Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti fizika va astronomiya o

Asbobning tuzilishi.
Refraktometr “IRF-22” sindirish ko‘rsatgichlari 1,3 dan 1,7 gacha bo‘lgan suyuqliklarning o‘rtacha sindirish ko‘rsatkichini 10^-3 gacha aniqlikda o‘lchash uchun xizmat qiladi. Asbobning tuzilishi 2-rasmda uning optik sxemasi esa 3-rasmda ko‘rsatilgan.

2-rasm

1. 
   O‘lchov qopkog‘i (golovka).
   
2. 
   Yorituvchi ko‘zgu.
   
3. 
   Ko‘rish trubasi.
   
4. 
   Yuqoriga yarim shardagi oyna (teshik)
   
5. 
   Kompensatorni aylantirish va fokuslash uchun moslama (maxovik).
   
6. 
   Ikkita prizmadan tashkil topgan kompensator.
   
7. 
   Kompensator prizmalari.
   
8. 
   Sindirish ko‘rsatkichlari bo‘yicha darajalangan shkala.
   
9. 
   Ko‘rish trubasining okulyari bo‘lib, uning fokal tekisligida vizir chizig‘i beriladi.
   

Shunday joylashtiriladiki, ularning dispersiyasi suyuqlik va refraktometr hosil qilgan dispersiyani kompensatsiyalaydi.
linzalar sistemasi bo‘lib, yoruglik kompensator orqali o‘tganda u parallel oqim hosil qiladi.
Yorug‘lik nurini 90⁰ ga burib, to‘la ichki qaytishni hosil qiluvchi prizma.


3-rasm


Ishni bajarish tartibi.

1. 
   O‘lchov qopqog‘i A ning yuqori yarim shari ko‘tariladi.
   
2. 
   O‘lchov prizmasining sirtiga (silliqlashtirilgan sirtiga) shisha tayoqcha yoki tomizgich (pipetka) yordamida tekshiriladigan suyuqlik­dan bir necha tomchi tomizilib, extiyotlik bilan qopqoq yopiladi.
   
3. 
   Refraktometrning yorituvchi ko‘zgusi shunday o‘rnatiladiki, o‘lchov qopqog‘ining yuqori qismida manbadan chiqib, oyna S orqali o‘tuvchi nur yoritiluvchi prizmaga tushsin va ko‘rish maydonini bir tekis yorit­sin.
   
4. 
   Ko‘rish trubasi K ning okulyaridan kuzatib, asbobning chap tomo­nida joylashgan maxovikni burash bilan yorug‘ va soya chegarasi aniq­lanadi.
   
5. 
   O‘ng tomonda joylashgan M maxovikni aylantirish bilan ko‘rish maydonidagi chegara qismidagi rang yo‘kotiladi.
   
6. 
   Keyin yana chap maxovik yordamida bo‘lingan joy chegarasi bilan turning krest chizig‘i aniq bir-biriga moslashtiriladi va sindirish ko‘rsatkichi uchun shkaladagi son olinadi.
   
7. 
   Har bir suyuqlik uchun yukoridagi o‘lchash tartiblari amalga oshirilib, uchta o‘lchashning o‘rtacha qiymati olinadi.
   
8. 
   Ikkinchi suyuqlikni tekshirayotganda birinchi suyuqlik yumshoq latta bilan artiladi. Ishni bajarib bo‘lgandan so‘ng ham prizmalar yaxshilab artiladi.
   
9. 
   Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi ва n=f(c%) grafigi chiziladi.
   
10. 
    Grafikdan foydalanib с% aniqlanadi.
    

№	N% Suyuqliklar konsentrastiyasi	n sindirish ko‘rsatkichi.	n
1
2
3
4
5
6
7