52
Ammo, tezda ingliz floti Misr sohillariga yetib kelib, fransuz kemalarini yondirib
yubordi. Napoleon qo'shinlari Fransiyadan ajratib qo'yilib,
halokatga mahkum
etildi. Suriyaga qilingan hujum arablar bilan turk qo'sinlarining qattiq qarshiligiga
duch keldi. Shu paytning o'zida Suvorov qo'mondonligidagi rus armiyasi Shimoliy
Italiyada fransuz qo'shinlarini mag'lubiyatga uchratdi. Napoleon Bonapart o'z
armiyasini tashlab, poytaxt Parijga shoshildi u hokimiyat uchun kurashda asosiy
da'vogarlardan biri edi. Napoleon Fransiyaga qaytgan paytda mamlakatda vaziyat
og'ir edi. Direktoriya o'z obro'sini yo'qotib, ko'pchilik Napoleon Bonapart
shaxsida o'z najotkorini izlayotgan edi. U armiya va xalq o'rtasida katta obro'ga
ega edi.Napoleon Fransiyaga qaytib kelgach, oradan bir oy o'tar-o'tmas, 1799
yilning 9 noyabrida Direktoriya a'zolarining iste'fo berishlariga erishdi. Ertasi kuni
o'z ukasi, deputat Lyusen Bonapart yordamida sadoqatli qo'shinlar bilan qonun
chiqaruvchi korpusini qurshab oldi. Deputatlarga
hokimiyatni Napoleon
boshchilidagi uch konsulga topshirish to'g'risidagi talab taqdim etildi. Tez orada
yangi Konstitutsiya loyihasi ishlab chiqildi va konsullar ichida Napoleon keng
vakolatlarga ega bo'lib, u 10 yillik muddat davomida shu lavozimni egallab turishi
kerak edi.Konstitutsiya va Napoleonning birinchi konsullikka tayinlanishi
umumxalq ovoziga qo'yildi va deyarli ko'pchilik, ya'ni 3,5 mln. kishi uni yoqlab
ovoz berdi.Konsullik davrida davlat tizimi ancha mustahkamlandi,
harbiy
diktatura siyosati davom ettirildi.1804 yilda Senat Napoleon Bonapartni Napoleon
1 nomi bilan Fransiya imperatori deb e'lon qildi. Mamlakatda monarxiya tuzumi
qaytadan tiklandi. Biroq mazkur monarxiya feodallar, dvoryanlar, ruhoniylar
manfaatini emas, balki yangidan rivojlanib kelayotgano'rta tabaqalar,
bankirlar,
zodagonlar, armiya va amaldorlarga tayanuvchi hariy-byurokratik monarxiya edi.
Mulk, oila, savdo to'g'risidagi qonunlarning majmualari, jinoyat kodeksi tuzib
chiqildi. "Napoleon kodeksi" deb nom olgan "Fuqarolar kodeksi" ularning eng
muhimi edi. Har qanday miqdordagi xususiy mulkka ega bo'lish huquqini
mustahkamlab berish bu kodeksning asosiy vazifasi bo'ldi. Xususiy mulkka
ozgina bo'lsa ham, tajovuz qiluvchilargajuda qattiq jazojoriy qilindi.Napoleon
tezda yangi armiya tashkil qilib, yashirin ravishda Alp orqali Italiyaga yurish qildi
va 1800 yil 14 iyunda Avstriya qo'shinlarini tor-mor etdi.
General Mero
qo'mondonligidagi fransuz armiyasi shu yili 3-noyabrda Bavariya va Avstriya
qo'shinlarini tor-mor etdi. 1801 yil 9 fevralda Avstriya-Fransiya o'rtasida Lyunevil
shahrida shartnoma imzolandi. Unga ko'ra Reynning so'l qirg'og'i va Belgiya
Fransiyaga qo'shib olindi. Italiyada Bonapart Fransiyaga tobe bo'lgan qo'g'irchoq
Italiya respublikasini tuzdi.Angliya va Rossiya o'rtasidagi ziddiyatlardan xabar
topgan Bonapart Pavel I bilan ittifoq tuzish to'g'risida muzokaralar boshladi.
Bonapart Turkiyani bo'Iib olishini va Angliyaga qarshi Hindistonga yurish qilishni
taklif qildi. Hatto rus imperatorining buyrug'i bilan kazaklardan iborat harbiy
otryad Hindistondan inglizlarni haydash uchun O'rta Osiyoga yurish qildi.Bir
vaqtda Pavel 1
Prussiya,Daniya va Shveisiya bilan Angliyaga qarshi qaratilgan
"Qurolli betaraflik ligasi"ni tuzish haqida bitim imzolandi.Angliya bilan savdo
aloqalarining to'xtatilishi dvoryanlar va gvardiyaning noroziligiga sabab bo'ldi.
Natijada 1801 yil 12 martda Pavel I fitnachilar tomonidan o'ldirildi. Taxtga uning
o'g'li Aleksandr o'tirdi.1801-yil 14-martda Aleksandr Angliya bilan diplomatik
munosabatlarni tiklab,O'rta Osiyoga jo'natilgan kazak otryadini ortga qaytardi.
1801-yil oktabrda Fransiya bilan Rossiya o'rtasida sulh shartnomasi
imzolandi.Shu bilan birga bu ikki davlat Germaniya va Italiya davlatlarining
53
taqdiriga daxli maxfiy bitim ham imzoladllar.Yakkalanib qolgan Angliya 1802-yil
27-martda Fransiya bilan sulh shartnomasi imzolashga majbur bo'ldi.Unga ko'ra
Angliya qo'shinlari Misr
va Maltadan chiqariladigan,Yevropada mavjud tartibni
saqlab qolish majburiyatini olgan edi, Fransiya esa Angliya bilan savdo
shartnomasini tuzadigan bo'ldi.Ammo, Amen sulh shartnomasidan har ikki davlat
nafasni
rosllab
olish
uchun
foydalandi,undagi
shartlarni
amalda
bajarmadilar.Bonapart qo'shni davlatlar hududini bosib olish siyosatini davom
etlirdi.1803 yil Fransiya bilan Angliya o'rtasida urush boshlandi. Ispaniya
Fransiyaga ittifoqchilik qildi. Napoleon fransuz va ispan
flotlarini yordami bilan
Angliya qirqoqlariga30 ming kishilik korpusni desant qilib tushirishni
rejalashtirdi. Buning uchun 1,5 mingdanko'proq kemalar tayyorlandi. Bulonda
Angliyaga quruqlikdan hujum qilish uchun kata harbiy lager tuzildi. Bonapart
avval Angliyani tor-mor qilib, uni mustamlakalarini egallashiva keyin Italiya va
Germaniyani zabt elishni rejalashtirgan edi. 1803 yil fevralida N.Bonapartga
uyushtirilayotgan suiqasd fosh qilingach, Napoleono'zining hokimiyatini nasldan-
naslga meros o'tadigan deb, o'zini esa Fransiya imperatorideb e'lon qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
