paydo bo'lishida ko'rinadi. Bunda birinchi so'zlarni bayon qilish bilan
6
iboraviy (birikmani) nutq orasidagi oraliq vaqt ham, normal rivojlangan
bolalarga nisbatan uzoqroq bo'ladi.
Aqli zaif bolalarda nutqining rivojlanishni o'ziga xos tomonlari ko'plab
mualliflar
tomonidan
psixologik
aspektda
o'rganilgan
(V.Petrova,
M.Pevzner, I.Karlin, M.Strazulla, S.Borel-Mezonni, Shlezinger, M.Zeeman
va boshqalar).
M.Ye. Xvatsev, D.I. Orlova va V.V. Voronkovalarning ma'lumotlariga
ko'ra, aqlan normal rivojlangan bolalarga nisbatan aqli zaif o'quvchilarda
yozuvning buzilishi ko'proq qayd qilinadi.
F.F. Rau, L.V. Neyman va V.I. Beltyukovlarning ta'riflashicha, "zaif
eshitish deb eshitishning shunday pasayishiga aytiladiki, bunda nutqni idrok
qilishda qiyinchiliklar tug'iladi, biroq maxsus yaratilgan shart sharoitlarda
(ovozni kuchaytirish, gapiruvchining bevosita quloqqa yaqin kelishi, tovush
kuchaytiruvchi asboblarni qo'llash va hokazo) eshitishi yordamida nutqiy
muloqotga kirishish mumkin bo'ladi."
1
BSFda nutq va umumiy motorikaning buzilganligi o'rtasidagi bog'liqlik
artikulatsion motorikadagi murakkab buzilishlar qo'l harakati funksiyalarining
buzilishiga olib kelishida ham namoyon bo'ladi.
Nutq va qo'l harakatlarining bog'liqligi 1928-yilda V.M. Bexterev tomonidan
aniqlangan bo'lib, u qo'l harakatlarining rivojlanishi nutqning rivojlanishiga ta'sir
ko'rsatishini ko'rsatib o'tgan. M.M.Kolsova (1973) tomonidan olib borilgan
tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, bola barmoqlarining harakati markaziy asab
tizimining shakllanishiga ta'sir ko'rsatib, bola nutqining jadal rivojlanishiga
yordam berar ekan.
Respublikamizda rivojlanishida nuqsoni bo`lgan bolalarga ta’lim-tarbiya
berish, ularning nuqsonlarini yo’qotish, oilada nogiron farzandni tarbiyalashning
pedagogik xususiyatlari kabi masalalar S.SH.Aytmetova, L.R.Mo’minova,
I.G.Radisheva,
G’.B.SHoumarov,
D.A.Gordiyenko,
S.G.Kim,
A.Soatov,
1
Рау Ф.Ф., Нейман Л.В., Бельтюков И.И. Использование и развитие слухового восприятия у
глухонемых и тугоухих учащихся. -М., 1961, -с.46.
7
V.S.Raxmonova, A.V.Sosedova, Z.B.Em, G.A.Sodiqova, R.SH.SHomaxmudova,
P.M.Po’latova, D.A.Nurkeldiyeva, M.P.Xamidova, L.SH.Nurmuxamedova,
SH.M.Amirsaidovalarning izlanishlarida tadqiq etilgan. Respublikamizda aqli zaif
bolalarga ta’lim-tarbiya berish, ularning nuqsonlarini yo’qotish, oilada nogiron
farzandni tarbiyalashning pedagogik xususiyatlari kabi masalalar S.SH.Aytmetova,
L.R.Mo’minova, I.G.Radisheva, G’.B.SHoumarov, D.A.Gordiyenko, S.G.Kim,
A.Soatov,
V.S.Raxmonova,
A.V.Sosedova,
Z.B.Em,
G.A.Sodiqova,
R.SH.SHomaxmudova, P.M.Po’latova, D.A.Nurkeldiyeva, M.P.Xamidova,
L.SH.Nurmuxamedova, SH.M.Amirsaidovalarning izlanishlarida tadqiq etilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: