Nasimxon rahmonov

Sayyid Ahmadning “Taashshuqnoma” asari 
 
 
Asar 846 (1435-36) yili Sayyid Ahmad tomonidan yozilgan. Sayyid Ahmad – 
Amir Temurning nabirasi, Mironshohning o‗g‗lidir. Navoiy ―Majolis un-nafois‖ 
asarining V11 majlisida Sayyid Ahmad to‗g‗risida quyidagicha ma‘lumot beradi: 
―Sayyid Ahmad – salim ta‘b va pok zehn kishi erdi. Xili mashhur nazmlari bor. 
Ham g‗azal, ham masnaviy, ham turkiy, ham forsiy g‗azal tavrida devoni bor. Va 
masnaviy tavrida ―Latofatnoma‖ aningdur. Bu turkcha matla‘ yaxshi voqe‘ 
bo‗lubturkim: 

---

Sayd etti firoqing meni murg‗i sahariydek, 
Qil odamiylik, qilma yuzni nihon pariydek. 
(Xo‗jandiyda? Solishtirish 
kerak!)
Bu forsiy matla‘ ham aningdurkim: 
Maham gar pesh az in pinhon bimonad, 
Ajab, gar bediloonro jon bimonad. 
(Agar oy yuzligim bundan keyin ham pinhon qoladigan bo‗lsa, bedillarning 
omon qolishi ajablanarlidir‖. 
―Taashshuqnoma‖ ―Munojot‖, ―Madhi nabi alayhissalom‖, ―Kitob sababi‖, 
―Podshohi islom madhi‖ va o‗nta nomadan iborat. O‗ninchi nomadan keyin 
kitobning xotimasi va shoirning iltimosi o‗rin olgan. 
Navoiy bergan ma‘lumotdan ko‗rinib turibdiki, Sayyid Ahmadning 
―Latofatnoma‖ asari to‗g‗risida ma‘lumot berilgan, ammo ―Taashshuqnoma‖ 
to‗g‗risida ma‘lumot yo‗q. SHuningdek, Sayyid Ahmad o‗zbek va fors tillarida 
g‗azallar yozgan bo‗lib, ikkita devon tuzgani ham Navoiyning ma‘lumotlaridan 
anglashiladi.
―Majolis un-nafois‖da Sayyid Ahmadning ―Latofatnoma‖sidan keltirilgan bayt 
―Taashshuqonma‖da uchramaydi.
―Taashshuqnoma‖ o‗nta nomadan tashkil topgan bo‗lib, 319 baytdan iborat.
―Taashshuqnoma‖ning o‗ziga xos tomoni shunda ko‗rinadiki, har bir noma uch 
qismdan – noma, g‗azal, so‗zning xulosasidan iborat qilib tuzilgan. Sayyid Ahmad 
bu asarini biron shoir asari ta‘sirida yaratilganini qayd etmasa ham, asarning 
g‗oyaviy yo‗nalishi, tuzilishi, tasviriy vositalarga qaraganda, aytish mumkinki, bu 
asarga ―Muhabbatnoma‖ va ―Latofatnoma‖ning ta‘siri kuchli bo‗lgan. 
―Taashshuqnoma‖ning o‗nta nomadan iborat ekani, shunday xulosaga olib keladi. 
Ammo ―Taashshuqnoma‖ning o‗ziga xosligini ta‘minlovchi omil – uning 
tuzilishidir.
Hayotga muhabbatni oshiqning ma‘shuqaga bo‗lgan muhabbati orqali aks 
ettirish ―Taashshuqnoma‖dagi usullardan biridir. Bu asar badiiy vositalardan 
istifoda etishda o‗ziga xoslik bilan ham ajralib turadi. Sayyid Ahmad o‗zbek 
tilining imkoniyatlaridan to‗liq foydalanib, ikkinchi nomani boshdan oxirigacha 
tajnisli qofiyada yozgan.