Navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv" kafedrasi

1.3.
 
Тизимли ёндошиш. Тизимли тахлил. 
Йирик тизимлартадқиқ 
килинганда тизимли ёндошиш ягона таъсирчан илмий ёндошиш бўлади. 
Тизимли 
ёндошиш 
– мураккаб объектларнинг қийин кузатиладиган ва қийин 
тушуниладиган хоссалари тадқиқотининг услубиятидир. Тизимли ёндошиш 
билан узвий боғлиқ тизимнинг тахлили ва синтези тушунчаларимавжуд. 

---

Тизимнинг тахлили 
– тизим элементлари ва унинг ташкилий тузилиши 
маълум бўлган ҳолда тизим амалга ошираётган функцияларни аниқлашдир. 
Тизимнинг синтези 
– унинг берилган функцияси бўйича тизимнинг ташкилий 
элементларини аниқлаш демакдир. 
Тизимли ёндошиш мураккаб объектларни ўрганишнинг самарали тадқиқот 
йўналиши – 
тизимли тахлил
га асосдир. Бу илмий йўналиш – мураккаб 
объектларни тадқиқ қилиш услубияти бўлиб, у ушбу объектларни мақсадга 
йўналтирилган тизимлар сифатида қараб ва бу тизимлар хоссаларини ҳамда 
уларнинг мақсади ва шу мақсадни амалга ошириш воситалари орасидаги ўзаро 
муносабатларни ўрганишга хизматқилади. 
Тизимли 
тахлилдан 
бошқариш 
тизимларини 
ўрганиш 
ва 
лойиҳалаштиришда кенг фойдаланилади. 
Тизимли тахлилдаги 
тадқиқотлар бир неча босқичларга бўлинади. Техник- 
бошқарув ва ташкилий тизимларини лойиҳалаштиришда қўлланиладиган 
тизимлитахлил қуйидагисаисйо боскичларгаэга. 
Биринчи боскичда – тадқиқот объектларини аниқлаш, максадларни 
белгилаш, шунингдек объектни ва уни бошқаришни яхшилаш учун зарур бўлган 
мезонларни кўрсатишдан иборат бўлади. 
Иккинчи босқичда – ўрганилаётган 
тизимнинг чегаралари 
белгиланади ва 
уни бирламчи тузиш (структуралаштириш) олиб борилади. Бирламчи 
структуралаштириш жараёнининг якуни натижасида алоҳида ташкилий қисмлар 
–
ўрганилаетган 
тизим 
элементлари 
ва
элементар 
таъсирлар 
мажмуаси кўринишидаги мумкин 
бўлган ташқи таъсирларажратилади. 
Учинчи муҳим босқич – ўрганилаетган тизимнинг 
математик модели
ни 
тузишдир. Математик моделни қуришда, одатда, кўп ишлатиладиган йўллардан 
бири – ўрганилаётган тизимни қисмтизимларга бўлиш, типик қисмтизимларни 
ажратиш, қисмтизимларнинг иерархиясини ўрганиш ва бир даражадаги хамда бир 
турдаги қисмтизимларнинг богланишларини стандартлаштиришдир. 
Кейинги боскичнинг вазифаси – қурилган 
математик моделни тадкик 
килишдир
.