Насослар ва насос станциялари

61–masala. D320–50 markazdan qochma nasosi uchun yopqich 3/16, 4/16, 6/16, 8/16, 16/16 ochilgan holatidagi drossel egri chizig‘ini qurish talab etiladi. Nasos tavsifi 5.73–rasmda ko‘rsatilgan. Napor liniyasida o‘rnatilgan yopqich diametri d = 200 mm.
Javob. Drossel egri chiziqlari uchun Q va H koordinatalari jadvalda berilgan.
5.29-jadval

Yopqichning ochilish darajasi h/d	H, m	Q, m^3/s
		0	0,04	0,08	0,120
3/16	^N1	54	52,96	39,33	11,62
4/16	^N2	54	54,59	45,88	26,35
6/16	^N3	54	55,54	49,68	34,89
8/16	^N4	54	55,83	50,82	37,47
16/16	^N5	54	56	51,5	39

62–masala. D1250–65 markazdan qochma nasosi uchun yopqich 1/3, 2/3, 3/3 ochilgan holatidagi drossel egri chizig‘ini qurish talab etiladi. Nasos tavsifi 74– rasmda berilgan. Napor liniyasida o‘rnatilgan yopqich diametri d = 400 mm.
Javob. Drossel egri chiziqlari uchun Q va H koordinatalari jadvalda berilgan.

50. 
    –rasm. D1250–65 markazdan qochma nasosi tavsifi
    

5.30-jadval

Yopqichning ochilish darajasi h/d	H, m	Q, m^3/s
		0	0,1	0,2	0,3	0,4
1/3	^N1	71,0	72,54	71,38	66,0	54,91
2/3	^N2	71,0	72,78	72,33	68,13	58,71
3/3	^N3	71,0	72,8	72,4	68,3	59,0

63–masala. D320–50 markazdan qochma nasosi quvurlar tizimiga suv uzatib, uning tavsifi N_tr=N_r+S_trQ² tenglamasi bilan ifodalanib, unda geometrik ko‘tarilish balandligi N_r = 20 m, S_tr = 2650 (m³/s larda ifodalangan Q uchun). Nasos tavsifi 73–rasmda keltirilgan. Napor liniyasida d = 200 mm bo‘lgan yopqich o‘rnatilgan.
Nasos tizimga Q = 80 l/c uzatayotgani ma’lum bo‘lsa, erishadigan to‘liq napor
– N, nasosning foydali napori – N_p, yopqich qisman yopilgandagi napor yo‘qotishlari – h₃ va yopqichning ochiqlik darajasi – h/d ni aniqlash talab etiladi.
Javob: N = 52 m; N_R = 36,96 m; h₃ = 15,04; h/d = 2,85/16.


64–masala. D1250–65 markazdan qochma nasosi quvurlar tizimiga suv uzatib, uning tavsifi N_tr=N_r+S_trQ² tenglamasi bilan ifodalanib, unda N_r = 29,5 m, S_tr = 160 (m³/s larda ifodalangan Q uchun). Nasos tavsifi 5.74–rasmda keltirilgan.
D = 200 mm diametrli nasos ochiqligi 1/3 ga teng bo‘lsa, nasosning uzatish kuchi – Q_n ni aniqlash talab etilgan. Shuningdek nasosning to‘liq napori – N, uning foydali napori – N_p, щamda yopqich qisman yopilgandagi napor yo‘qotishlarini aniqlash kerak.
Javob: Q_n = 400 l/s; N = 59,1 m; H_p = 55,01 m; h₃ = 4,09 m.

6-bob. Hisob-chizma ishini mustaqil bajarish uchun misol Nasos bilan ta’minlangan quvurlar tizimining gidravlik hisobi VAZIFA

Talaba guruh ixtisoslik
Suyuqlikni II va III idishlarga yetkazib berish uchun I idishdan nasos orqali suv tortib olinadi. Idishdan to nasosgacha boʻlgan (AB) quvur suv tortgich quvuri deyiladi. Nasosdan tarqaluvchi (DM) va (DN) quvurgacha boʻlgan (SD) quvur dam quvuri deyiladi.
1-shaklda koʻrsatilgan nasos bilan quvurlar tizimini birgalikda hisoblang, agar berilganlar quyidagicha bo’lsa:

1. 
   Quvurlarning uzunliklari l_AB=32m, l_CD=265m, l_DN=854m, l_DM=741m.
   
2. 
   Idish I va II ga quvurlardan keladigan suyuqlik sarflari Q_II=0.021m³/sek, Q_III=0.025m³/sek, Q=1.1(Q_II+Q_III).
   
3. 
   Idishdagi suyuqliklar sathiga ta’sir etayotgan bosimlar P₁=742 mm simob ustuni, P_II=0.112Mpa, P_III=0.135Mpa.
   
4. 
   Taqqoslash tekisligidan idishlardagi suyuqliklar sathigacha bo’lgan masofalar Z_I=5.5m; Z_II=23.8m; Z_III=27.4m.
   
5. 
   Quvurlarda harakat qilayotgan suyuqlik harorati t=10°C (suv).
   
6. 
   Quvurlar tayyorlangan xom ashyosi – cho’yan. Bajariladigan ish tartibi
   

1. 
   Quvurlar tizimini gidravlik hisoblash va ular uchun quvurlar tizimining tavsifini qurish.
   
2. 
   Nasos ishlaydigan parametr nuqtalarini aniqlash.
   
3. 
   Nasosni suv soʻrib (tortib) olish joizlik balandligi va oʻq belgisini aniqlash.
   
4. 
   Quvurlar tizimi bilan nasosning ishlash tartibi tahlili va ular uchun optimal ishlash tartibini topish.
   

zIII

PIII

zII

PII

N

M

B

C

QII

QI

D

QIII

A






zI

PI
6.1-rasm. Nasos va quvurlar tizimi chizmasi

Quvurlar tizimini gidravlik hisoblash va uning tavsifini qurish

Quvurlar tizimining gidravlik tavsifi deb tizimdagi yoʻqolgan dam h bilan oʻtkazilgan suyuqlik sarfi Q bogʻliqligiga aytiladi, ya’ni h=f(Q).
Hisoblanayotgan tizim suyuqlik soʻrish quvuridan, damli va tarmoq-damli quvurlardan iborat boʻʻlib, nasos ishlayotgan paytda suyuqlikni qabul qilib olayotgan I rezervuardan II va III damli rezervuarlarga uzatiladi. Quvurlar tizimining hisobi har bir quvurning alohida gidravlik hisoblangan yigʻindisidan iboratdir.

Quvurlar tizimining diametrlarini topish va unda harakat qilayotgan suyuqlik tezligini aniqlash.

Berilgan shart bo’yicha Q_II=Q_DM=0.021 m³/soniya, Q_III=Q_DN=0.025m³/soniya. Tizimda hisobga olinmagan sarf (5-10%) umumiy suyuqlik sarfga nisbatan olinadi, ya’ni

Q=1.1(Q_II+Q_III)=1.1(0.021+0.025)=0.051m³/soniya.
Quvurlar tizimining diametrlarini aniqlashda quyidagi ifodadan foydalanamiz:


d_x  (6.1)

bunda Q – umumiy suyuqlik sarfi, m³/s;

V – qabul qilingan cheklangan tezlik, m/s;
d_x- hisob orqali quvurga topilgan diametr, m.
Topilgan diametrning qiymati zavodda tayyorlangan standart quvurlar diametri bilan almashtiriladi, ya’ni d=100, 125, 150, 200, 250, 300 mm.
Hisoblangan d_x uchun yaqin boʻlgan standart quvur tanlanadi va unga toʻgʻri keladigan suyuqlik tezligi topiladi. Hamma hisoblar 31-jadvalga kiritilgan.
6.1-jadval

Hisoblanadigan qiymatlar	Tizim bo’laklari
	AB	CD	DM	DN
Suyuqlik sarfi, m^3/s	0.051	0.051
Quvur uchun cheklangan tezlik, m/s	0.8-1.0	0.8-2.0	0.8-2.0	0.8-2.0
Qabul qilingan tezlik, m/s	1.0	1.5	1.5	1.5
Quvurning diametri, hisob bo’yicha, m	0.255	0.211	0.133	0.146
Quvurning standart diametri, m	0.250	0.200	0.150	0.150
Haqiqiy tezlik, m/s	1.04	1.62	1.19	1.42