Navoiy davlat konchilik instituti konchilik fakulteti «konchilik ishi» kafedrasi

Shaxtalarni metan bo’yicha kategoriyalarga ajratish 

Ko’mir  konlarini  yer  osti  usulida  qazishda  ko’mir  qatlami  va  uning  atrofini  o’ragan  kon 

jinslaridan  kon  lahimlariga  metan  gazi  ajralib  chiqadi.  Metan  gazi  uch  shaklda  ajralib  chiqishi 

mumkin: oddiy, suflyar va to’satdan ajralib (otilib) chiqish. 

Oddiy ajralib chiqish shaklida metan ko’mir qatlami va kon jinslarining ochilgan maydoni 

bo’yicha nisbatan bir hil mihdorda tekis ajralib chiqadi va atmosferaga qo’shiladi. 

Suflyar  shaklda  gaz  jins  yoriqlari,  qatlamga  burg’ilangan  shpur  va  skvajinalar, 

shuningdek, geologik buzilish uchastkalari orqali oqib chiqib atmosferaga qo’shiladi. 

Suflyar  gaz  oqimi  dastlabki  vaqtlarda  maksimal  bo’lib,  keyinchalik  asta-sekin  pasayib 

boradi. Suflyar gaz oqib chiqishi bir necha kundan tortib bir necha yilgacha davom etishi mumkin. 

Gazning to’satdan ajralib chiqishi shunday dinamik hodisaki, bunda ko’mir qatlamining bir qismi 

---

67 

 

tez buzilib bir onda  katta miqdordagi gaz otilib chiqadi va o’zi bilan birga maydalangan ko’mirni 

ham olib chiqib kon lahimiga uyib qo’yadi. 

Shaxtalarni kategoriyalarga ajratishda mezon sifatida ularning nisbiy metandorlik darajasi, 

ya'ni  bir  sutka  davomida  o’rtacha  sutkalik  qazib  olinadigan  ko’mirning  1  tonnasiga  to’g’ri 

keladigan ajralib chiquvchi (m

3

 da o’lchanadigan) metan miqdori qabul qilingan.