Navoiy davlat konchilik instituti "elektr energetikasi" kafedrasi

Shamol elektr stansiyasi
(SHES) — shamol oqimining kinetik energiyasini 
elektr energiyasiga aylantiruvchi kurilma. Shamol dvigateli, elektr toki generatori, 
generator va dvigatelning ishini boshkaruvchi avtomatik qurilma xamda ular 
oʻrnatiladigan inshootlardan iborat. Shamol elektr stansiyasis.dan, koʻpincha, shamol 
oqimining oʻrtacha yillik tezligi yuqori (5 m/sek dan katta) boʻlgan va 
markazlashtirilgan elektr taʼminot tarmoqlaridan uzoqda joylashgan hududlarda (mas, 
Oʻrta Osiyoda — dasht, chul va chala chullarda) elektr energiyasi manbai sifatida 
foydalaniladi. Shamol elektr stansiyasie.da 8 kVt dan 1,2 mVt gacha quvvatli elektr 
energiyasi hosil qilish mumkin. 
SHamol energiyasidan foydalanish xozirgi kunda jaxon energetikasining keskin 
o‗suvchi tarmog‗idir. Masalan: 2000-yilda jaxonda shamol energetik qurilmalarining 
umumiy quvvati 17,8 pvt bo‗lgan bo‗lsa 2002-yilga kelib esa 31,1 GVTga etdi.

---

Bundan 10 –yillar avval shamol elektr qurilmasi quvvati 300-500 KVT bo‗lgan 
bo‗lsa, 2000-2002-yillarga kelib shamol elektr qurilmasi quvvati 1-2 MVTli bo‗ldi. 
Bu esa elektr energiyani tannarxini pasayishiga olib keldi, xozirda elektr energiya 
tannarxi 1000 dollor/KVt. Qatta shamol elektr qurilmalari normal ish rejimida 
ishlaganda, uni ishlab chiqargan elektr energiyasi tannarxi yoqilg‗i ishlatiladigan 
elektr stansiyalarining enerpgiyasi qiymatiga yaqinlashadi.O‗zbekistonning ko‗p 
qismida xususan tekisliklarida kuchli shamol esadi. Aniqlangan ma‘lumotlarga 
qaraganda, O‗zbekiston cho‗llarida esadigan shamoldan xar m
2
maydon xisobiga 240 
KVt elektr quvvati olish mumkin. Kuchli esadigan Bekobod, Afg‗on shamollari 
yo‗nalishida bu ko‗rsatgich bundan xam yuqori. Quyosh energiyasidan issiqlik olish 
yoki issiq suv bilan ta‘minlashda ishlatish nisbatan qulayroq va soddaroq. Quyosh 
suv isitish qurilmalarining asosiy elementi bo‗lib, yassi quyosh kollektori xisoblanib, 
u quyosh radiyayiyasini qabul qilib, uni foydali issiqlikka aylantirib beradi. SHuning 
uchun. Quyosh suv isitish qurilmalarini masshtabi, o‗rnatilgan quyosh kollektorlari 
yuzasi bilan o‗lchanadi. Hozirgi kunda Dune bo‗yicha o‗rnatilgan quyosh 
kollektorlari umumiy 50-6- mln. m
2
ni tashkil qiladi, bu esa yiliga 5-7 mln. tonna 
shartli yoqilg‗i ekvivalentligiga teng issiqlik energiyasi deganidir. 
Dunyoda shamol energiyasining potentsiali ulkandir. Nazariy jihatdan bu 
energiya Evropaning barcha talabini qondirishi mumkin. Kichik tezliklarda 
ishlaydigan shamol generatorlarini qurishdagi oxirgi muxandislik muvaffaqiyatlari 
shamoldan foydalanishni iqtisodiy o‘z-o‘zini oqlashini ko‘rsatmoqda. Lekin SHES 
qurilishiga bo‘lgan cheklanishlar, ayniqsa, aholi zich joylashgan tumanlarda, bu 
energiya manbaining potentsialini pasaytiradi. 
SHamol energiyasining narxi yiliga 15% ga pasaymoqda va hatto bugun bozorda 
raqobatbardoshdir, asosan- AESlarda olinadigan (yiliga 5%ga oshib bormoqda) 
energiya narxidan farqli o‘laroq kelajakda pasayish imkoniyatiga ega; bunda shamol 
energiyasini ortish jadalligi yiliga 25% dan ortiq. Turli davlatlarda shamol 
energiyasidan foydalanish kuchaymoqda.
Rivojlangan davlatlarda shamol energiyasini o‘zlashtirish shuni ko‘rsatayaptiki, 
quvvati 100 kVtdan ortiq, ayniqsa 200-500 kVt oralig‘idagi shamol qurilmalari eng 
optimal hisoblanadi. Bunda masalan, Daniyada shamol elektr stantsiyasida ishlab 
chiqarilgan 1 kVt∙s elektr energiya, issiqlik elektr stantsiyadagidan arzonroqdir.