Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Davlat funktsiyasining tushunchasi va turlari.
Davlatning funktsiyasi - uning oldida to’rgan vazifalarini amalga oshirishga qaratilgan 
davlat foliyatining asosiy yunalishi bo’lib, davlatni mohiyati va ishtimoiy belgilarini, jamiyatni 
boshqarish uchun davlatni maqsad va vazifalarni amalga oshirish usul va shakllaridir.
Bu 
tarifdan quyidagi davlat funktsiyasining belgilari kelib chiqadi.
1.Davlatning vazifasi ya'niy iqtisodiy, madaniy, siyosiy va boshqalar u amalga oshiradigan asosiy 
yo’lni belgilaydi, barcha faoliyatini shu vazifalarni bajarishga qaratiladi. Shuning uchun davlatning 
funktsiyalari uning vazifalaridan kelib chiqadi.
2.Davlat funktsiyasida –uning mohiyati nomoyon bo’ladi. Funktsiya orqali davlat mohiyati, 
uning jamiyati bilan munosabatlari ko’rinadi.
3.Davlat vazifalarini amalga oshirish uchun funktsiya orqali jamiyat boshqarilib, u amaliy 
ahamiyatga ega bo’ladi.
4.Davlatning vazifa va funktsiyalari jamiyatning iqtisodiy, sinfiy, milliy va madaniy tuzilishi 
bilan belgilanadi.
5.Davlat funktsiyasi orqali har bir tarixiy bosqichida davlat boshqariladi. Davlat funktsiyasi ichki 
va tashqi funktsiyalarga bo’linadi. Ichki funktsiyada -- davlatni ichki vazifalari, tashqi funktsiyada 
esa tashqi vazifalari amalga oshiriladi.

---

31 
6.Davlat funktsiyasiga huquqiy shakllar davlatni huquq ijodgarligi va huquqni ijro etish faoliyati 
kiradi.
7. Davlat funktsiyasi davlatni boshqarishda va majbur qilish usullari orqali amalga oshiriladi.
O’zbekiston davlatining asosiy vazifasi –jamiyatdagi barcha ishtimoiy guruh millat, elat, guruh, 
tabaqalarlaarning manfaatlaarini ifodalab, bozor iqtisodiy siyosatiga utib, demakratik huquqiy davlat 
ko’rishdir. Davlatning ichki sohada asosiy vazifasi iqtisodiy, siyosiy, iqtisodiy va ma'naviy sohada 
turli islohatlar o’tkazib bozor iqtisodini asosini yaratishdir. Tashqi vazifasi esa jaxondagi barcha 
davlatlar bilan aloqa qilib, davlatni tashqi sohasiadgi vazifalarini amalga oshirishdir. Davlat 
funktsiyasi uning ichki sohadagi iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, ma'rifiy, siyosiy va tashqi 
vazifalaridan kelib chiqadi. 
Davlat funktsiyasining turlari. 
Davlat funktsiyasi ichki va tashqi turlarga bo’linadi. Ichki funktsiya qancha kuchli bo’lsa, 
tashqi funktsiya shunchalik kuchli bo’ladi. Davlatning ichki funktsiyasi uning oldida to’rgan muxim 
iqtisodiy ijtimoiy madaniy va siyosiy vazifalarni amalga oshiradi. Iqtisodiy sohada tashabbuskorlik 
va ishbilarmonlik asosida htisodni mustahkamlab bosqichma-bosqich bozor siyosatiga o’tishda 
barcha mulk shaklini huquqiy tengligini ta’minlash va qurhlash. Htisodni markazlashtirmaslik, 
korhona va tashkilotlarning mustahkamligini kengaytirish. Fuqarolarning mehnat qilish, dam olish, 
ishsizlarga oylik berish, ish haqi, pensiyalar va nafaqalarning kafolatlangan eng kam mhdorini joriy 
qilish. Tabiiy boyliklardan keng foydalanish va atrof muhitni himoya qilish kiradi. 
Ijtimoiy va ma’naviy sohada amalga oshiradigan vazifalar-bu barcha insonparvarlik g’oyalariga 
amal qilishlik. Halqning ma’naviy va ahloqiy pokligini qayta tiklash. Halqning milliy madaniyatini 
boyitish, aynhsa davlat tili bo’lgan o’zbek tilini yanada rivojlantirish. Ijtimoiy adolat qoidalarini 
ruyobga chiqarish, aholining eng nochor qatlamlarini ijtimoiy himoya qilish va boshqalar. 
Siyosiy sohada quyidagi vazifalarni amalga oshirish kerak. Halqning milliy hususiyatlarini 
hisobga olib, barcha ijtimoiy guruhlar, millat va elatlarning manfatlariga mos keladigan 
O’zbekistonda drmokratik huquqiy davlat qurish. Qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimyati 
vakolatlarini ajratish asosida milliy davlatchilikni yaratish, qonuniylik va huquqiy tartibotni 
mustahkamlash. Bir mafko’radan voz kechish, turli mafko’ralar bo’lishligi, demokratiyaning zarur 
sharti bo’lgan ko’ppartiyaviylikni rivojlantirish ( vatan taraqqiyoti, sotsial demokratikat”, milliy 
tiklanish, halq demokratik va fidoiylar partiyasi ). Shu vazifalardan O’zbekiston Respublikasining 
ichki funksiyalari kelib chhadi. Iqtisodiy funksiya, madaniy-ma’naviy tarbiyaviy funksiya, turli 
mulk shakllarini qurhlash va mustahkamlsh funksiyasi, moliya nazorat funksiyasi aholiga ijtimoiy 
himoya kursatish funksiyasi, aholini ijtimoiy himoya qilish funksiyasi, tabiatni qurhlash va ekologik 
funksiya, qonuniylik va huquq tartibotini mustahkamlash funksiyasi, fuqarolarning huquq, burch va 
erkinliklarini ta’minlash funksiyasi va davlatni idora etishda halq ommasining ishtiroki va 
oshkoralik funksiyalari. 
O’zbekiston Respublikasining tashqi vazifalariga mamlakatni boshqa davlatning hujumidan 
himoya qilish, tinchlikni mustahkamlash, turli ijtimoiy tuzimdagi davlatlar bilan tinch-totuv 
yashash, davlatni harbiy qudratini mustahkamlash ishlari kiradi. Davlatning shu vazifalaridan tashqi 
funksiyaning tubandagi elementlari kelib chihadi. Turli davlatlar bilan tinch-totuv yashash 
funkfiyasi, horijiy davlatlar bilan hamkorlik qilish funksiyasi, mamlakatni boshqa davlatlar 
hujumidan himoya qilish funksiyasi, qorolli kuchlarni takomillashtirish, davlat chegaralarini 
qo’riqlash va jaxondagi tinchlikni mustahkamlash ishlariga faol qatnashish funksiyalaridan iborat. 
2. Davlat funksiyalarini amalga oshirish shakllari va usullari.