Navoiy Davlat Konchilik institute ―Konchilik‖ fakulteti

Bug’ ko’rinishidagi suv xavo bilan birga grunt g‘ovaklari va yoriqlarini to‘ldirib turadi. Bunday suv jins 

og‘irligining taxminan 0,01% ini tashkil qiladi. Sutka xamda vasl davomida xarorat va bosim o‘zgarishi bilan 

ular g‘ovaklar va yoriqlarda aktiv xarakat qilib, zarralar yuzasiga yopishadi va kondinsatsiyalanadi. Natijada 

zarralar atrofida juda xam yupqa parda, ya'ni gigroskopik suv hosil bo‘ladi.  

Gigroskopik suvlar zarralar yuzasiga katta kuch bilan yopishadi, shuning uchun xam ularni suyuq xolatda 

ajratib bo‘lmaydi. Binobarin, gigroskopik suvlarni grunt tarkibidan faqat bug‘latib chiqarish mumkin. Bunday 

suv  qattiq sovuqda (-80o S)  muzlamaydi  va gidrostatik bosim  hosil  qilmaydi. Zarralar yuzasida gigroskopik 

suvning  hosil  bo‘lishi  uzoq  vaqt  davom  etadi,  uning  qalinligi  oshadi  va  u  zarralarning  o‘zaro 

---

elektromalekulyar tortishish kuchi ta'sirida bir-biri bilan qo‘shiladi, natijada pardali yoki malekulyar suv hosil 

bo‘ladi.  Agar  biron  bir  zarraning  atrofida  qalinroq  suv  hosil  bo‘lgan  bo‘lsa,  u  asta-sekin  qo‘shni  zaraning 

yupqaroq  suv  pardasi  tomon  xarakat  qiladi  va  bu  xarakat  ikki  zaradagi  suvning  qalinligi  bir  xil  bo‘lguncha 

davom etadi.  

Tog‘ jinsining to‘la tuyinishi uchun sarf bo‘ladigan suv bug‘lari miqdori jinsning maksimal gigroskopligi 

deyiladi. Gigroskopik va pardali suvlarning jins tarkibida juda katta miqdorda bo‘lishi shu jinsning maksimal 

malekulyar nam tutishi deb ataladi.  

Pardali  suv  zarralariorasidagi  bo‘shliqni  egallab,  ular  orasidagi  bog‘lanishni,  tsementlanishni 

bo‘shashtiradi, gilli jinslarning ko‘pchishiga, xajmining kamayishiga, zichligining oshishiga olib keladi. 

Qattiq suvlar jins tarkibida mineral zarralar oraligida kichik linza yoki qatlamcha shakllarida muz qotgan 

shaklda bo‘ladi. Uning xarorati doimo manfiy bo‘lib, chakik va gil jinslarining mustaxkaligini oshiradi. Muz 

eriganda jinsning namligi oshib, mustaxkamligi kamayadi.