Navoiy davlat konchilik va texnologiya universiteti Energo-Mexanika fakulteti

Kichik allotroplar
Ular oxirgi bo'lib qolgan bo'lishiga qaramay, ular yuqori molekulyar massalarning allotroplaridan kam emas (yoki qiziqroq). S molekulalari₂ va S₃ O ning oltingugurtlangan versiyalari₂ Men₃. Birinchi ikkita oltingugurt atomlari S = S, ikkinchisida rezonansli tuzilishga ega bo'lgan uchta atom mavjud, S = S-S.
Ikkala S₂ S kabi₃ ular gazsimon. S₃ gilos qizil rangini namoyon qiladi. Ikkalasida ham har bir alohida maqola uchun etarli bibliografik material mavjud.
Elektron konfiguratsiya
Oltingugurt atomi uchun elektron konfiguratsiyasi:
[Ne] 3s² 3p⁴
Uning valentlik oktetasini yakunlash uchun u ikkita elektronga ega bo'lishi mumkin va shu bilan -2 oksidlanish darajasiga ega bo'ladi. Xuddi shunday, u 3p orbitalida ikkitadan boshlab elektronlarni yo'qotishi mumkin, oksidlanish darajasi +2; agar siz yana ikkita elektronni yo'qotib qo'ysangiz, ularning 3p orbitallari bo'sh bo'lsa, sizning oksidlanish darajangiz +4 ga teng bo'ladi; va agar siz barcha elektronlarni yo'qotib qo'ysangiz, u +6 bo'ladi.
Oltingugurt qaerdan topiladi?
Mineralogik
Oltingugurt ko'plab minerallarning bir qismidir. Ular orasida pirit (FeS) mavjud₂), galena (PbS), kovelit (CuS) va boshqa sulfat va sulfid minerallari. Ularni qayta ishlashda nafaqat metallarni, balki bir qator qaytaruvchi reaktsiyalardan keyin oltingugurtni ham olish mumkin.
Bundan tashqari, uni vulqon teshiklarida toza usulda olish mumkin, bu erda harorat ko'tarilganda u eriydi va pastga to'kiladi; Va agar u olovni yoqsa, u tunda mavimsi lavaga o'xshaydi. Og'ir mashaqqatli mehnat va og'ir jismoniy mehnat orqali oltingugurtni Sitsiliyada bo'lgani kabi tez-tez yig'ib olish mumkin. Oltingugurtni er osti konlarida ham topish mumkin, ular haddan tashqari qizigan suvni eritib, yer yuziga ko'chirish uchun tayyorlanadi. Ushbu olish jarayoni Frasch jarayoni deb nomlanadi, hozirda unchalik ishlatilmayapti.
Yog '
Bugungi kunda oltingugurtning katta qismi neft sanoatidan olinadi, chunki uning organik birikmalari xom neft va uning tozalangan hosilalari tarkibiga kiradi.
Agar xom yoki tozalangan mahsulot oltingugurtga boy bo'lsa va gidroksulfurizatsiyaga uchragan bo'lsa, u ko'p miqdordagi H ni chiqaradi.₂S (chirigan tuxum hidini beradigan yomon gaz):
R-S-R + 2 H₂ → 2 RH + H₂S
H dan keyin₂S Klauss jarayonida kimyoviy davolanadi, quyidagi kimyoviy tenglamalar bilan umumlashtiriladi:
3 O₂ + 2 H₂S → 2 SO₂ + 2 H₂Yoki
SW₂ + 2 H₂S → 3 S + 2 H₂Yoki
Ilovalar
Oltingugurtdan foydalanishning ayrim turlari quyida va umumiy tarzda keltirilgan:
- Bu o'simliklar va hayvonlar uchun ajralmas element. U hatto ikkita aminokislotada ham mavjud: sistein va metionin.
- Bu oltingugurt kislotasi uchun xom ashyo, son-sanoqsiz savdo mahsulotlarini tayyorlashda ishtirok etadigan birikma.
- Farmatsevtika sanoatida u oltingugurt hosilalarini sintez qilish uchun ishlatiladi, penitsillin - bu misollar orasida eng yaxshi ma'lum bo'lgan narsa.
- S-S birikmalari bilan polimer zanjirlarini o'zaro bog'lash orqali kauchuklarni vulkanizatsiyalashga imkon beradi.
- Uning sariq rangi va boshqa metallar bilan aralashmalari uni pigment sanoatida kerakli qiladi.
- Qum va tosh kabi noorganik matritsa bilan aralashtirilgan, bitum o'rnini bosadigan beton va oltingugurt asfaltlari tayyorlanadi.
Xatarlar va ehtiyot choralari
Oltingugurt o'z-o'zidan zararsiz, toksik bo'lmagan moddadir va u boshqa birikmalar hosil qilish uchun reaksiyaga kirishmasa, u hech qanday xavf tug'dirmaydi. Uning sulfat tuzlari xavfli emas va ularni katta ehtiyot choralarisiz hal qilish mumkin. Ammo uning gazli hosilalari bilan bunday emas: SO₂ va H₂Ha, ikkalasi ham juda zaharli.
Agar u suyuqlik fazasida bo'lsa, u jiddiy kuyishga olib kelishi mumkin. Agar ko'p miqdorda yutib yuborilsa, H hosil bo'lishi mumkin.₂Ichakdagi S. Aks holda, uni chaynaganlar uchun hech qanday xavf tug'dirmaydi.
Umuman olganda oltingugurt juda ehtiyot choralarni talab qilmaydigan xavfsiz element hisoblanadi, faqat uni olov va kuchli oksidlovchi moddalardan uzoqroq tutish kerak.
Oltingugurt, tugʻma oltingugurt — tugʻma elementlar guruhiga mansub mineral. Tabiatda erkin (tugʻ-ma O.) va birikmalar holida uchraydi. O.ning eng muhim tabiiy birikmalari — metall sulfidlari (mas, FeS2 — temir kolchedan (pirit), ZnS — aldama pyx, PbS — qoʻrgʻoshin yaltirogʻi yoki galenit, Cu2S— mis yaltirogʻi va hokazo), sulfatlar holida (angidrit CaSO4, gips CaSO42H2O, ogʻir shpat BaSO4, glauber tuzi va hokazo) ham uchraydi. Bundan tashqari, O. kumir, slanets, neft, tabiiy gazlar, hayvon va oʻsimlik organizmlarida organik va anorganik holida mavjud (mas, oqsilda 0,8—2,4% O. bor). O. bir necha allo-tropik koʻrinishlarda boʻladi. Eng koʻp uchraydigan turi rombik modifikatsiyasi (alfa-S), uni sekinlik bilan 96— 120°gacha qizdirganda monoklinik modifikatsiyasi (6eTa-S)ra oʻtadi. O.ning rangi sariq. Qattikligi mineralogik shkala boʻyicha 1—2, zichligi 2,0—2,1 g/sm3, suyuqlanish temperaturasi 118,9°. Rombik O. sakkiz burchakli halqasimon Sg tarkibli molekulalardan tuzilgan. Monoklinik O. prizma shaklidagi tiniq kristallardan iborat. O.ning juda koʻp birikmalari maʼlum. Mas, vodorod sulfid (H2S), sulfat kislota (H2SO4), giposulfit (Na2S2O3) va hokazo Tugʻma O. konlari Meksika, AQSH, Italiya, Yaponiya, Rossiya, Turkmanistonda uchraydi. O. konlardan qazib olinadi va flotatsiya usulida boyitiladi, SO2 ni qaytarib, H2S ni oksidlab ham hosil qilinadi.[1]
Tabiatda uchrashi. Oltingugurt tabiatda keng tarqalgan. U yer po'stlog'i massasining 0,05% ni tashkil etadi. Erkin holatda (yombi oltingugurt) Italiyada (Sitsiliya orolida) va AQSH da ko'p miqdorlarda uchraydi. O 'rta Osiyoda, Qrimda va boshqa hududlarda bor.

Oltingugurt ko'pincha boshqa elem entlar bilan hosil qilgan birikmalari holida uchraydi. Uning eng muhim tabiiy birikmalari metallarning sulfidlari: FeS2 — temir kolchedani, ya’ni pirit; ZnS— rux aldamasi; PbS — qo'rg'oshin yaltirogi; HgS — kinovar va b., sh u n in g d ek , su lfat k islo tan in g tu z la ri (k ristall-g id ra tlar): C a S 0 4 • 2 H 20 — g ip s, N a 2S 0 4 ’ 1 0 H 20 — g lau b er tu zi, M gS04 • 7H20 taxir tuz va b. Oltingugurt hayvonot va o'simliklar organizmida bo'ladi, chunki oqsil m olekulalari tarkibiga kiradi. O ltingugurtning organik birikmalari neft tarkibida boiadi. Fizik xossalari. Oltingugurt — sariq rangli, qattiq, m o'rt modda. Suvda deyarli erimaydi, lekin uglerod sulfidda, anilinda va ba’zi boshqa erituvchilarda yaxshi eriydi. Issiqlik va elektr tokini yaxshi o'tkazmaydi. Oltingugurt bir necha allotropik shakl o'zgarishlar hosil qiladi. Oltingugurt 444,6 °C da qaynab, to 'q qo‘ng‘ir rangli bugiar hosil qiladi. Agar ular tez sovitilsa, oltingugurtning mayda kristallaridan iborat mayin kukun hosil b o iad i va u oltingugurt guli deyiladi.

Kimyoviy xossalari. Oltingugurt atomining tashqi energetik pog'onasi tugallanmaganligi sababli ikkita elektronni biriktirib olishi va — 2 oksidlanish darajasini namoyon qilishi mumkin. Oltingugurt metallar ham da vodorod bilan hosil qilgan birikmalarida (masalan, N a2S va H 2S da) shunday oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Elektronlar elektrmanfiyligi kuchliroq element atomiga berilganda yoki shunday atomga tortilgand.

Odatdagi sharoitda qattiq oltingugurt molekulasi halqa tarzida bir-biri bilan tutashadigan 8 atomdan tarkib topadi Sg (bunda halqada oltingugurt atomlari bir tekislikda yotmaydi). Qizdirilganda S8 halqasi uziladi. Yuqori temperaturada zanjir bo‘laklari mavjud boiadi: S2 (>900 °C), S2^± 2S(1500 °C dan yuqori). Oltingugurt bugiarida S8, S6, S4 va S2 molekulalar orasida muvozanat qaror topadi Oltingugurtning fizik hoiati turli-tuman ekanligi uning molekulasining tuziiishi bilan tushuntiriladi. Masalan, plastik oltingugurt hosil boiishiga sabab shuki, halqa-molekulalarining bir qismi uziladi va paydo boigan zanjirchalar bir-biri bilan birikib, uzun zanjir hosil qiladi. Natijada yuqori molekular birikma — kauchukka o'xshash elastik polimer hosil boiadi. Ishlatilishi. Oltingugurt sanoatda va qishloq xo'jaligida keng koiam da ishlatiladi. Qazib olinadigan oltingugurtning yarmiga yaqini sulfat kislota olishga sarflanadi. O ltingugurtdan kauchukni vulkanlashda foydalaniladi: bunda kauchukning puxtaligi va elastikligi ortadi. Oltingugurt guli (mayin kukun) holida oltingugurt tok va g'o'za kasalliklariga qarshi kurashda ishlatiladi. U o'q-dori, gugurt, shuialanadigan tarkiblar olish uchun ham ishlatiladi. Tibbiyotda teri kasalliklarini davolash uchun oltingugrtli surkov dorilar tayyorlanadi.
Mahsulot haqida
Oltingugurt tabiiy gaz tarkibidan ajratib olingan vodorod sulfidni (H2S) toʻgʻridan-toʻgʻri oksidlash jarayoni yordamida ishlab chiqariladi. Hosil boʻlgan oltingugurt granulalar koʻrinishida 25kg dan polietilen qoplarga qadoqlanadi. 25 kilolik polietilen yukxaltalarga qadoqlangan O'z DSt 127.1-93 bo’yicha granulalangan texnik oltingugurt
Sanoatda oltingugurt eritish uchun pechlarda, neftni qayta ishlashda yon mahsulot sifatida olinadi. U ko'p miqdorda tabiiy gazda (oltingugurtli angidrid yoki vodorod sulfid shaklida) mavjud bo'lib, uni qazib olish jarayonida u ishlatilgan uskunalarning devorlariga yotqiziladi. Gazdan olingan nozik dispersli oltingugurt kimyo sanoatida turli xil mahsulotlar ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida ishlatiladi.
Ushbu moddani tabiiy oltingugurt dioksididan ham olish mumkin. Buning uchun Klaus usuli qo'llaniladi. U oltingugurtni gazsizlantirish sodir bo'lgan "oltingugurt chuqurlari" dan foydalanishdan iborat. Natijada asfalt ishlab chiqarishda keng ishlatiladigan modifikatsiyalangan oltingugurt olinadi.