiga o'tirdi.Napoleon III burjuaziya hukumronligini ta'minlagan holda, 
uning har qanday talab va istaklarini bajarishga harakat qildi. O'z navbatida 
burjuaziyaning yuqori doiralari- bankirlar, sudxo’rlar, yirik yer egalari, sanoat 
burjuaziyasi 
Napoleon 
III 
ning 
asosiy 
tayanchlari 
edi.Kapitalning 
kontsentratsiyalanish jarayoni juda tez borib, XIX asrninig 60- yillarida bankir 
Rotshild va zavodchi Shneyder kabi arximillionerlar paydo bo'ldi. Ular 
Fransiyaboyliklarining aksariyat qismini o'z qo'llarida jamlab olgan edilar. Krezo 
shahrida Shneyderning butun Fransiyadagi eng yirik to'p ishlab chiqaruvchi va 
temir quyuvchi zavodlari mavjud edi. Napoleon I I I davrida Shneyder Qonun 
chiqaruvchi korpus deb ataluvchi Quyi palataning raisi edi. Xuddi shunday, yirik 
bankirlar Fuid va Rotshildlar ham juda katta tasirga ega edilar.Napoleon III va uning 
davlat apparati yirik bankirlar, temir yo'l egalari va sanoat qirollariga tobe edi. 
Imperator muhim davlat lavozimlariga Fransiyaning boshqarish organlariga 
ministrlar, senatorlar, davlat kengashi a'zolari, merlar, kommuna, 
kengashlarining raislarini va boshqa davlat arboblarini tayinlar edi. 1852 yil 
konstitutsiyasiga muvofiq quyi palata umumiy saylov asosida saylanardi. Quyi 
palata -Qonun chiqaruvchi korpusning mavjudligi ikkinchi imperiya davrida 
parlament tizimining borligiga asos bo'la olmaydi. U Napoleon III ga bo'ysunuvchi 
va hech qanday qonun chiqaruvchi tashabbusga ega bo'lmagan oddiy palata edi. 
Barcha deputatlar va deputatlikka nomzodlardan imperiyaga sodiqlik to'g'risida 
qasamyod talab qilinar edi. 1848-1849 yillardagi Fransiyadagi inqilobiy 
voqealardan vahimaga tushgan burjuaziya Napoleon III davrida politsiya-byurokratik 
va harbiy apparatni kengaytirdi. Fransuz armiyasi tarkibidagi askarlar va zobitlarning 
soni 400 ming kishiga, ma'muriy apparatdagi amaldorlarning soni esa 500 ming 
kishiga yetdi. Napoleon III nafaqat armiya va politsiyaning, balki 40ming kishilik 
katolik ruhoniylar va 50 ming kishidan iborat monarxiyachilarning kuchiga ham 
tayandi.