Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

18.2- mashq.

 Gaplarni ixchamlashtiring. She’riy parchalarni sodda gaplarga aylan-

tirib yozing.

1.  Agar dushman bilan birga o‘tirsa, do‘st emasdir u, 

  Uningdek do‘stdan, ey oqil odam, tezroq qo‘lingni yuv. 

                                                                            Sa’diy.

2.  Yor uldurki, har nechakim o‘ziga istamas, yorig‘a ham istamagay. 

                                                                           

 

3.  Sensiz bu jahon ayshi alamdur manga, ey do‘st, 

  Shodlig‘i ham mehnat-u g‘amdur manga, ey do‘st.

                                                                           Atoyi. 

4.  Do‘st bilan obod uying, Gar bo‘lsa u vayrona ham. 

                                                                          Erkin Vohiodov

5.  Do‘sti ko‘p qaddi bukilmas deydilar qon kechsa ham,

  Kechmagay mard do‘stidan, mol-u jondan kechsa ham.

                                                                           To‘ra Sulaymon.  

6.  Do‘stlardan azizroq, do‘stlardan baland 

  Daraxtlar hech qachon sotmaydi, o‘g‘lim.

                                                                      Halima Ahmedova. 

18.3- mashq.

 Sodda gaplarni qo‘shma gaplarga aylantiring.

1.  Do‘st  –  do‘stning  oynasi.  (Maqol)  2.  Sendan  yuz  o‘girgan  odam ni  unut. 

(Meksika maqoli) 3.  Haqiqiy  do‘stdan  yaxshi  shifokor  yo‘q.  (Rumin maqoli)  

4.  Do‘st  sening  baxtingdan  quvonadigan  insondir.  (Uyg‘ur maqoli)  5.  Sodiq 

do‘stlari  bor  inson  baxtlidir.  (Laos maqoli)  6.  Do‘stingga  yaxshilikni  u  senga 

muhtoj bo‘lmasidan qil. (Yapon maqoli)

Nazariy matn

Fikrni ixcham ifodalash – madaniy nutq belgisi. Shuning uchun ilmiy matn-

dagi  so‘zlar,  gaplar  miqdorining  yuqori  chegarasi  belgilab  beriladi,  quyi  che-

gara kо‘rsatilmaydi. Fikrni uzun yoki ko‘p jumlalar bilan ifodalash, kо‘pincha, 

ijobiy  qabul  qilinmaydi.  Shuning  uchun  gaplarni  ixchamlashtirish,  matn  maz-

munini qisqa ifodalash madaniy nutq mezonlaridan hisoblanadi.

 Boshlab qo‘yilgan, uzilib qolgan jumlani mantiqan va usluban to‘g‘ri da-

vom ettirish ham so‘zlovchining mahorati hisoblanadi.

---

68

18.4- mashq.

 Gaplardagi g‘alizliklarni bartaraf qiling. 

   Namuna: Aqli ko‘pni dov  olmas, 

                   Do‘sti ko‘pni yov olmas.

1.  Aqli  ko‘pni  dov  olmas,  do‘sti  ko‘pni  dushman  olmas.  (Maqol)  

2.  Do‘stlik  do‘sti  uchun  o‘z  manfaatlarini  qo‘lga  kiritish,  fidokor  bo‘lish  ham-

da  xudbinlik  illatidan  ozod  bo‘lishdir.  3.  Yod  oshingga  qaraydi,  do‘st  –  bo-

shingga.  (Maqol) 4.  Kimlarningdir  kulgisi  va  rohatini  deb  do‘stingizni  mazax 

qilish  xayolingizdan  ketmasin,  chunki  bu  do‘stingizga  juda  og‘ir  botadi.  

(„Donolar bisoti“dan) 5. Dushmaningdan yashirganingni do‘stingga aytma, zero 

do‘stlikning adabiyligiga kafillik yo‘q. („Donolar bisoti“dan) 6. Do‘stlik ishonch-

sizlik boshlangan joyda o‘z ibtidosiga yetadi. (Maqol)