Navoiy davlat konchilik instituti

  
Qayta tiklanadigan energiya manbalari va ularning tavsiflari
.  
Ma‘lumki,  mustaqillik  yillarida  davlatimiz  rahbari  rahnamoligida  mamlakatimiz 
iqtisodiyotida  amalga  oshirilayotgan  yangilanish  va  o‗zgarishlar,  sanoat  tarmoqlariga 
―yashil  iqtisodiyot‖  tizimini  joriy  qilish,  innovatsion  taraqqiyotni  jadallashtirish,  tabiiy 
resurslardan  oqilona  foydalanishga  qaratilgani  bilan  dunyo  jamoatchiligi  e‘tiborini 
tortmoqda.  Ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishning  muhim  omili  bo‗lgan  energetika  tizimini 
modernizatsiya  qilish,  sohaga  zamonaviy  texnologiyalarni  tatbiq  etish,  energiya  hosil 
qilishning  muqobil  manbalaridan  kengroq  foydalanish  borasida  izchil  olib  borilayotgan 
islohotlar  samarasi  shunday  deyishimizga  asos  bo‗la  oladi.  Buning  uchun  o‗tgan  davrda 
zarur  tashkiliy-huquqiy  shart-sharoitlar  yaratilib,  jumladan,  ―Elektr  energetikasi 
to‗g‗risida‖gi  va  ―Energiyadan  oqilona  foydalanish  to‗g‗risida‖gi  O‗zbekiston 
Respublikasi  qonunlari  hamda  boshqa  bir  qator  huquqiy  hujjatlar  qabul  qilindi.  Natijada 
elektr  va  issiqlik  energiyasi  ishlab  chiqarish  sur‘atini  oshirish,  bu  jarayonda 

---

ishlatiladigantabiiy  resurslar  sarfini  kamaytirishga  erishish  barobarida,  muqobil  energiya 
manbalaridan foydalanish darajasi takomillashtirilayotgani diqqatga sazovordir.  
Malumki, QTEM uskunalarining narxi haddan tashqari «qimmat» deb chalg‗itishlar keng 
tarqalgan.  Haqiqatda,  QTEM  qurilmalari  an‘anaviy  qurilmalarga  nisbatan  narxining 
qimmatliligi asossiz. QTEMning iqtisodiy samarasi va ekologik sofligini quyidagi misolda 
ko‗rsatish  mumkin.  Bir  dona  quvvati  500  kVt  qurilma  (shamol  stansiyasi,  fotobatareya, 
kichik  GES)  yiliga  1  mln.  kVt.  soat  elektr  energiyasini  ishlab  chiqaradi  va  QTEM 
turlaridan  keng  miqyosda  foydalanish,  issiqxona  gazi  va  atmosferani  ifloslantiruvchi 
chiqindi gazlarni keskin kamaytiradi.  
QTEM  dunyo  mamlakatlarida  foydalanish  holati  mavjud  tahlillarga  ko‗ra,  QTEM 
rivojlanish  rejasi  va  foydalanishiga  ko‗ra,  assotsiatsiya  bashoratlariga  va  ayrim 
mutaxassislar tahlili natijasiga ko‗ra, 2000 yil oxiriga QTEM elektroenergiya quvvati-123 
GVt,  issiqlik  energiyasi-230  GVt  (issiqlik),  2010  yilda  belgilangan  quvvat  shunga  mos 
380-390 GVt (el) va 400–420 GVt (issiqlik), yoki belgilangan elektr quvvati taxminan uch 
marta,  issiqlik  energiyasi  esa  ikki  marta  oshayapti,  bu  esa  QTEMdan  foydalanish 
ko‘rsatgichlari oshib borayotganini anglatadi.