Насослар ва насос станциялари

3–masala. Markazdan qochma nasosning q – H tavsifini qurish uchun u laboratoriya stendida sinovdan o‘tkazilib, natijada jadvalda ko‘rsatilgan asbob–
uskuna ko‘rsatkichlari olindi: uzatish – q, l/s, vakuummetr ko‘rsatkichlari N_vak, m, manometr ko‘rsatkichlari N_man, m va manometr o‘qi va vakuummetrning ulanish nuqtasi orasidagi vertikal masofa, a, m.
5.2-jadval

№, t.r.	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
q, l/c	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100	110
^Hvak^, m	7,2	7,1	7,0	6,9	6,8	6,6	6,3	6,1	5,7	4,9	4,0	2,9
^Hman^, m	24,4	25,5	26,1	26,7	26,2	26,0	25,2	23,7	23,1	21,0	20,4	17,4
a, m	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4

Keltirilgan ko‘rsatkichlarga tayanib markazdan qochma nasos tavsifini qurish talab etiladi.

Javob. Nasosning q – H tavsifi jadvalda keltirilgan ko‘rsatkichlar bo‘yicha quriladi.
5.3-jadval

№, t.r.	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
q, l/c	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100	110
H, m	32	33	35,5	34	33,4	33,0	31,9	30,2	29,2	26,3	24,8	20,7

4–masala. 6–rasmda ko‘rsatilgan 4K–90/55 markazdan qochma nasosning tavsifidan foydalanib, q – H_n tavsifini kVt larda aniqlash va qurish kerak.
Javob. Nasos quvvatining q – H_n tavsifi jadvalda keltirilgan ko‘rsatkichlar bo‘yicha quriladi.

6. 
   –rasm. 4K–90/55 markazdan qochma nasosning tavsifi
   

5.4-jadval

№, t.r.	1	2	3	4	5	6	7	8
q, l/c	2,5	5	10	15	20	25	30	34,5
^Nn^, m	10,2	10,3	12,4	14,5	16,4	18,6	20,7	21,2

Quvurlar tizimi tavsifini qurish

2–misol. Suv diametri d_vs = 250 mm va uzunligi l_vs = 40 m bo‘lgan po‘latdan ishlangan, so‘ruvchi quvurdan iborat quvurlar tizimidan, hamda diametri d_n = 200 mm va uzunligi l_n = 1300 m bo‘lgan cho‘yan quvurli kuch liniyasi bo‘ylab uzatiladi. Suv Z_gnv = 30 m belgisidan Z_vb = 60 m belgisiga uzatiladi.
Q = 0…50 l/s sarflar uchun quvurlar tizimi tavsifini qurish talab etiladi.

vs vs n n n vs vs n n n
Echim. Quvurlar tizimining tavsifi mazkur tenglama orqali taqdim etiladi: N_tr=N_g+1,1A_vs^.K ^.l ^.Q²+1,05A ^.K ^.l ^.Q²= =H_g+(1,1A_vs^.K ^.l +1,05A ^.K ^.l )Q²
Bunda
N_g = Z_vb– Z_gnv = 60 – 30 = 30 m – suvning geometrik ko‘tarilish balandligi;
A_vs, A_n – so‘ruvchi va kuch liniyalarining solishtirma qarshiligi, 3–ilova bo‘yicha qabul qilinadi; A_vs = 1,653; A_n = 7,399;
1,1; 1,05 – oqim kuchining so‘ruvchi va kuch liniyalarida mahalliy yo‘qotishlarini hisobga oladigan koeffitsientlar;
K_vs, K_n – A_vs va A_n ko‘rsatkichlariga tuzatuvchi koeffitsientlar, U ≠ 1 ekanligini hisobga oladi, 5–ilovaga binoan qabul qilinadi.
Tenglamaga harfli belgilar o‘rniga ularning raqamli belgilari qo‘yilganidan so‘ng u quyidagi ko‘rinish oladi:


N_tr = 30 + (1,1 · 1,653 · K_vs · 40 + 1,05 · 7,399 · K_n · 1300)Q² =
=30 + (72,73 · K_vs + 10099,57 · K_n) Q².

Tenglamaga Q ning turli ko‘rsatkichlarini (Q = 0, Q = 0,01 m³/s, Q = 0,02 m³/s) qo‘yish bilan ularga tegishli N_tr ko‘rsatkichlari topiladi. Hisob–kitob natijalari jadvalda jamlangan.

5.5-jadval

Q, m^3/s	^Uvs^,^m/s	^Kvs	^Un^, m/s	^Kn	^Htr^,^m
0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05	– 0,20 0,38 0,56 0,75 0,94	– 1,244 1,123 1,078 1,029 1,007	– 0,31 0,62 0,93 1,24 1,55	– 1,307 1,107 1,015 0,959 0,922	30 31,33 34,50 39,30 45,62 53,46

Olingan Q va H_tr ko‘rsatkichlariga ko‘ra N = f (q) koordinatalar tizimidagi grafikda quvurlar tizimining egri chizig‘i quriladi (5.7–rasm). Buning uchun abssissalar o‘qi bo‘yicha q sarflar belgilansa (otkladivayutsya), ordinatalar o‘qi bo‘yicha sarflarga muvofiq zarur oqim kuchi N_tr belgilanadi.

5–masala. Suv nasos yordamida quvurlar tizimi bo‘yicha N_g = 32 m geometrik balandlikka uzatiladi. O‘tkazish quvurlari tizimi diametri d_vs = 250 mm,
uzunligi l_vs = 50 m bo‘lgan po‘latdan ishlangan so‘ruvchi liniya va cho‘yan quvurlardan iborat kuch liniyasidan iborat bo‘lib, ular oldinma–ketin ulangan. D_n1
= 200 mm, uzunligi l_n1 = 900 m va d_n2 = 150 mm, uzunligi l_n2 = 390 m.

7. 
   –rasm. O‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi
   

q sarflari uchun q = 0 dan to q = 50 l/s ga qadar o‘tkazish quvurlari tizimi tavsifini qurish talab etiladi.
Javob. O‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi quyidagi ma’lumotlar asosida quriladi.
5.6-jadval

q, l/c	0	10	20	30	40	50
^Htr^,^m	32,0	34,51	40,65	49,95	62,36	77,84

6–masala. Suv nasos yordamida o‘tkazish quvurlari bo‘ylab N_g = 30 m geometrik balandligiga uzatiladi. O‘tkazish quvurlari tizimi diametri d_vs = 250 mm, uzunligi l_vs = 40 m bo‘lgan po‘latdan ishlangan so‘ruvchi liniya hamda diametrlari d_n1 = d_n2 = 150 mm, uzunligi l_n1 = l_n2 = 600 m bo‘lgan cho‘yandan tayyorlanib, parallel ravishda ishlab turgan ikki kuch liniyasidan iborat.
Q sarflari uchun q = 0 dan to q = 50 l/s ga qadar o‘tkazish quvurlari tizimi tavsifini qurish talab etiladi. Suv uzatish sxemasi 5.8–rasmda ko‘rsatilgan.

8. 
   –rasm. Quvursimon quduqdan suv minorasiga ikki oqimli (napor) liniya bilan suv uzatish tizimi sxemasi.
   

Javob. O‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi quyidagi ma’lumotlar asosida quriladi.
5.7-jadval

q, l/c	0	10	20	30	40	50
^Htr^,^m	30	30,73	32,48	35,11	38,61	42,82

7–masala. Nasos yordamida suv daryodan suv minorasiga uzatiladigan o‘tkazish quvurlari tizimi tavsifini quring; undagi quyi suvlar sathi Z_gnv = 37 m belgisida joylashadi. Suv minorasi baki oqim quvurining to‘kish tirqishi Z_vb = 70 m belgida joylashgan. Suv uzatish tizimi sxemasi 9–rasmda keltirilgan.Sxemada ifodalangan o‘tkazish quvurlari quyidagi o‘lchamlarga ega: d_vs = 250 mm, l_vs = 45 m (po‘lat quvurlar); d_n1 = 200 mm; l_n1 = 120 m; d_n2 = 150 mm, l_n2 = 700 m; d_n3
= 150 mm, l_n3 = 700 m; d_n4 = 200 mm, l_n4 = 200 m (cho‘yan quvurlar). Q sarflari uchun q = 0 dan q = 50 l/s tizimning tavsifini qurish talab etiladi.

9. 
   –rasm. Bittalik va juft liniyalardan iborat o‘tkazish quvurlari tizimi sxemasi
   

Javob. O‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi quyidagi ma’lumotlar asosida quriladi.
5.8-jadval

q, l/c	0	10	20	30	40	50
^Htr^,^m	33	34,17	36,99	41,23	46,85	53,69

8–masala. Suv nasos yordamida manbadan suv minorasiga 10–rasmda ko‘rsatilgan sxema bo‘yicha uzatiladi. Suvning geometrik ko‘tarilish balandligi N_g
= 30 m. O‘zi oqar liniyalar po‘lat quvurlardan ishlangan ikki yo‘nalishdan iborat, diametrlari d_s1=d_s2=250 mm, uzunligi l_s1=l_s2 = 60 m; so‘rish liniyalari ham po‘lat quvurlardan ishlangan ikki yo‘nalishdan iborat, diametrlari d_vs1 = d_vs2 = 250 mm, uzunligi l_vs1 = l_{vs2 =} 90 m. Oqim suv yo‘lini bir xil diametrli: d_n1 = d_n2 = 200 mm, uzunligi l_n1 = l_{n2 =} 1800 mm cho‘yan quvurlar tashkil qilgan. Oqim suv yo‘lining o‘rtasida uning to‘rt qismidan istalganini ta’mirlash maqsadida to‘sib qo‘yish mumkin.
Q sarflari uchun q=0 dan q=50 l/s dagi o‘tkazish quvurlari tizimning tavsifini zararlangan suv yo‘lining bir qismi yopilib (o‘chirilib), suv yo‘lining ana shu qismida suv bir liniyadan, boshqalarida esa ikki yo‘ldan yurgiziladigan favqulodda holat uchun qurish talab etiladi.
Javob. O‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi quyidagi ma’lumotlar asosida quriladi.
5.9-jadval

q, l/c	0	10	20	30	40	50
^Htr^,^m	30	31,19	34,04	38,85	43,95	50,90

10. 
    –rasm. Suvni manbadan suv minorasiga uzatish tizimi sxemasi