Navoiy davlat konchilik instituti "elektr energetikasi" kafedrasi

Masalalar echish namunalari 
 
1-masala. Ko‗ndalang kesim yuzasi 
S=150 mm
2
bo‗lgan alyuminiy simdan 
tortilgan o‗zgarmas elektr uzatish liniyasining uzunligi 
l=120 km. 
Agar 
o‗zatilayotgan tokning kuchi 
I=160 A 
bo‗lsa, liniyaning kuchlanish tushuvi 
U

nimaga teng bo‗ladi? Sim materialining solishtirma qarshiligi 
8
10
8
,
2




м
Ом

Berilgan: 
4
10
5
,
1



S
m
2
; 
5
10
4
,
2
2



l
l
m;
8
10
8
,
2




м
Ом

I=160 A
Topish kerak: 
?


U
Yechilishi: Liniyadagi kuchlanish tushuvi Om qonuniga binoan 
IR
U


bo‗lib, 
bunda o‗tkazgichning qarshiligi 
S
l
R
ум


bo‗lganligi uchun,
В
В
м
м
м
Ом
A
S
l
I
IR
U
ум
7168
5
,
1
24
28
16
10
5
,
1
10
4
,
2
10
8
,
2
160
2
4
5
8
















Javob: 
V
U
7168



---

 
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar 
 
1. Elektr maydoning biror nuqtasida turgan 500nC zaryadning potensial energiyasi 
J. Shu nuqtada maydon potensiali (V)ni aniqlang. 
2. -10nC va 25nC nuqtaviy zaryadlar bir – biridan 6 sm masofada joylashgan. 
Birinchi zaryaddan 2 sm va ikkinchi zaryaddan 5 sm masofada turgan nuqtadagi 
maydon potensiali (V) topilsin. 
3.Kuchlanganligi 600V/m bo‘lgan bir jinsli elektr maydonda bitta kuchlanganlik 
chizig‘idan olingan, orasidagi masofa 2 smbo‘lgan ikki nuqta potensiallarning farqi 
nimaga teng? 
4. Radiusi 3sm bo‘lgan metal sfera -1nC zaryadga ega. Sfera markazidan 1.5sm 
uzoqlikdagi nuqtadagi potensial nimaga teng(V)? 
5.Kuchlanish U, o‗tkazgich qarshiligi R, vaqt t, Q issiqlik miqdori bo‗lsa, jadvaldagi 
noma‘lum kattalikni toping.
Variant 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
U (B) 
240 
– 
80 
100 
120 
127 
220 
150 
– 
100 
R (Om) 
90 
50 
60 
– 
80 
– 
50 
75 
100 
40 
t (min) 
1 
1,2 
– 
0,6 
0,9 
1,5 
– 
1 
2 
2,2 
Q (kJ) 
– 
5,6 
6,7 
3,6 
– 
2,8 
1,6 
– 
3 
– 
Topish 
kerak 
Q 
U 
t 
R 
Q 
R 
t 
Q 
U 
Q 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

AMALIY MASHG‟ULOT № 6 
 
Mavzu: Elektr o„tkazgichlar 
 
Ishdan maqsad:
Elektr o‗tkazgichlar bilan tanishib, ularga doir namunaviy masalalar 
echadilar va uyga berilgan topshiriqlarni mustaqil ishlab, kerakli ko‗nikmalarni hosil 
qiladilar.
Elektr zaryadlari bo‘lgan va bu zaryadlar elektr maydon ta‘sirida erkin harahatlana 
oladigan moddalar 
o’tkazgichlar
deyiladi. Barcha metallar, ko‘mir, grafit, kislota, 
tuz, va asoslarning eritmalari o‘tkazgichlarga misol bo‘ladi. 
Zaryadli zarralar ichida harakatlana olmaydigan (zaryadli zarralarni o‘tkazmaydigan) 
moddalar 
dielektriklar
deyiladi. Bunday moddalarda tajriba vaqtida elektr zaryadlari 
ularning qayerida hosil bo‘lsa, o‘sha joyda turaveradi.Bularga shisha smola (mum), 
chinni, kauchuk, ebonite, ipak, toza suv (distirlangan), kerosin, sluda, paraffin, 
moylar va boshqa ko‘p moddalar kiradi. 
Dielektriklardan tayyorlangan jismlar 
izolyator
deyiladi. 
O‘tkazgichlar bilan dielektriklar orasida oraliq o‘rinni egallovchi moddalar