Navoiy davlat pedagogika instituti jismoniy tarbiya fakulteti tibbiy bilim asoslari kafedrasi

1-ilova.
Baholash mezonlari va ko’rsatkichlari(ball)

Guruh	1 topshiriq	2 topshiriq	3 topshiriq (har bir savol 0,2 ball)			Ballar yig’indisi.
	(1,0)	(1,4)	1 savol	2 savol	3 savol	(3,0)
1
2
3

2-ilova.
B.B.B. Metodi asosida tarqatma materiallar

	Tushuncha	Bilaman “+”, Bilmayman “-”.	Bildim “+”, Bilolmadim “-”.
1	Maxsus harbiylashtirilgan qidiruv qismi
2	Davlat suvda qutqaruv qismi
3	Qutqarish xizmati
4	Saralash
5	Qidirish va topish
6	Davolash,evakuatsiya
7	Yalpi qirg’in qurollari
8	Zararlangan o’choqlar
9	Radiaktiv modda
10	Ximiyaviy zaharlanish.
11	Bakteriologik zaharlanish
12	Baxtsiz hodisa
13	RQQMM
14	DSQX

3.2.Uyda har biringiz mustaqil ravishda mavzuga oid krassivord tuzasizlar.


Mavzuning qisqacha bayoni:
Falokat uchog`iga sog`liqni saqlash kuchlari va vositalarini tezlik bilan olib kirish, ular ishini to`g`ri tashkil qilish va jabrlanganlar ofat joyidan tashqari evakuatsiya qilinishi oqilona tashkil etilishi bilan bu tadbrlar vaqtida bajarilishiga erishiladi. Jabrlangan aholi shunda tibbiy yordamning hamma turlari, yaniy birinchi tibbiy yordam, birinchi shifokor yordami, malakali va ixtisoslashgan tibbiy yordam birin –ketin ta’minlanadi.
“Tibbiy evakuatsiya bosqich” deganda tibbiy evakuatsiya yo`llarida shikastlanganlarni qabul qilish, saralash ularga tibbiy yordamning muayyan turlarini ko`rsatish hamda ularni yana nariroq evakuatsiya qilishga tayyorlash muljallangan sag`liqni
saqlash kuchlari va vositalari tushuniladi. Xozirgi vaqtda O`zbekiston Respublikasidagi favqulodda vaziyatlarda shikastlanganlarni davolash-evakuatsiya qilish ko`zda tutiladigan ikki bosqichli tizim qabul qilingan.
Shikastlanganlarga ofat uchoqlari va joylarda tibbiy yordam ko`rsatish ishlarini shartli tarizda uch davrga: yakkalash (ezolatsiya qilish): qutqarish va sog`liqni tiklash davriga bo`ish mumkin.
Birinchi tibbiy yordam.
Shikast uchog`iga tushib, o`z holicha qoladigan shikastlanganlarni yakkalab olish davrida shikast olingan joyining o`zida hayotiy ko`rsatkichlarga muvofiq beriladigan birinchi tibbiy yordama alohida rol o`ynaydi. O`z vaqtida va to`g`ri ko`rsatilgan birinchi tibbiy yordam shikastlangan odamning hayotini saqlab qoladi va salbiy oqibatlar rivojlanishini oldini oladi. Bunda eng avvalo favqulodda vaziyatning shikastlovchi omillarini to`xtatish (suvdan olib chiqish, yonayotgan kiyimlarni uchirish, yonayotgan imorat ichidan yoki shikast zonasidan olib chiqish va h. k) choralarini ko`rish kerak, shuningdek jabrlangan kishining ahvolini tez va to`g`ri aniqlashning ahamiyati katta bo`ladi. Shikastlangan kishini ko`rib chiqishda shifokor muayyan algoritim (tartib, ketma-katlik) da foydalanishi mumkin. Bular:

• 
  og`iz bushlig`I va yuqori nafas yo`llarini tekshirish ( ularni begona, yot narsalardan tozalash);
  
• 
  nafas olish harakatlarining hususiyatlari va qanchalik tezligiga baho berish (o`prani su’niy nafas oldirish va yurakni bevosita uqalash);
  
• 
  qon tomirlari butunligini aniqlash(ayniqsa arterial tomirlardan qon oqishini vaqtincha yoki butunlay tuxtatish);
  
• 
  yurak qon tomir tizimi (tomir urushi) ahvoliga baho berish;
  
• 
  sezgi a’zolar, asosan ko`rish a’zolariga (organizim
  

qanday ta’sirlanishiga) baho berish;

• 
  shikastlangan kishining nutqiga baho berish.
  

Birinchi tibbiy yordam berishning eng qisqa muddati-shikastlangan ondan boshlab 30 daqiqa, nafas olish tuxtagan bo`lsa, bu vaqt 5-7 daqiqagacha qisqartiriladi. Zaharlangandan keyin dastlabki 30 daqiqa ichida birinchi yordam olganlarda umumiy ahvolning og`irlashuvi ikki barobar kamayishi vaqt omili naqadar muhumligini ko`rsatadi. Jaroxatlangandan so`ng bir soat mobaynida yordam ko`rsatilmasa ulimga sabab bo`lishi 30 % ga 3 soatgacha yordam berilmaganda esa 60 % va 6 soat yordam berilmaganda 90 % gacha ortadi.
Birinchi tibbiy yoramni shikastlangan kishining o`zi yoki uning yonida bo`lganlar aholi, sandrujenachilar, fuqaro muhofazasi tuzilmalarining shaxsiy tarkibi ko`rsatiladi,
Jabrlanganlarga tibbiy yordamning kiyengi yordamning bosqichi ularga shifokor kelgunga yordam ko`rsatish hisoblanadi. Bunday yordam ruyxatdagi tibbiy vositalardan keng foydalanish va bunday yordam berishda o`rta tibbiy ma’lumotli odamlar (tibbiy hamsheralar, flitsherlar) ishtirok etishi hisobiga birinchi tibbiy yordam imkoniyatlarini kengaytiradi.