Navoiy davlat pedagogika instituti o



Download 1,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/81
Sana25.09.2021
Hajmi1,21 Mb.
#185468
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   81
Bog'liq
1 курс Узбек адабиёти 2020 21yil uchun МАЖМУА tayyori

Uza turk tangrisi, turk iduq subi yiri ancha timis: “turk bo„dun yo„q bo„lmazun”, tiyin, “bo„dun 
bo„lchun, tiyin”, qangim Iltaris qag„anig„, o„gim Ilbilga qatunig„ Tangri to„pasinta tutup yo„garu 
ko„turmis  arinch.  Qangim  qag„an  yiti  yigirmi  arin  tashiqmis,  tashra  yo„riyur,  tiyin,  ku  asidip 
baliqdaqi tag„iqmis, tag„daqi inmis, tirilip yatmis ar bo„lmis. Tangri kuch bartuk uchun qangim 
qag„an susi bo„ri tag armis, yag„isi qo„ny tag armis, ilgaru, qurig„aru sulap tirmish...‖ (Ktu 9-
12)  –  Tabg‗ach  xoqoniga  dushman  bo‗ldi,  dushman  bo‗lib,  quvilib,  o‗zini  tiklashga  umid  qilib, 
yana taslim bo‗libdi. SHuncha mehnatini, kuchini sarf etganini andisha qilmay, Tabg‗ach xoqoni 
―turk  xalqini  o‗ldirayin,  urug‗ini  qoldirmayin‖,  der  ekan,  uni  yo‗qotib  borayotgan  ekan. 
YUqorida  turk  tangrisi,  turkning  muqaddas  suvi  eri  shunday  degan  ekan:  ―Turk  xalqi  yo‗q 
bo‗lmasin‖, deb ―xalq bo‗lsin‖, deb otam Eltarish xoqonni, onam  Ilbilga xotunni Tangri tepada 
tutib,  yuqori  ko‗targan  ekan.  Otam  xoqon  o‗n  etti  yigiti  bilan  toqqa  chiqib  ketgan,  tashqarida 
yuribdi,  degan  xabarni  eshitib,  shahardagi  toqqa  chiqibdi,  tog‗dagilar  pastga  tushibdi,  yig‗ilib, 
etmish  jangchi  bo‗libdi.  Tangri  kuch  bergani  uchun,  otam  xoqonning  qo‗shini  bo‗riday  ekan, 
dushmani qo‗yday ekan, sharqqa, g‗arbga qo‗shin tortgan ekan... 
Mazkur parchadagi  Tangri so‗zi  ―xudo‖   ma‘nosida qo‗llangani  bois,  turk xalqining asirlikdan 
qutulishi, muvaffaqiyatlari, dushman ustidan g‗olib kelgani Tangriga, ya‘ni xudoga bog‗liq qilib 
qo‗yilgan.  Turk  xalqini  Tangri,  shuningdek,  er-suv  o‗limdan  –  er  ostidan  qutqarib,  yuqoriga  – 
uchinchi qavat olamga ko‗tardi, Eltarish xoqon o‗n etti yigitni butun boshli lashkarga aylantirgan 
ekan,  bu  ham  Tangrining  himoyasi  ostida  bo‗ldi.  Eltarishning  qo‗shinini  bo‗riday  va 
dushmanning  lashkarini  qo‗yday  qilgan  ham  Tangridir.  ―xudo‖  ma‘nosida  qo‗llangan  Tangri 
bilan  ―osmon‖  ma‘nosida  qo‗llangan  tangrini  mualliflar  juda  yaxshi  farqlaganlar  –  ko‗k  so‗zi 
faqat  osmon  ma‘nosidagi  tangri  so‗ziga  nisabatan  qo‗llangan;  ―xudo‖  ma‘nosidagi  Tangri  so‗zi 
oldidan ―ko‗k‖ so‗zi ishlatilmaydi. ―Osmon‖ ma‘nosidagi tangrigina qadimgi turkiy mifologiyada 
ota deb tasavvur qilingan. Muallif Yo‗llig‗ tigin ham. Qolaversa, jamiki turkiy qavmlar ―xudo― va 
‖osmon‖ ma‘nosidagi tangrilarni yaxshi farqlaganlar, balki Tangrining xudoga aylangani haqida 
mif bo‗lgan bo‗lishi mumkin. Zotan, bu bitigtoshlarda ―xudo‖ ma‘nosidagi Tangri  ruhiy ma‘no 
ifodalab, u haqdagi mifologik tasavvur saqlangan, xolos. Tangri haqida mifga ishora qiladigan bir 
dalil  bor.  Bu  –  Irq  bitigining  birinchi  hikoyasidagi  Tinsi  timsolidir.  Tinsi  –  xitoy  podshohining 
unvonidir. Qadimgi  turkiy  qavmlarning tasavvuriga ko‗ra, odam  tushida Tinsini  ko‗rsa, hayotda 
muvaffaqiyatga erishar ekan. 

 
  

Download 1,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish