Navoiy davlat pedagogika instituti Maxsus sirtqi bo'lim fakulteti boshlang'ich ta'lim va sport tarbiyaviy ish ta'im yo'nalishi bitiruvchi kurs talabasi Haqberdiyeva Zamiraning ona tili o'qitish metodikasi fanidan l-sinf ona tili va o'qish darslarida

2.3.  Didaktik  o`yinlardan  foydalanish  jarayonida  qo`llaniladigan 

ko`rgazmali vositalar 

Sinf xonasiga olib kirilgan har qanday, har tomonlama go`zal, bola diqqatini 

o`ziga jalb qila oladigan ko`rgazma har qanday tilsiz bolani ham tilga kiritadi, uni 

o`ylashga  majbur  etadi.  2-sinflarda  qo`lda  tayyorlangan  ko`rgazmali  qurollardan 

foydalanish, 

ayniqsa, 

katta 

ahamiyat 

kasb 

etadi. 

Boshlang`ich 

sinf 

o`qituvchilarining  o`zlari  turli  mavzularda  ko`rgazmali  qurollar  tayyorlashlari 

mumkin. 

Qo`lda  ko`rgazmali  qurollar  yasash  xilma-xildir.  O`quvchilarning  og`zaki 

nutqini  o`stirish  uchun  katta  hajmdagi  rangli  rasmlar,  bukletlar  va  tarqatma 

materiallar  tayyorlanadi.  Shuningdek,  ona  tili,  o`qish,  matematika  darslari  uchun 

turli maketlar va harakatlantiruvchi o`yinchoqlar hozirlashimiz mumkin. 

Kichik  yoshdagi  o`quvchilar  faoliyatini  o`stirish,  fikrlashga  undash  va 

qiziqishlarini  o`stirishda  turli  kartochkalar  muhim  ahamiyatga  ega.  Didaktik 

materiallardan  foydalanish  o`quvchining  darslarga  qiziqishini  orttirib,  bilim 

---

  

 

69 

doirasini kengaytiradi. Ularda hozirjavoblik xususiyatlarini tarbiyalaydi, xotirasini 

mustahkamlab,  o`rganilgan  materialni  uzoq  vaqt  esda  saqlab  qolishga  yordam 

beradi. 

Bolaning  idrok  qilishi  uchun  iloji  bo`lsa  o`sha  narsani  ko`zi  bilan  ko`rib, 

qo`li  bilan  ushlab,  hidi  bo`lsa  hidlab,  imkoni  bo`lsa,  mazasini  totib  ko`rsa,  o`sha 

predmet  va  uning  belgi,  xususiyatlari  o`quvchining  yodidan  ko`tarilmaydi.  Idrok 

qilishning  bu  turlarida  o`quvchining  ko`rish,  hid  bilish,  sezish,  maza-ta`m  bilish 

sezgilari ishtirok etadi. 

Mohir  o`qituvchi  har  bir  darsda  tarqatma  so`zli,  rasmli,  didaktik 

materiallardan,  bo`g`inli,  so`zli,  gapli  kartochkalardan,  harf,  so`zli  kassalardan 

keng foydalanadi. 

2-sinf  o`quvchilarining  nutqini  o`stirish  uchun  didaktik  o`yinlar  o`tkazdim. 

Buning  uchun  rasmli  kartochkalar  tayyorladim.  Bu  kartochkalardan  mavzuga  oid 

topishmoqlar  yozdim,  o`quvchilarga  tarqatib  chiqdim.  O`quvchilar  tez  va  aniq 

javob berdilar. Birinchilardan bo`lib topgan besh o`quvchini rag`batlantirdim. 

Boshlang`ich  sinf  ona  tili  va  o`qish  darslarida  didaktik  o`yinlar  jarayonida 

ko`rsatmalilikni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 

l.  Darsda  o`rganiladigan  mavzularning  aynan  o`ziga  oid  ko`rgazmalarni 

ko`rsatish,  masalan,  qushlar,  hayvonlar,  makiab,  sinf,  shaharlar  va  shunga 

o`xshash bevosita o`zini ko`rish mumkin bo`lgan narsalarni ko`rsatib, o`quvchilar 

bilimini  puxta  bo`lishini  ta`minlaydi.  Ko`rgan  bilganlarini  darsda  eslatish,  ularni 

savol-javoblar orqali o`rganilayotgan mavzu mazmuniga bog`lash mumkin. 

2. O`rganilayotgan mavzu mazmuniga mos bo`lgan turli texnik vositalarning 

modellaridan foydalanish. 

- 

Ayrim  shahar  va  qishloqlar, umuman, ayni  vaqtda  ko`z  bilan  ko`rish 

mumkin narsalarga oid materiallarni o`rganishda rasmlardan foydalanish. 

- 

Turli  xildagi  kartochkalardan  foydalanish  (Masalan,  rasmlar 

tasvirlangan  yoki  turli  xil  meva,  hayvonlar  shaklida  tayyorlangan  bo`lishi 

mumkin). Bu ona tili va o`qish darslarida qo`llaniladigan ko`rgazmalilikning keng 

tarqalgan shakli hisoblanadi. 

---

  

 

70 

Ko`rsatmalilik turlari xilma-xil bo`lib, uni yana davom ettirishimiz mumkin. 

Ko`rgazma  vositalardan  yana  biri  qo`lda  yasalgan  olma  daraxtining  maketidir. 

Daraxtda mevalar osilgan. O`yin jarayonida sinfni uch guruhga bo`lamiz. Har bir 

guruhdan  bittadan  o`quvchi  chiqariladi.  O`quvchilar  mevalardan  uzib,  uning 

orqasidagi  topshiriqni  bajarishi  kerak.  Har  bir  mevalar  orqasida  mavzuga  oid 

so`zlar  berilgan  bo`ladi.  O`quvchilar  shu  so`z  qatnashgan  gap  tuzib,  uni  doskaga 

yozishi  kerak.  O`yin  shu  tariqa  davom  etib,  qaysi  guruh  ko`proq  olma  mevasini 

yig`sa shu guruh g`olib hisoblanadi. 

Ma`lumki,  2-  sinfga  qabul  qilinib,  maktab  ostonasiga  ilk  qadam  qo`ygan 

bolaning  faoliyatida  o`yin  asosiy  o`rinni  egallaydi.  O`yin  ularning  eng  sevimli 

mashg`uloti  bo`lib,  ular  har  qanday  mashg`ulotni  o`yin  bilan  uyg`unlashtirishga 

harakat qiladilar. 

Shunday  ekan,  o`qituvchi  o`quvchi  faoliyatidan  ularning  sevimli 

mashg`uloti — o`yinni siqib chiqarmasdan, undan maqsadga muvoviq foydalanish 

bilan ta`lim jarayonining samaradorligini oshirishga imkon beradi. 

Ta`lim  jarayonida  qo`llaniladigan  didaktik  o`yinlarni  biz  mazmuniga  va 

arnalga oshirish shakliga ko`ra 2 xil tasnif qilish mumkin

20

.