Navoiy davlat pedagogika instituti ingliz tili va adabiyoti fakulteti mustaqil ish

ЧИСТВНДОХ ( { 0˗summa; 1˗summa;...; N˗summa}), ({1˗cana; 2˗sana; ...; N˗sana}, predp).
Bu funksiyaning hisoblash mexanizmi xam xuddi ВСД funktsyasiniki kabi bo`ladi. SHuningdek, ЧИСТВНДОХ va ЧИСТНЗ funksiyalari xam o`zaro bog’langan xolda ishlaydi. Masalan, bir xil tushumlar (to`lovlar) va sanalar uchun
ЧИСТНЗ (ЧИСТВНДОХ (...),...) = 0.
Misol. YUqorida keltirilgan masala shartidagi ma`lumotlardan ЧИСТНЗ funksiyasi uchun foydalanamiz. Bozorning qanday sharoitlarida taklif etilayotgan loyiha iqtisodiy jihatdan samarali bo`ladi?
Yechish. Dastlab ichki aylanish tezligini hisoblaymiz. Daromad stavkasi quyidagicha hisoblanadi:
ЧИСТВНДОХ(A2:E2, A1:E1) = 37.49%.
Demak, qaralayotgan loyiha bozor daromadi normasi hisoblangan qiymatdan kichik (k< 37.49%) bo`lgan xoldagina iqtisodiy jixatdan samarali bo`lishi mumkin ekan.
MВСД funksiyasi. Mazkur funksiya bir qator o`zgaruvchan miqdordagi davriy to`lov tushumlari uchun takomillashtirilgan ichki aylanishlar tezliginn hisoblash uchun mo`ljallangan. Bunda investitsiyalar xajmi xam, qayta investitsiyalash evaziga ol ingan daromadlar xam hisobga olinadi. Hisoblash formulasi esa quyidagi tarzda yoziladi:
MВСД (qiymat, mablag’_norma, qayta investitsiyalash_normasi). Ushbu funksiyaning qiymat argumenti xech bo`lmaganda bitta musbat son va bitta manfiy sonni o`z ichiga olishi lozim. Bu qiymat takomillashtirilgan ichki aylanishlar tezliginn hisoblash uchun zarur bo`ladi. Aks xolda MВСД funksiyasi yuz bergan xatolik xaqida
#ДЕЛ/0!
tarzidagi axborotni yacheykaga chiqaradi
Misol. Faraz qilaylik, muayyan bir loyihani mablag’ bilan ta`minlash maqsadida besh yil oldin 10 % yillik protsent stavkasi asosida 1 mlrd so`m miqdorda ssuda olingan bo`lib, uning yillar mobaynida keltirgan foydalari mos ravishda 100, 270, 450, 340 va 300 mln so`mni tashkil qilgan bo`lsin. Bu pullarni yillik 12% bilan qayta investitsiyalashga jalb qilingan. Investitsiyalar ichki aylanmasining takomillashtirilgan tezligini toping.
Yechish. Aytaylik, EXCEL dasturining ishchi varag’ida B1 yacheykaga˗1000, B2:B6 yacheykalarga esa yillik daromadlar mos ravishda kiritilgan bo`lsin. U xolda investitsiyalarning takomillashtirilgan ichki aylanish tezligi quyidagi formula yordamida hisoblanadi: