Насослар ва насос станциялари

Quvur o’tkazgichlarni hisoblash

Stansiyani ishlashini har qanday ta’minlangan nasosni o’chirib yoqilishini hisobga olgan holda kanalizatsiya nasos stansiyalaridagi kommunikatsiya sxemasidan foydalanish sharoitiga qarab qabul qilinadi. So’rib beruvchi quvur o’tkazgichlar har bir nasos uchun alohida o’rnatiladi va nasosga 0.005 dan kam bo’lmagan balandlikda yotqiziladi. Varonkani kirish qismidagi diametri 1.3 dan

5. 
   gacha qabul qilinadi. So’rib berish quvur o’tkazgichning diametridan 1.7 m balandlikkacha bo’ladi. Nasos stansiyalaridan bosimli quvur o’tkazgichlarning soni kamida 2 ta qabul qilinadi va ular avariya holatida 70% suvni o’tkazish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Normal holatda esa 100% suyuqlikni yetkazib berishi kerak.
   

1. 
   So’rib beruvchi quvur o’tkazgichni hisoblash.
   

Nasosga uzatilish suv sarfi:

𝑄 ^𝘍

₌ 𝑄_{𝑚𝑎𝑥.𝑠𝑜𝑎𝑡 =} 1869.84 _{= 519.4 𝑙⁄}𝑠

𝑠𝑜 𝑟
3.6
3.6

Hisobiy sarfi:

𝑄 = ^{𝑄𝑠𝑜′𝑟} = ^519.4 = 259.7 ^𝑙⁄

𝑥.𝑠. _{2 2} 𝑠
Quvur o’tkazgichning diametri:

^𝑑𝑠𝑜′𝑟
_{= √} ^{4 ∗ 𝑄}𝑥.𝑠.
𝜋 ∗ 𝑣 ∗ 1000
4 ∗ 259.7
= ^√ = 0.643 𝑚
3.14 ∗ 0.8 ∗ 1000

Hisob ifodasidan chiqqan qiymat asosida GOST 10704-91 yordamida sortament diametr tanlanadi.

d_tash=720 mm, d_ich=705 mm, S=7 mm V=0,665 m/s, i=0,00817
Suvning oqish tezligini aniqlash:

_{𝑉 =} ^{4 ∗ 𝑄}𝑥.𝑠.

𝑡𝑎𝑠ℎ
𝜋 ∗ 𝑑² ∗ 1000
₌ 4 ∗ 259.7
3.14 ∗ 0.720² ∗ 1000
= 0.64 ^𝑚⁄_𝑠

Yopishqoqlik kinematik koeffitsenti ν=1.3*10⁻⁶

68 𝐾_𝑒
0.25
68 1
0.25

0.705
𝜆 = 0.11 ∗ (_𝑅𝑒 + _𝑑𝑖𝑐ℎ)
^{= 0.11 ∗ (}347076.92 ^{+ )}
= 0.120

_{𝑅 =} 𝑉 ∗ 𝑑 ₌ 0.64 ∗ 0.705 _{= 347076.92}

𝑒 _𝜈
1.3 ∗ 10⁻⁶

Uzunlik bo’yicha yo’qotilgan bosim

𝑙
𝐻_𝑙 = 𝜆 ∗ _𝑑
𝑉2
^∗ 2𝑔

= 0.120 ∗

3
0.720 ^∗
0.64²



2 ∗ 9.81

= 0.01 𝑚

Mahalliy qarshilik koeffitsienti;
1,1* H_l=1,1*0,01=0,011 m

2. 
   Bosimli quvur o’tkazgichni hisoblash,
   

Hisobiy sarf: q=Q_x.s*0,7=259,7*0,7=181,79 l/sek Quvur o’tkazgichni diametrini aniqlash ;
4 ∗ 𝑞 4 ∗ 181.79
𝑑 = ^√ = ^√ = 0.538 𝑚

𝑏𝑜𝑠
𝜋 ∗ 𝑣 ∗ 1000
3.14 ∗ 0.8 ∗ 1000

Hisob ifodasidan chiqqan qiymat asosida GOST 10704-91 bo’yicha po’lat quvur tanlanadi.
d_tash=630 mm; d_ich=615 mm; S=7 mm; V=0,612 m/s; i=0,00084
Suvning oqish tezligini aniqlash:

_{𝑉 =} 4 ∗ 𝑞

𝑡𝑎𝑠ℎ
𝜋 ∗ 𝑑² ∗ 1000
₌ 4 ∗ 181.79
3.14 ∗ 0.630² ∗ 1000
= 0.583 ^𝑚⁄_𝑠

Yopishqoqlik kinematik koeffitsenti ν=1.3*10⁻⁶

68 𝐾_𝑒
0.25
68 1
0.25

0.615
𝜆 = 0.11 ∗ (_𝑅𝑒 + _𝑑𝑖𝑐ℎ)
^{= 0.11 ∗ (}275803.85 ^{+ )}
= 0.124

_{𝑅 =} 𝑉 ∗ 𝑑 ₌ 0.583 ∗ 0.615 _{= 275803.85}

𝑒 _𝜈
1.3 ∗ 10⁻⁶

Uzunlik bo’yicha yo’qotilgan bosim;

𝑙
𝐻_𝑙 = 𝜆 ∗ _𝑑
𝑉2
^∗ 2𝑔

= 0.124 ∗

3
0.630 ^∗
0.583²



2 ∗ 9.81

= 0.01 𝑚

Mahalliy qarshilik koeffitsenti;
1,1* H_l=1,1*0,01=0,011 m;


3.Avariya holatidagi quvur o’tkazgichlarni hisoblash;


_{𝑞 =} Q_kun ∗ 0.7 ∗ 1000 ₌ 28127.54 ∗ 0.7 ∗ 1000 _{= 227.89 l⁄}

𝑎𝑣
86400
86400 ^s

Quvur o’tkazgichni diametrini aniqlash ;




4 ∗ 𝑞 4 ∗ 227.89
𝑑 = ^√ = ^√ = 0.602 𝑚

𝑏𝑜𝑠
𝜋 ∗ 𝑣 ∗ 1000
3.14 ∗ 0.8 ∗ 1000

Hisob ifodasidan chiqqan qiymat asosida GOST 10704-91 bo’yicha po’lat quvur tanlanadi.

d_tash=630 mm; d_ich=615 mm; S=7 mm; V=0,767 m/s; i=0,00127;
Suvning oqish tezligini hisoblash;

_{𝑉 =} 4 ∗ 𝑞

𝑡𝑎𝑠ℎ
𝜋 ∗ 𝑑² ∗ 1000
₌ 4 ∗ 227.89
3.14 ∗ 0.630² ∗ 1000
= 0.855 ^𝑚⁄_𝑠

Yopishqoqlik kinematik koeffitsenti ν=1.3*10⁻⁶

68 𝐾_𝑒
0.25
68 1
0.25

0.615
𝜆 = 0.11 ∗ (_𝑅𝑒 + _𝑑𝑖𝑐ℎ)
^{= 0.11 ∗ (}404480.77 ^{+ )}
= 0.124

_{𝑅 =} 𝑉 ∗ 𝑑 ₌ 0.855 ∗ 0.615 _{= 404480.77}

𝑒 _𝜈
1.3 ∗ 10⁻⁶

Uzunlik bo’yicha yo’qotilgan bosim

𝑙
𝐻_𝑙 = 𝜆 ∗ _𝑑
𝑉2
^∗ 2𝑔

= 0.124 ∗

3
0.630 ^∗
0.855²



2 ∗ 9.81

= 0.022 𝑚

Mahalliy qarshilik koeffitsienti;
1,1* H_l=1,1*0,022=0,024 m.

Nasos stansiyadagi ko’taruvchi bosimni aniqlash

Nasosning ko’tarib berish balandligi quyidagi ifoda orqali
H=H_g+h_cq+h_bq+h_z=9 m
bu yerda,
H_g-suyuqlikning ko’tarib beruvchi geometrik balandligi; h_cq-0,066 so’rib beruvchi quvurdagi yo’qotilgan dam; h_bq-0,077 bosimli quvur o’tkazgichda yo’qotilgan dam;
h_z-1m quvur o’tkazgichdagi suyuqlikning quyulish zaxirasi.
H= H_g+h_cq+h_bq+h_z =8,21+0,011+0,011+1=9,232≈9 m
H_g=Z_c-Z_p, h_z=1m H_g=(384,65+2)-(379,44-1)=8,21 m

Nasos agregat turini aniqlash

Nasos agregatini tanlashda quyidagilarga amal qilinishi kerak:

1. 
   Ishchi nasoslarning uzatayotgan suvning umumiy sarfi oqib kelayotgan oqava suvning maksimal sarfiga teng bo’lishi kerak va undan yuqori bo’lishi kerak.
   
2. 
   Oqib kelayotgan oqava suvning sarfni o’zgarishida nasosning soni va uzatishi stansiyasini yaxshi ishlashini ta’minlab berishi kera k.
   
3. 
   Bir turdagi nasoslar tanlanishi kerak.
   
4. 
   Tanlangan nasoslar nafaqat maksimal oqimda emas, balki o’rtacha va minimal oqim vaqtida yuqori foydali ish koeffitsentini ta’minlab berishi kerak.
   

Nasos va quvur o’tkazgichlarni birgalikda ishlash grafigini tuzish

Nasoslarni va quvurlarni birgalikda ishlashi ishchi parametrlarni aniqlash uchun va avvaliga tartibini tekshirish uchun kerak,nasos stansiyasida odatda nasoslarni parallel ishlash tartibi qabul qilinadi Grafik katalogidan tanlangan ishchi nasoslar H-Q grafigi orqali quriladi,shuningdek grafikdan olingan kordinatalar orqali kerakli vodovod tizim tasvirlanadi. Vodovodlar tasnifining tenglamasi quyidagicha:
H=H_g+Q²*S=8,21+0,519*1,062=8,761 m;
Statik bosim:
H_st=H_g+H_z bu yerda, H_g-uzatib beruvchi suyuqlikni geometric balandligi; H_z-quvur o’tkazgichdagi suyuqlikning quyilish zaxirasi, H_z=1m.
Q²*S-kattalik o’z ichida vodovod tizimidagi umumiy yo’qolgan damni qamrab oladi shuning uchun S qarshilikni quyidagichaaniqlash mumkin:
S=S_sb+S_st+S_s=0,286+0,245+0,531=1,062
S_sb-so’rib beruvchi liniyadagi qarshilik;
S_st-stansiya ichidagi komunikatsiyalarning qarshiligi S_b-bosimli liniyadagi qarshilik
Yuqoridagi qarshiliklarni qiymatlarini quyidagi formula orqali topish mumkin S_b=h_b/Q²=0,011/0,519²=0,041; S_sb=h_sb/Q²=0,011/0,519²=0,041; S_st=h_st/Q²=0,022/0,519²=0,082;
bu yerda, Q-nasos stansiyasi uzatayotgan suvning hisobiy sarfi ; h_sb-0,022 so’rib beruvchi liniyaning umumiy yo’qolgan dami; h_st-0,011 stansiya ichidagi yo’qolgan dam;
h_b- 0,011 bosimli liniyadagi umumiy yo’qolgan damlar;
Stansiya ichidagi damlarni topish formulasi
h_st= h_sb+ h_b=0,011+0,011=0,022 m.

Nasos stansiyasidagi jihozlarni tanlash va hisoblash;

Nasos stansiyasida, ya’ni qabul qilish rezervuarida pancharani aniq o’lchamlarini olish uchun oqova suvning max sekundlik sarfi panjaraning oraliq kengligi va kanalning to’lish chuqurligi kerak bo’ladi.Jonli oqim yuzasining kerakli yig’indisi F m² hamma ishchi panjara uchun quyidagicha topiladi;
F=Q_max/v=0,519/1,2=0,433 m²
bu yerda, Q_max-suyuqlikning maksimal sarfi
V=Panjara oralig’idagi suyuqlikning harakatlar nishabligining tezligi
F₁=F/N=0,433/2=0,266,5 m²
F₁-panjaraning jonli oqim yuzasi N- Ishchi panjaraning soni.
Ishchi panjaralar soni 2 ta zaxiralari esa 1 ta qabul qilinadi. Qabul qilingan panjaralar modeli-SMD4010-XD2.0


Nasos stansiyasidagi yordamchi jixozlar tarkibi. Yong’inga qarshi nasoslar va ularning jihozlari maxsus ko’rsatmalar va qurilish meyorlari asosida qabul qilinadi.Nasos stansiyalari binolarining er ustki qavati 1000 m³ dan ortiq bo’lgan hollarda maxsus yong’inga qarshi tizimlar quriladi. Yong’inga qarshi suv uzatish uchun ikkita (bittasi zahira ) nasos qabul qilinadi. Yong’in o’chirish gidrantlari orqali suv uzatish (l/sek) quyidagicha aniqlanadi;
Q=2*q₁+2q₂+q₃=2*5+2*2,5+2,5=17,5 l/sek
bu yerda, q₁=5 l/sek tashqi yong’in o’chirish uchun suv sarfi q₂=2,5 l/sek ichki yong’in o’chirish uchun suv sarfi
q₃=2,5 l/sek yordamchi xonalarda yong’in o’chirish uchun suv sarfi.
Yong’in o’chirish nasosining bosimi quyidagicha topiladi
H=H_g*∑h_is=8,21*0,08=0,657 m;
bu yerda, H_g – manbadagi minimal suv satxi bilan binoning tomi eng yuqori nuqtasi orasidagi geodezik balandlik м;
∑h_is- bosim isrofi;
Yong’in o’chirish shlangidagi bosim isroflari quyidagicha aniqlanadi:
∑h_is= ALQ²=0,012*25*0,519²=0,08 m;
bu yerda, Q- shlangdagi suv sarfi L- shlangning uzunligi
A – diametrga bog’liq koeffitsient
Agar shlang dm 50 mm bo’lganda А=0,012 аgar dm 66 mm bo’lganda А=0.00385 qabul qilinadi.

Adabiyotlar

1. 
   Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik
   

– har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi boʻlishi kerak. Mamlakatimizning 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga moʻljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yoʻnalishlariga bagʻishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar. – Toshkent: “Ozbekiston”, 2017. – 104 b.

2. 
   Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon demokratik Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qoʻshma majlisidagi nutq / Toshkent: “Oʻzbekiston”, 2016. – 56 b.
   
3. 
   Ю.В. Аникин, Н.С. Царев, Л.И. Ушакова. Насосы и насосные станции: учебное пособие, М-во образования и науки Рос. Федерации; Урал. федер. ун-т. – Екатеринбург: Изд-во Урал, ун-та, 2018. – 138с. ISBN: 978-5-7996- 2378-4.
   
4. 
   Осевые и центробежные насосы тепловых электрических станций: учебное пособие / Г.А.Локалов, В.М.Марковский. – Екатеренбург: Изд-во Урал. ун-та, 2016. – 140 с. ISBN 978-5-7996-1624-3
   
5. 
   Merkle T. Damages on pumps and systems : The handbook for the operation of centrifugal pumps. Amsterdam [etc.] : Elsevier, 2014.
   
6. 
   Расчет и проектирование канализационной насосной станции: метод.указания по выполнению самостоятельной работы / Л.В.Круглов, С.Л.Круглов, А.Г.Ежов. – Пенза: ПГУАС, 2013. – 40 с.
   
7. 
   Grundfos – WinCaps ver 2013.01.087 разработано Grundfos Holding A/S. Электронный католог для подбора насосов.
   
8. 
   Mamajonov M. Nasoslar va nasos stansiyalari. – T.; “Fan va texnologiya”, 2012, 372 bet. ISBN 978-9943-10-790-8
   
9. 
   Попов В.С., Изюмов Ю.А., Консольные центробежные насосы / Методические указания по подбору центробежных насосов к выполнению самостоятельной работы и курсовому проектированию по курсу «Насосы и воздуходувные станции»: Саратов 2011. – 32 с.
   
10. 
    Mamajonov M., va boshqalar. Nasoslar va nasos stansiyalaridan amaliy mashgʻulotlar. Oʻquv qoʻllanma. Toshkent: TIMI., 2010, - 212 b.
    
11. 
    Workin Guide to Pump and Pumping Stations Calcuations and Simulations
    

/ E.Shashi Menon, Pramila S. Menon. 2010 E. Shashi Menon. Published by Elsevier Inc. All rights reserved. ISBN: 978- 1-856 17-828-0

12. 
    Centrifugal pump handbook / Sulzer Pumps Ltd. 3rd ed. Amsterdam [etc.] : Elsevier, 2010.
    
13. 
    Хохлов В.А. Эрегосберегающие режимы работы насосных агрегатов с длинными трубопроводами. Автореф. дис.докт. техн.наук.-Ташкент: Ин-т энергетики АН РУз. 2009.29 с.
    
14. 
    Дмитриев А.В., Латыпов Д.Н., Зиннатуллин Н.Х. Выбор маркировка и условные обозначения насосов; Учеб.пособие / Казанский государственный технологический университет: Казань, 2008. – 142 с.
    
15. 
    Гирмитилин А.М., Иванов О.П., Пухкал В.А. Насосы, вентиляторы, компрессоры в инженерном оборудовании зданий / Учебное пособие / Санкт- Петербург Издательство «АВОК Северо-Запад» - 2007. – 33 с.
    
16. 
    Wastewater collection system modeling and design / T. M. Walski [et al.]. 1st ed. Exton : Bently institute press, 2007.
    
17. 
    Brian Nesbitt Handbook of Pumps and Pumping. Pumping manual international. Publisher: Elsevier Science & Technology Books. ISBN: 185617476X. Pub. Date: December 2006.
    
18. 
    Мамажонов М., Ботиров У., Дурсунов X. Изменение водоподачи насосов. // Сельское хозяйство Узбекистана. 2005, №2.с.28-29.
    
19. 
    Сошников Е.В., Чайковский Г.П. Водопроводные насосные станции: Учебное пособие: Издание 2-е, переработанное и дополненное / Хабаровск: ДВГУПС, 2005. - 115 с.
    
20. 
    Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. Tom 9.
    

Toshkent: “Oʻzbekiston”, 2001 .-432 b.

21. 
    Anderson Н.Н. Centrifugal pumps. The trade and technical press Ltd.
    

England, 2001.-314 c.

22. 
    Чебаевский В.Ф., Вишневский К.П., Накладов Н.Н. Проектирование насосных станций и испытание насосных установок — М.: Колос, 2000. — 376 с: ил. — (Учебники и учеб. пособия для высш. учеб. заведений). ISBN 5- 10-002930-7.
    
23. 
    Pumping Station Design/ Second Edition – editor-in-chief. Robert I., Sanks, Ph.D., PE. TD485.P86 1998. ISBN 1-7506-9483-1
    
24. 
    KMK 2.04.03.-97 Suvoqova. Tashqi tarmoqlar va inshootlar. O’zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi. Toshkent 1997.
    
25. 
    Шевелев Ф.А., Шевелев А.Ф. Таблицы для гидравлического расчета водопроводных труб: Справочное пособие. – М.: Стройиздат, 1996, - 116 с.
    
26. 
    Карелин В.Я., Минаев А.В. Насосы и насосные станции: Учебник для вузов. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Стройиздат, 1986 – 320 с.
    
27. 
    Карелин В.Я., Новодережкин Р.А. Насосные станции с центробежными насосами. – М.: Стройиздат, 1983 – 224 с.