Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

18.2- topshiriq.

 Matndagi har bir xatboshi mazmunini bir gap bilan 

ifodalang va hosil qilingan gaplardangina iborat yaxlit matn tuzing.

19- mavzu. TINISH  BELGILARINI  TO‘G‘RI  QO‘LLASH  

19.1- mashq

.  Matnni  o‘qing.  Ishlatilgan  tinish  belgilarining  qo‘yilish  sabablariga 

diqqat qiling.

---

70

O‘RDAK EMAS, BURGUT BO‘LING

Qadimgi hindlarda bir rivoyat bor: Tangri avval dengiz chig‘anog‘ini, keyin 

burgutni yaratadi va insonga chig‘anoqning zerikarli yoki burgutning qiziqarli ha- 

yotini  tanlashga  izn  beradi.  „Bu  yerda  tanlash  uchun  o‘ylanib  o‘tirishga  hojat 

yo‘q–ku!“ deyishingiz aniq. Albatta, hamma ham burgutning hayotini tanlaydi.

Ammo hech kim kutmagan hodisa yuz beradi: ko‘pchilik chig‘anoqning ham, 

burgutning ham hayotini tanlamaydi. Ular o‘zlarining talablariga javob beradigan 

boshqa namuna qidirishga tushishadi va topishadi ham. Buni qarangki, u o‘rdak 

edi.

Bir qarashda o‘rdak va burgutda ko‘p o‘xshashlikni ko‘rish mumkin. Aslida, 

ularning  o‘rtalarida  katta  farq  bor. To‘g‘ri,  ikkisi  ham  qush  va  ucha  oladi.  Bur-

gut uzoq vaqt osmon-u falakda kezishi mumkin, o‘rdak esa suvda bo‘lishni afzal 

ko‘radi. 

O‘rdak ajoyib qush: butun kun mobaynida g‘ag‘illaydi. Uni boqishayotganda, 

boshqa o‘rdaklar uning yemishini olmoqchi bo‘lganda, nimadir yoqmaganda, hat-

to  biror  narsaning  uddasidan  chiqa  olmasa  ham,  g‘ag‘illayveradi.  O‘rdaklarning 

g‘ag‘illashi – ko‘ndirish, cheki yo‘q kechirim so‘rash, befoyda valaqlash.

Burgutlar- chi? Ular harakat qilishadi. 

Burgutlar va o‘rdaklar o‘rtasidagi farqlarga diqqat qiling-a:

– „Men buni qila olmayman“, – deyishadi o‘rdaklar. „Bu qanday bajariladi?“ 

– so‘rashadi burgutlar;

– o‘rdaklar tez tushkunlikka tushadi, burgutlarda esa hayotsevarlik kuchli;

– o‘rdaklar faqat eng keragini qilishadi, ba’zan uni ham qilishmaydi. Burgut-

lar esa keragidan ortig‘ini bajarishadi;

– o‘rdaklar sharoitdan norozi bo‘lishadi, nolib g‘ag‘illayveradi. Burgutlar esa 

sharoitni o‘zgartira olishadi;

– o‘rdaklar har qanday imkoniyatdan muammo topadi, burgutlar esa har qan-

day muammodan imkoniyat izlaydi.